مجله پژوهش های اسلامی جنسیت و خانواده
پیاپی 2 (بهار و تابستان 1398)

در این مقاله، جایگاه و منزلت زن در یهودیت و اسلام بررسی می شود. بر اساس متن کتاب مقدس، زن آفرینشی تبعی و طفیلی از آفرینش مرد داشته و از او خلق شده، یعنی زن، انسان درجه دوم است. همچنین زنان، به تبع گناه اولیه حوا که نماینده زنان است، خطاکار بوده و منشا فساد مردان نیز آنها هستند. این دو اعتقاد یهود، بیان گر جایگاه زن نزد آنها، به خصوص نقش اجتماعی اوست. زنان یهودی، حق مطالعه و فراگیری تورات را ندارند. شهادت و گواهی آنها ارزشی ندارد و از آن بالاتر، زنان از حق مالکیت نیز محرومند. با ظهور اسلام و تلاش در بالابردن جایگاه زن، مشخص می شود که در موضوع مهم در قرآن، بحث انسانیت انسان هاست نه مرد و زن بودن آنها. از دیدگاه قرآن، زن می تواند فعالیت های اجتماعی داشته و بسیاری از پست های اجتماعی را بر عهده بگیرد و حتی بهتر از مردان آنها را انجام دهد.

این مقاله، حق مهریه زن در ادیان ابراهیمی، یعنی اسلام، مسیحیت و یهودیت را در پنج بخش بررسی می کند. قبل از پرداختن به متن مقاله، واژگان حق، مهریه، ادیان اسلام، مسیحیت و یهودیت، مفهوم شناسی شده است. تاریخچه، فلسفه، جایگاه، انواع شرایط، مقدار مهریه در کتاب مقدس عهد عتیق، در مسیحیت و به ویژه در عهد جدید بررسی شده است. در آخر مقاله، نتیجه بحث آمده است.

دین اسلام، محافط و حامی توالد و تناسل است. این جمله، بسیار روشن بوده و در آیات و روایات مختلف، بیان شده و استدلال عقلی هم پشتوانه محکمی برای این امر است. در طول تاریخ، گاه والدینی بوده اند که با اهداف و انگیزه های مختلف، فرزندان خود را سقط کرده یا می کنند. نهضت فیمینسم، پس از انقلاب صنعتی غرب، بر اساس مبانی اومانیستی، لیبرالیستی و سکولاریستی، یافته های بشری را منبع و معیار تشریع و قانون گذاری می داند. بر اساس نگرش اومانیستی، چون هوس انسان، محور و ملاک همه امور زندگی ست، بسیاری از محدودیت های شرعی و حقوقی، به بهانه تزاحم با انسانیت انسان ها، مجاز شمرده می شود. برای مثال، مبارزه با بسیاری از احکام دینی یا مقررات اجتماعی توالد و تناسل، مانع لذات است. قوانینی مانند حق خودداری از تمکین جنسی زنان در مقابل همسر، مشروعیت هرگونه ابتذال اخلاقی و اجتماعی، همجنس بازی بر اساس جدایی روابط جنسی از تولید مثل و حق تسلط بر بدن در روابط جنسی و سقط جنین، از این نوع هستند. در این  تحقیق، تفکر فیمینست ها در رابطه با سقط جنین بررسی می شود.

در رویکرد اسلامی، مادری نقش برجسته ای ست. در این نگاه، مادر هم به عنوان همسر و هم به عنوان عضوی از خانواده، از یک سو در انسجام خانواده و برآوردن نیازهای آنها نقش دارد و از سوی دیگر در کانون احترام و محبت اعضای خانواده است. در مقابل اندیشه اسلام، که زن در آن جایگاه رفیعی دارد، اندیشه فمینیسم، در تضاد با آن شکل گرفته است. درباره مادری در رویکرد فمنیستی، وحدت نظر وجود ندارد. برخی با رویکرد مثبت، اما مشروط به آن نگریسته اند. مادر گاهی در دادگاه فمنیستی محکوم است و برخی خواستار حذف و محو نقش مادری هستند. این جنبش، ابتدا از میان جنبش های انسان دوستانه ای که بر پایه مبانی اخلاقی استوار بود، برخاست. همین امر موجب جذب بیشتر زنان نسبت به مردان شده، اما با گذشت زمان، این جنبش علاقه ای در جهت فعالیت های انسان دوستانه از خود نشان نداد.نقش مادری، غریزه ای طبیعی ست که هر مادری در وجود خود حس کرده و غیر قابل انکار است. این نقش دربردارنده مسئولیت ها و حقوق های مادری ست.

نابرابری جنسی در فمینیسم، بھ معنای تبعیض و محرومیت از حقوق انسانی بوده و امری اکتسابی ست. خانواده، مهم ترین عامل در ایجاد نابرابری جنسی و انقیاد زنان در جامعه است. مقاله حاضر، نابرابری جنسی از منظر فمینیسم را بررسی می کند. باتوجه به اینکه خانواده در دین اسلام، جایگاه ارزشی والایی دارد. نوشتار حاضر بعد از بررسی منابع اسلامی، جامعه شناسی با روش فردی، کتابخانھ ای-توصیفی و کاربردی، پس از اشاره بھ جایگاه خانواده در اسلام و نابرابری جنسی در فمینیسم، آن را از دیدگاه اسلام نقد می کند.