مجله پژوهش های جامعه شناختی
سال یازدهم شماره 3 (پیاپی 43، پاییز و زمستان 1396)

خشونت خانگی یک رفتار عامدانه و نوعی فرافکنی نادرست احساسات درونی است که ممکن است همه افراد در شرایط و موقعیت های مختلف، مرتکب آن شوند. رفتارهای خشونت آمیز به ویژه در چارچوب خانه، همواره قربانیانی داشته که بنا به دلایلی ترجیح به سکوت و تحمل شرایط خشونت آمیز را داشته اند. این پژوهش با هدف بررسی علل بوجود آورنده و پیامدهای ناشی از آن، در میان قربانیان خشونت خانگی در شهرهای تازه آباد و جوانرود بعد از زلزله سال 1397، می باشد. روش پژوهش نظریه داده بنیاد می باشد که داده های مورد نیاز آن از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافت با 15 نفر از مشارکت کنندگانی که سابقه قربانی بودن خشونت خانگی را داشتند، به دست آمده است. شیوه انتخاب مشارکت کنندگان، هدفمند و تعیین تعداد آنها با رسیدن به مرحله اشباع،  مشخص گردید. از مجموع 468 داده ی خام، 298 مفهوم، 39 خرده مقوله و 14 مقوله اصلی از داده های اولیه استخراج گردید. در نهایت مفهوم محوری "اعمال سلطه"، به عنوان پدیده اصلی که بقیه مقولات را پوشش می داد، انتخاب گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که مهم ترین عوامل بوجود آوردن خشونت خانگی در مشارکت کنندگان، پرخاشگری؛ اختلافات خانوادگی؛ تحمیل عقیده می باشد. شرایط مداخله گر  پدیده " اعمال سلطه" عبارت است از،  تحکم و فرداستی مردانه و فقر. پیامدهای اعمال سلطه شامل، مبارزه جویی و انتقام؛ خودکم بینی؛ دلسردی و احساس فرودستی می باشد.

پدیده تروریسم، تحت هر عنوان و یا در هر شکل و شمایلی صورت گیرد، عمدتا جهت کسب مشروعیت است. در مقاله حاضر هدف شناخت « نقش ترور و تروریسم در ایجاد بحران سیاسی لیبی در دوره پساقذافی»بود. برای نیل به این اهداف، از مطالعه اسنادی  با استفاده از روش کتابخانه ای و تکنیک تحلیل محتوا  و تحلیل مجدد استفاده شد. منابع مورد استفاده در برگیرنده کلیه متون مربوط به موضوع  و شامل مقالات، کتب، سایتهای اینترنتی معتبر، سایتهای خبری معتبر بین المللی موجود و در دسترس بود که با توجه به محدود بودن ، کلیه منابع موجود در زمان مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. نخست با مطالعه نمونه ای واحد از منابع توسط محقق، و دو محقق خبره در این زمینه مقولات و شاخصهای آنها استخراج  شد. در این مطالعه واحد تحلیل صفحه بود ، با شمارش شاخصهای هر مقوله داده ها استخراج و پس از پردازش مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این مقاله حاصل بررسی و آزمون یکی از فرضیه های پنچگانه مطالعه بوده است  و در این مقاله سعی شده است تا رابطه جداگانه ترور و تروریسم در ایجاد بحران سیاسی لیبی در دوره پساقذافی نشان داده شود.  بر اساس داده ها میانگین تروریسم کلی 53/29 با انحراف معیار واریانس 70/3 ، 70/13 می باشد. نتایج حاصل از آزمون رابطه دو متغیر حاکی از آن است که بین وجود و فعالیت گروه های تروریستی و بحران سیاسی داخلی پس از سقوط قذافی رابطه معنی دار وجود دارد.

هدف اصلی این پژوهش، «تعیین نقش پایگاه اقتصادی-اجتماعی در تبیین میزان مشارکت سیاسی شهروندان شهر مهاباد» می باشد. در پژوهش حاضر از روش پیمایش استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه در این تحقیق، شهروندان 18 سال به بالای شاغل در شهر مهاباد در سال 1397 می باشد. حجم نمونه مورد مطالعه با استفاده از فرمول کوکران 382 نفر برآورد گردید. نمونه گیری از بین واحدها به صورت خوشه ای چندمرحله ای و نمونه گیری از داخل خوشه ها به صورت تصادفی سیستماتیک صورت گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته مشارکت سیاسی است که ضریب پایایی آن به کمک آلفای کرونباخ 96/0 به دست آمد و جهت سنجش مفاهیم آن از طیف لیکرت استفاده شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های ضریب همبستگی پیرسون، تی مستقل و تحلیل واریانس یک راهه استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین میزان مشارکت سیاسی و پایگاه اقتصادی-اجتماعی شهروندان شهر مهاباد تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که در جامعه مهاباد، افراد دارای پایگاه اقتصادی-اجتماعی پایین و متوسط در شهر مهاباد به منظور تغییر وضعیت موجود خود و دستیابی به وضعیت مطلوب، ضرورت، انگیزه، میل و رغبت بیشتری برای مشارکت و مداخله در امور سیاسی دارد اما افراد دارای پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالا دخالت و مشارکت کمتری در امورات سیاسی این شهر دارند.

در این مقاله با بررسی گسترده تحقیقات انجام شده در زمینه نظم اجتماعی و خشونت در ورزش ومطالعه نظریه های گوناگون جامعه شناسی مرتبط با این دو پدیده اجتماعی مدل نظری حاصل از مجموعه این بررسی ها و مطالعات ارایه شده است . این مدل میتواند بعنوان یک مبنای علمی توسط روش های گوناگون کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار گیرد . روش تحقیق مطالعه گسترده کتابخانه ای  است که هم در برگیرنده تحقیقات تجربی و هم شامل نظریه های اندیشمندان در این دو حوزه می باشد. مقصود از نظم اجتماعی در این مقاله منحصرا نظم انسجامی یا درونی است که افراد بدون اجبار و کنترل بیرونی به آن پایبند هستند و خشونت در ورزش نیز به خشونتهای کلامی و رفتاری و فیزیکی منحصر شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد عوامل تاثیر گذار بر خشونت در ورزش شامل احساس ناامنی . احساس بی عدالتی . کاهش مشارکت اجتماعی . خانواده گرایی و ضعف باورهای دینی و اخلاقی است . این عوامل در مجموع بر مولفه های خشونت در ورزش شامل تاثیرات منفی رسانه ها  حساسیت نسبت به نتایج مسابقات . اشتباهات داوران و رفتار تماشاچیان تاثیر گذاشته و آنها را تضعیف یا تقویت میکنند. مدل نظری تحقیق میتواند بعنوان یک الگو با تاکید بر شش متغیر مستقل همراه با متغیر های زمینه ای و مولفه هایی که از مطالعات پیشین در این زمینه استخراج شده است مورد آزمون قرار گیرد . آنچه حایز اهمیت است اینکه ترکیب عوامل مرتبط با افراد بعنوان تماشاچیان و میزان حساسیت آنها نسبت به نتیجه بازی با اشتباهات داوران و اثرات منفی رسانه های ورزشی به خشونت در ورزش می انجامد اما لزوما در تمامی موارد ادعای اثر گذاری همه آنها وجود ندارد بلکه در مواردی یک عامل نیز به تنهایی میتواند در ایجاد خشونت در ورزش موثر واقع شده و آنرا ایجاد نماید . از سوی دیگر نظم اجتماعی نیز خود تحت تاثیر عوامل شش گانه ذکر شده است و از طریق همین عوامل با خشونت در ورزش پیوند میخورد و در نهایت میتوان گفت بین این دو پدیده رابطه معناداری حاکم است به گونه ای که اگر در جامعه عوامل تقویت کننده نظم اجتماعی نقش خود را بخوبی ایفا کنند می توان انتظار داشت که ماهیت و میزان خشونت های ورزشی نیز تغییر کند.

 هدف پژوهش اثربخشی آموزش کاهش وزن مبتنی بر خانواده بر داغ ننگ چاقی و سلامت عمومی زنان دارای اضافه بود. روش این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با استفاده از طرح پیش آزمون و پس آزمون با دو گروه آزمایش و گواه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه زنان دارای اضافه وزن  و چاق با   25<BMI<35 و فاصله سنی بین 25 تا 45 سال مراجعه کننده به خانه های سلامت شهرداری منطقه 18 شهر تهران در سال 1397 بود که تحت هیچ مداخله کاهش وزنی قرار نداشته اند و از بین آن ها با استفاده از نمونه گیری در دسترس 30  نفر انتخاب شدند و به تصادف در دو گروه آزمایش و کنترل (هر گروه شامل 15 نفر) جایگزین شدند. سپس پرسشنامه های حرمت بدنی مندلسون و وایت (2001) و سلامت عمومی گلدبرگ (1972) توسط هر دو گروه تکمیل شد. پس ازآن برنامه آموزش کاهش وزن مبتنی بر الگوی خانواده بر روی گروه آزمایش اجرا شد. سپس پس آزمون اجرا شد. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 24 و روش تحلیل کوواریانس تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد آموزش کاهش وزن مبتنی بر الگوی خانواده محور موجب افزایش حرمت بدنی و سلامت عمومی و زیرمقیاس های آن ها می شود (001/0=p).  بنابراین با توجه به نتایج می توان گفت آموزش روش های کاهش وزن اگر با مشارکت و درگیر کردن خانواده همراه باشد می تواند هم در کاهش وزن و سلامت تاثیر بهتری داشته باشد و هم موجب افزایش احساس رضایت نسبت به خود شود.

یکی از مهم ترین مقوله ها در مدیریت بنگاه ها و شرکت ها مسئولیت اجتماعی بنگاه می باشد و در این پژوهش برآنیم به تبیین جامعه شناختی رابطه مسئولیت اجتماعی بنگاه های اقتصادی - انتفاعی و میزان کارآمدی و اثربخشی سازمانی آنان بپردازیم. روش تحقیق مطالعه حاضر، روش همبستگی و جامعه آماری شامل کلیه کارکنان شاغل در بانک پارسیان و واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در شهر تهران بودند که با توجه به جدول تعیین حجم نمونه مورگان، تعداد 215 نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. در این پژوهش برای سنجش متغیر مسئولیت اجتماعی از مقیاسی محقق ساخته براساس مدل نظری کارول (1991)، سالوسکی وزولچ (2014) و لانتوس (2001) در فرم مقیاس لیکرت متشکل از 16 گویه (آیتم) و با در نظر گرفتن 7 بعد مسئولیت اجتماعی در مدل های مذکور استفاده شده است. همچنین برای سنجش کارآیی و اثربخشی  سازمانی بر اساس تعاریف مفهومی روبرتز  (1992) و سیمپسون  (2002) و مبتنی بر معرف های کارآیی سازمانی از طریق مقیاسی متشکل از 10 گویه در فرم مقیاس لیکرت سنجیده شده است. یافته ها نشان داد بین تقید بنگاه به رعایت مسئولیت های اجتماعی (در ابعاد نیازهای اقتصادی ، رعایت قوانین و مقررات ، رعایت اخلاق کسب و کار و مسئولیت های بشر دوستانه) و میزان کارآمدی سازمانی آن رابطه وجود دارد.

پژوهش حاضر به بررسی جامعه شناختی پدیده کودک آزاری در منطقه شهریار در تابستان سال 1396 پرداخته شده است . ابعاد و مولفه هایی چون خانوادگی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی در قالب متغیرهای مستقلی چون فوت والدین ، اعتیاد ، طلاق ، تحصیلات ، حاشیه نشینی ، اختلافات خانوادگی ، بعد خانوار ، درآمد و شغل به عنوان عوامل تاثیر گذار بر پدیده کودک آزاری به عنوان متغیر وابسته مورد مطالعه قرار گرفته است . از آنجا که بررسی حاضر از دیدگاه و منظر جامعه شناختی مد نظر است ؛ لذا همگی افراد بالای 18 سال منطقه شهریار به عنوان جامعه آماری لحاظ گردیده و صرفا به گزارشهای واصله تحت عنوان کودک آزاری در اورژانس اجتماعی اکتفا نشده است . حدود 400 نفر از جمعیت منطقه شهریار با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شده اند و نحوه نمونه گیری نیز از طریق خوشه بندی چند مرحله ای و تصادفی هدفمند صورت گرفته است . جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه خود ساخته محقق و استاندارد که در بین پاسخ گویان توزیع گردیده است انجام شد . اعتبار پرسشنامه از طریق محاسبه آلفای کرونباخ و روایی آن نیز طی مشاورت با اساتید و کارشناسان پژوهش ، مورد تایید قرار گرفته است . یافته های پژوهش نشان می دهد در خانواده هایی که افراد معتاد زندگی می کنند به مراتب نسبت به خانواده هایی که افراد معتاد وجود ندارد پدیده کودک آزاری بیشتر است . همچنین شدت آزار و اذیت کودک در خانواده هایی که یکی از والدین آنها فوت شده یا طلاق گرفته اند بیشتر است . همچنین آن پدیده اجتماعی با عنوان آسیب در حاشیه شهر بیشتر از مرکز شهر بوده و به لحاظ تحصیلی و سطح فرهنگ نیز پدیده کودک آزاری در میان افراد با تحصیلات بالا کمتر است . به لحاظ شغلی نیز هرچه میزان درآمد بیشتر باشد میزان آرامش و آسایش در خانواده ها حاکم خواهد شد لذا ضریب امنیت برای کودکان به لحاظ عدم وقوع کودک آزاری بالاتر خواهد بود و هر چه والدین به مشاغل روزمره رو بیاورند زمینه تامین نیازهای خانواده فراهم شده و کودکان در رفاه و آرامش به سر می برند .

این پژوهش، به دنبال بررسی تاثیر فضاهای شهری و عوامل مربوط به آن، در افزایش میزان جرایم در منطقه ی 11 مشهد می باشد. سوال اصلی تحقیق این است که میان فضای شهری و جرم چه رابطه ای وجود دارد؟ این پژوهش از لحاظ ماهیت و روش از نوع تحقیقات همبستگی است که به صورت پیمایشی انجام پذیرفته و ابزار غالب گردآوری داده ها، پرسشنامه می باشد. جامعه ی آماری تحقیق برابر با 222000 نفر و حجم نمونه ی تحقیق برابر با 383 نفر بوده است.یافته های تحقیق نشان داده است که در منطقه ی مورد مطالعه میزان جرایم، پایین تر از حد متوسط بوده و همچنین نشان داده است که عوامل طراحی محیطی، فقر محیطی، تنوع قومی، تراکم جمعیت و افزایش ناکامی منزلتی، رابطه ی معناداری با افزایش میزان جرایم در این منطقه دارد. همچنین، عواملی چون کنترل اجتماعی، افزایش ارزش ها و هنجارهای اخلاقی نیز از عوامل کاهش دهنده ی جرم محسوب می باشند. در این تحقیق همچنین مشخص شده است که مجاورت منطقه 11 شهر مشهد با مناطق جرم خیز، حاشیه ای بودن منطقه، روشنایی ضعیف معابر، نزدیکی به شهرک های حومه، مهاجرین، تراکم جمعیت و آپارتمان به عنوان عوامل مستعدکننده جرایم در منطقه مورد مطالعه می باشد .در نتایج رگرسیونی متغیر کنترل اجتماعی و سرخوردگی و ناکامی منزلتی به عنوان مهم ترین عوامل موثر بر میزان جرم در منطقه 11 شهر مشهد شناخته شده است.