مجله راهور
پیاپی 32 (بهار 1399)

در تقاطع های بدون چراغ شهری، عابران به میزان نسبتا زیادی با وسایل نقلیه برهم کنش دارند. استفاده از شاخص های تداخلی مانند زمان تا تصادف از راه های مطالعه این برهم کنش ها است. در این پژوهش، متغیرهای مختلفی که می توانند ایمنی عابران پیاده را بر اساس شاخص زمان تا تصادف در تقاطع بدون چراغ تحت تاثیر قرار دهند، شناسایی می شود. تقاطع موردبررسی، تقاطع خیابان های وصال شیرازی و بزرگمهر در تهران است. پس از انجام تحلیل ها، با استفاده از مدل سازی رگرسیون خطی مشخص شد که مهم ترین متغیرهایی که در شاخص زمان تا تصادف تاثیرگذار هستند، عبارتند از: جهت حرکت عابر پیاده با ضریب 03/0-، توقف غیرمعمول عابر پیاده با ضریب 09/0 و  سرعت وسیله نقلیه با ضریب 01/0-. در درصد قابلیت اعتماد 90 درصد نیز متغیر مستقیم بودن حرکت وسیله نقلیه با ضریب 02/0 به مدل اضافه شد. همچنین بررسی تاثیر نوع وسیله نقلیه و نوع حرکت آن ها در تداخل های خطرناک و بحرانی نشان داد که نوع حرکت تاثیری ندارد؛ اما نوع وسیله از حیث تاکسی بودن تاثیرگذار است. آن ها به ترتیب 11 و 12 درصد کمتر از سایر وسایل نقلیه، تداخل خطرناک و تداخل خطرناک و بحرانی (به صورت هم زمان) ایجاد می کنند.

در نواحی داخل شهری لازم است تا به نحوی سرعت، به منظور مدیریت ایمنی تردد وسایل نقلیه کاهش داده شود. ابزارهای متنوعی برای این منظور توسعه داده شده است که می توان به دوربین های کنترل سرعت، سرعت کاه و تابلوی محدودیت سرعت به عنوان مهم ترین موارد اشاره کرد.

در اینجا، یک روش جدید با استفاده از چهار رویکرد کارایی ابزارهای مختلف مدیریت سرعت بررسی شده است. برای انجام مطالعات از یک مسیر شریانی با ابزارهای کنترل سرعت متنوع در شهر کرمان استفاده شد. بر این اساس، روشی مبتنی بر تکنیک تداخل و شاخص های ایمنی جایگزین تصادفات توسعه داده شد.

نتایج بررسی ها نشان داد که سرعت کاه ها نسبت به دوربین کنترل سرعت، تاثیر بیشتری بر کاهش سرعت وسایل نقلیه دارند. به طور متوسط، سرعت کاه قادر است میزان سرعت وسایل نقلیه عبوری را نسبت به دوربین کنترل سرعت به اندازه بیش از 20 کیلومتر بر ساعت کاهش دهد. همچنین درصد وسایل نقلیه ای که پس از سرعت کاه سرعت خود را به حد سرعت مجاز رساندند، در حدود 15 درصد بیش از دوربین کنترل سرعت بوده است؛ اما تابلوی محدودیت سرعت در سطح اطمینان 95 درصدی، اثری بر کاهش سرعت رانندگان نداشت. همچنین یکی از مشکلات اصلی سرعت کاه ها، نرخ بالای شتاب ترمزگیری وسایل نقلیه بوده و استفاده از تابلوی پیش آگاهی، تاثیر چندانی بر بهبود عملکرد آن ها در سطح اطمینان 95 درصدی نداشت.

بنابراین بایستی بازنگری به منظور افزایش اثرگذاری تابلوهای ترافیکی بر رانندگان صورت پذیرد. همچنین بر اساس نتایج حاصل شده می‎توان بیان داشت که افزایش تعداد و تنوع ابزارهای سرعت در یک مسیر می تواند بر بهبود عملکرد آن ها برای مدیریت سرعت موثر باشد؛ به گونه ای که بر اساس تحلیل های آماری صورت پذیرفته در سطح اطمینان 95 درصدی، میانگین سرعت وسایل نقلیه و شاخص های یکنواختی سرعت و میزان تخطی از سرعت مجاز، در دو مسیر با ابزارهای مدیریت سرعت متفاوت، دارای تفاوت معنی داری هستند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با رفتارهای پرخطر رانندگی و نگرش به رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی در رانندگان درون شهری شهرستان مرند بوده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش های کمی گردآوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش حاضر متشکل از کلیه رانندگان درون شهری شهرستان مرند بود که تعداد آن ها بر اساس آمار اعلام شده از سوی مرکز ترافیک شهری شهرستان مرند، 700 نفر بود. نمونه آماری پژوهش حاضر، تعداد 250 نفر از رانندگان درون شهری شهرستان مرند بوده که با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری خوشه ای به دست آمده است. به منظور سنجش ویژگی های شخصیتی از پرسشنامه پنج عامل شخصیتی نیو، برای سنجش متغیر رفتارهای پرخطر از پرسشنامه منچستر و برای سنجش نگرش به قوانین راهنمایی و رانندگی از پرسشنامه زرآبادی مبتنی بر نظریه رفتار برنامه دار فرانسیس، اکسل، جانستون، والکر، گریمشاو و فوی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که از بین ویژگی های شخصیتی روان آزرده گرایی و برون گرایی با کلیه مولفه های رفتارهای پرخطر رانندگی (لغزش در رانندگی، اشتباهات رانندگی، تخلفات عمدی و غیرعمدی) (05/0˂p) رابطه معناداری وجود دارد؛ ولی بین گشودگی و اشتباهات رانندگی و تخلفات عمدی و غیرعمدی، رابطه معناداری وجود ندارد (05/0˂p). همچنین مقبولیت اجتماعی با تخلفات غیرعمدی رابطه ای ندارد (05/0˂p). از بین مولفه های ویژگی های شخصیتی، روان آزردگی و باوجدان بودن با هنجار ذهنی از مولفه های نگرش به قوانین راهنمایی و رانندگی (05/0˂p) رابطه دارد و برون گرایی با نگرش به قوانین رابطه دارد. بین برون گرایی، گشودگی و مقبولیت اجتماعی با هیچ یک از مولفه های نگرش به قوانین (05/0˂p) رابطه معنی داری وجود ندارد.

ازجمله روش های پیشگیری از تصادفات عابران پیاده، سازوکارهای اجتماعی می باشد. آموزش مستقیم، ازجمله این سازوکارهای اجتماعی بوده و نتایج پژوهش در کشورهای دیگر از تاثیر بسزای آن خبر می دهد. با توجه به حجم قابل توجه کودکان و نوجوانان از آسیب های جدی تصادفات عابران پیاده، توجه به آموزش این بخش از جامعه، ضرورت بالایی دارد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ روش های کمی گردآوری داده ها، توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی پایه چهارم، پنجم و ششم مناطق 1 و 2 شهر تهران در سال تحصیلی 98-99 می باشد که با استفاده از روش نمونه گیری غیرتصادفی آسان، تعداد 150 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب و موردارزیابی قرار گرفتند. ابزار مورداستفاده در این مطالعه، مشاهده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که فراوانی افرادی که هرکدام از عامل ها را پس از آموزش رعایت کرده اند، نسبت به افرادی که آموزش ندیده اند، به طرز چشمگیری افزایش یافته است (میانگین 314 درصد در 10 عامل بررسی شده). رعایت حق تقدم وسایل نقلیه هنگام عبور از عرض خیابان، معیاری است که پیش از آموزش (59 درصد رعایت) و پس از آن (93 درصد رعایت) بیشترین میزان رعایت را نزد دانش آموزان داشته است. این در حالی است که معیار رفتار ایمن و مداخله فعال در رفتار دیگر کاربران در ترافیک (توجه به ایمنی دانش آموزان دیگر و مشارکت با سایر دانش آموزان هنگام تردد در معابر)، کمترین میزان رعایت را پیش از آموزش (4 درصد رعایت) و پس از آن (27 درصد رعایت) داشته است. بیشترین ضریب همبستگی میان آموزش و رعایت معیارها در رعایت قانون پنجه طلایی (580/0) بوده است. نتایج در این زمینه نشان می دهد که این عامل در افرادی که آموزش دیده اند، به نسبت افراد آموزش ندیده (نسبت به دیگر عوامل) متفاوت تر است. این امر می تواند ناشی از آن باشد که افراد آموزش ندیده از ماهیت این قانون اطلاعی ندارند.

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر سامانه پایش هوشمند تردد ناوگان حمل ونقل جاده ای (سپهتن) بر عملکرد کارکنان پلیس راه راهور ناجا می باشد.جامعه آماری این پژوهش، کلیه کارکنانی می باشد که در سطح کشور با سامانه سپهتن کار می کنند. این سامانه در 31 استان کشور در 200 پاسگاه بین شهری پیاده سازی شده و در هر پاسگاه، 5 نفر مشغول فعالیت با سامانه سپهتن هستند؛ لذا کل جامعه آماری، 1000 نفر می باشد که براساس فرمول کوکران، 278 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده اند و پرسشنامه برای آن ها ارسال شده است. روش پژوهش حاضر، توصیفی - پیمایشی، و همچنین از نظر هدف،  کاربردی می باشد. ابزار مورداستفاده در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه است. پرسشنامه شامل 24 سوال بوده و از مقیاس لیکرت 5 گزینه ای برای پاسخ سوالات استفاده شده است (1 کاملا مخالف تا 5 کاملا موافق)؛ تعداد 5 پرسشنامه برای 56 پاسگاه که از تردد بیشتری برخوردار هستند، ارسال گردیده است. پایایی کل پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 93/0 به دست آمده است. روایی پرسشنامه نیز توسط اساتید تایید شده است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون دوجمله ای در نرم افزار SPSS استفاده شده است که نتایج تحلیل این پژوهش نشان داد که سامانه سپهتن بر همه ابعاد عملکرد سازمانی (اثربخشی، کارایی، توانمندسازی و رضایتمندی) تاثیر مثبت و معناداری دارد.

تصادفات جاده‏ای، یکی از مهم ترین دلایل مرگ ومیر در جهان و به‏ویژه در ایران است. سالانه تعداد زیادی در جهان در اثر تصادفات ناشی از خطای انسانی در جاده‏های برون شهری کشته و مجروح شده‏اند. با توجه به رشد روزافزون جمعیت و افزایش سوانح جاده‏ای در کشور، یافتن اثرگذارترین عوامل تصادفات می‏تواند زمینه ساز کاهش خسارات و تلفات ناشی از این تصادفات و مبنای مناسبی برای اعمال مدیریت حوادث جاده‏ ها باشد. لذا هدف این پژوهش، شناسایی عوامل موثر در بروز تصادفات ناشی از خطای انسانی منجر به جرح یا فوت و همچنین ارایه مدل پیش بینی تصادفات ناشی از تاثیر خطای انسانی در راه‏ های برون شهری استان همدان طی سال های 1391 تا 1396 است. برای جمع آوری اطلاعات، از داده های جمع آوری شده با استفاده از فرم کام کروکی های تصادفات بهره گیری شده است. از بین 1345 تصادف ثبت شده در منطقه موردمطالعه، تعداد 940 تصادف در قطعات حادثه خیز انتخاب شدند که از بین آن تعداد، 610 تصادف ناشی از بی احتیاطی در 97 قطعه جهت استفاده در مدل انتخاب شدند. در فرایند مدل سازی از اطلاعات تصادفات، ترافیک و هندسه قطعات حادثه خیز محورهای موردمطالعه استفاده شد که اطلاعات هندسی قطعات حادثه خیز شناسایی شده، به صورت میدانی و با استفاده از جی پی اس دو فرکانسه جمع آوری گردید. یافته های پژوهش نشان داد که بهترین مدل از نظر پیش‏بینی تصادفات و قابلیت ارایه فرمول، مدل پواسون است. پنج عامل در این مدل موثر بودند که عامل شاخص نزدیکی به مراکز جمعیتی، با ضریب 13081/1 بیشترین تاثیر در تصادفات ناشی از بی احتیاطی را داشته است و عواملی از قبیل ترکیب شیب و انحنا، ترافیک ساعت تصادف، طول قطعه بندی و شیب در مراتب بعدی قرار دارند. نتایج این پژوهش می‏تواند مبنای مناسبی برای اعمال مدیریت حوادث ناشی از خطای انسانی باشد. همچنین عوامل موثر بر تصادفات، به ‏عنوان ابزاری مناسب در سطح میانی مدیریت ایمنی راه کاربرد خواهد داشت.

تعداد سوانح رانندگی کشور در مقایسه با بسیاری از کشورهای جهان بسیار نگران کننده است؛ هرچند عامل جاده نسبت به مابقی درصد پایین تری دارد، ولی کاهش نقص های موجود در جاده ها می تواند تعداد قابل توجهی از سوانح را کاهش دهد و در مطالعات جدید موردتوجه قرار گیرد که هدف این مطالعه نیز بر شناسایی تاثیر خرابی ساختار جاده بر احتمال وقوع حوادث رانندگی متمرکز می باشد.با توجه به محدودیت اطلاعات دقیق حوادث رانندگی و امکان برداشت خرابی ها و بررسی عامل آن ها سعی شده است تاثیرات سطح ناهمواری روسازی ها بر الگوی رفتاری و میزان جابه جایی رانندگان اتوبوس شهری و امکان وقوع تصادفات رانندگی از دیدگاه آماری بررسی شود. در این پژوهش، به منظور جمع آوری اطلاعات موردنیاز رانندگان وسایل نقلیه جمعی، با استفاده از نظرات مشاوران و همچنین مطالعه پژوهش های گذشتگان، پرسشنامه ای دارای 4 سناریو به منظور تحلیل عوامل موثر بر احتمال وقوع حوادث طراحی شد و از رانندگان اتوبوس شهر یزد خواسته شد که بر اساس اهمیت هریک از پارامترها، آن ها را ارزش گذاری کنند. برای تعیین عوامل موثر و روابط بین این عوامل، درنهایت از تحلیل عاملی و اکتشافی استفاده شد. کاربرد این مدل سازی، تحلیل و بررسی تاثیر عوامل گوناگون بر وقوع حوادث در وسایل نقلیه جمعی را ارایه می کند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که مساحت و ابعاد خرابی (میزان پستی و بلندی)، تاثیرات عمده ای در تعیین نحوه رفتار رانندگان دارد. اولین عکس العمل رانندگان در مواجهه با خرابی، عدم توجه به خرابی موردنظر و عبور از آن می باشد. وضعیت خرابی نیز با داشتن بیشترین بار عاملی به میزان 72/0، یکی از موارد موثر در عملکرد رانندگان وسایل نقلیه جمعی می باشد. بیشترین تاثیر متقابل بین متغیرها، میان دو گزینه تغییر خط ناگهانی و حفظ خط با تغییر جهت ناگهانی با ضریب تاثیر متقابل 82/0 می باشد.

بنا بر آمارهای پزشکی قانونی از سال 1390 تا 1397، متوسط مرگ ومیر ناشی از تصادفات در ایران، سالانه 17 هزار و 500 نفر بوده است. در بین عوامل موثر بر بروز تصادف، نقش تعیین کننده نگرش ها و باورهای هنجاری رانندگان در نحوه و میزان رعایت قوانین رانندگی از اهمیت بالایی برخوردار است.

 این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده های توصیفی - تحلیلی، از نوع پیمایشی است. جامعه آماری این پژوهش شامل متخلفان رانندگی شهر تهران بود که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای، حجم نمونه 390 نفر در نظر گرفته شد. ابزار جمع آوری داده ها شامل پرسشنامه پژوهشگرساخته 44 آیتمی بر اساس مولفه های نظریه رفتار برنامه ریزی شده و چک لیست تخلفات حادثه ساز هفده گانه بود. در تحلیل داده ها از آماره های توصیفی همچون فراوانی و میانگین و انحراف معیار و همچنین از روش های آمار استنباطی مانند روش معادلات ساختاری، تحلیل رگرسیون و ضریب تمیزی استفاده شد.

یافته های به دست آمده حاکی از توان بالای مولفه های نگرش، قصد رفتاری، باورهای هنجاری و کنترل رفتاری ادراک شده این نظریه در پیش بینی رفتار متخلفان رانندگی با سطوح متفاوت حادثه سازی است. تفاوت بین دو گروه راننده حادثه ساز کم تخلف و پرتخلف در این بود که رانندگان حادثه ساز کم تخلف، باور کنترل ادراک شده قوی تری نسبت به گروه دیگر داشتند.

 با توجه به نقش تاثیرگذار نگرش ها و باورهای هنجاری در تعیین رفتار رانندگان، طراحی برنامه های مداخله ای در تقویت نگرش های مثبت نسبت به رعایت ایمنی ترافیکی، از اهمیت زیادی برخوردار است.