نشریه پژوهش در هنر و علوم انسانی
پیاپی 26 (تیر 1399)

در معماری ایرانی هر فضای کالبدی به منظور فعالیتی خاص، برای رفع نیازهای ساکنین آن فضا شکل گرفته که فرم آن همواره متاثر از عواملی چون ویژگی های اقلیمی، مصالح و امکانات فنی، فرهنگ حاکم بر جامعه و خلاقیت طراحان بوده است. عناصر میانی و فضاهای واسط چون رواق، هشتی، ایوان، دالان در معماری مسکونی ایران نقش موثری داشته و در واقع این عناصر، سلسله مراتب فضایی بنا را تشکیل میدهند؛ که در این میان هشتی به عنوان یک فضای چند عملکردی که مهمترین نقش آن حرکت و تقسیم فضایی است از جایگاه بیشتری در معماری سنتی ایران برخوردار میباشد. این پژوهش با هدف مطالعه گونه های مختلف هشتی در خانه های سنتی ایران و ارزیابی چگونگی فرم و مشخصات کالبدی آن در شهرها و دوره های مختلف معماری ایران تدوین شده است. روش تحقیق در این پژوهش از نوع توصیفی تحلیلی است و با انتخاب نمونه های مساکن سنتی در معماری درونگرای ایران انجام شده است. روش جمع آوری اطالعات از نوع کتابخانه ای بوده و با مشاهده خانه های سنتی ایران و در نهایت ترسیم دیاگرام تحلیلی از آنها به بررسی انواع هشتی در بناهای مسکونی ایران پرداخته و سپس با تحلیل ساختاری و یافتن الگو و درون مایه مشترک و تناسبات معماری حاکم و بررسی مشخصات کالبدی آنها نتایجی حاصل شد که بیانگر تفاوت الگوی هشتی بر اساس عواملی نظیر اقلیم و دوره های تاریخی و... می باشد.

در طراحی اسالمی به خصوص معماری، تزیینات مهمترین عنصر وحدت بخش محسوب میگردد. مسجد حیدریه نه تنها به عنوان جایگاهی برای عبادت، بلکه مامنی برای مردمان مسلمان و خط کوفی به عنوان نخستین خطی که کالم وحی با آن نگاشته شده مطرح میشود. در راستای تاکید و بیان عبارتهای مقدس برای مسلمانان هیچ خطی مناسبتر از خط کوفی و هیچ تزیینی مقدمتر از نقوش گیاهی و هندسی درخدمت مقاصد مقدس و تزیینی نبوده است. هدف اصلی این تحقیق شناسایی، گردآوری و تحلیل شاخصه های تزیینی موجود در مسجد مدرسه حیدریه که متعلق به دوره سلجوقی است، میباشد. سوال این است که بنای آجری مسجد مدرسه حیدریه دارای چه ویژگی های تزیینی میباشد؟ روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و براساس گردآوری کتابخانه ای، میدانی و بازدیدهای صورت گرفته میباشد و در نتیجه حاصل از این پژوهش مشاهده میشود که اجزای تشکیل  دهنده تزیینات با استفاده از سه شاخصه تزیینی از قبیل به کارگیری تزیینات گیاهی، هندسی وکتیبه کوفی مورق در تنوع نوشتاری با به کارگیری فن گچبری تبحر و تنوع طلبی هنرمند گچبر را در تزیینات و تنوع درحرکت قلم را متظاهر میشود. و اما وجود شاخصه های تزیینی،گل میخ های میان آجری با مصالح گچی به عنوان بندکشی های مدرن هندسی و شاخص، وجود نقش های هندسی تزیینی با مصالح سفال لعابدار، در ترکیبی به جا بعنوان تزیینات شاخص بدون آشفتگی بصری در جایگاه خود قرار گرفته است.

ریشه ها از الکس هیلی، دلبند از تونی موریسن و به رنگ ارغوان از آلیس واکر در طیف ادبیات داستانی آفریقایی- امریکایی به آسانی میتوانند نمایانگر افت و خیز تاریخ بردهداری آمریکا باشند. این سه رمان نه در چهارچوب اعتراض مطلق و نه در مسیر نگارش تاریخ خط به خط بلکه با توسل بر شرح روزگاران برده داری و رویدادهای پس از جنگ داخلی آمریکا القاگر فضای مستولی آن دوران بر ذهن خواننده اند. چنین حقیتی مستدل این فرض است که همان بازتاب ذهنی در فرایند اقتباس تصویری از رمان به دست دهد که کماکان در عمل به نتیجه ای ناهمگون میرسد. این مقاله بر آن است تا با شرح فضای ذهنی، نقش زبان در ترکیب بندی ذهنیت گرایی در این سه اثر و با اتکاء بر شاخصه های سینما اقتباس و روند تاثیرات تصویر چشمی بر ذهن در قالب تحقیق میدانی و همچنین تمرکز بر فیلم های مقتبس به شرح تقابل فضای ذهنی نویسنده داستان و کارگردانی اثر بپردازد. آنچه در غایت به شباهت و تمایز میزان اثر بخشی و هم چنین میزان کارآمدی متن و تصویر بر درک خوانندگان و بینندگان در نمو پیام میرسد. در پی تفسیر موضوع تمایز فطری دو ژانر هنری، کالمی- تاریخی و تخیلی- تصویری است که عامل نیرو بخش گونه گونی فیلم و رمان در ترکیب بندی های ذهنی شناخته می شود.

سینما و همزاد آن انیمیشن، پس از تجربیات ابتدایی دریافتند که خلق یک موقعیت نمایشی تصویری نیازمند به یک متن روایی است، تا براساس آن فیلمنامه ایی نگاشته شود. فیلمنامه نویسی در روند تکاملی خود روش ها و الگوهای مختلفی را آزموده است. سینما و انیمیشن شباهت هایی را باهم دارند، اما انیمیشن بعلت خصایل ویژه اش تفاوت هایی را دارا میباشد که زبان روایی خاصی را در بیان تصویریش می طلبد. انیمیشن ایران مدتی است با ساخت مضامین مذهبی و ملی در تالش است که جایگاه ویژهایی نزد مخاطبان وطنی و بین المللی کسب نمایند. آثار سینمایی دهه 93 توانسته اند به جشنواره فجر و حتی اسکار راه یابند و در سینماهای مختلف اکران شوند. پژوهش حاضر با درک اهمیت تفاوت فیلمنامه انیمیشن و سینمای زنده و با هدفی کاربردی انجام شده است. روش تحقیق، کیفی با رویکردی توصیفی- تحلیلی میباشد. مسئله اصلی پژوهش، واکاوی ویژگی های فیلمنامه های این دوره انیمیشن ایران است. از این روی انیمیشن های شاهزاده روم، فیلشاه و فهرست مقدس بعنوان آثار شاخص سینمای انیمیشن دهه 90 بررسی شده است. نتیجه حاصله نشان از آن دارد، انیمیشن ملی ایران از لحاظ تکنیک اجرایی دارای پیشرفت های شایانی است، اما به لحاظ روایت، خط داستانی، محتوا و انتقال پیام، ضعف و مشکلات فراوانی دارد

معماری بناهای مسکونی در دوره قاجاریه از محرمیتها و رعایت فضاهای بیرونی و اندرونی و طرح های دلباز به همراه رعایت اصول ارتباطات و محرمیتها، به معماری غربگرای پهلوی اول و بخصوص پهلوی دوم رسید. این غرب گرایی به خصوص در ساختمان های مسکونی رخنه کرده تا جایی که فضاهای اندرونی، طرح های ترکی و اتاق سازی ها در اطراف حیاط به فراموشی سپرده شد و معماری ارزشمند ایرانی دستخوش سردرگمی و پریشانی شد. در این مقاله تالش شده مسیر حرکتی معماری ساختمان های مسکونی از دوره قاجار تا پهلوی دوم مورد برسی قرار گیرد ،که این تحوالت باعث تحول در فرم پالنها در این دوره ها نیز بوده.روش پژوهش در نگارش این مقاله به صورت توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری داده ها به صورت اسنادی و کتابخانه ای بوده است.نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد که معماری دوره قاجاریه که به حق اصول،مبانی و الگوهای قدیم معماری ایران را ارتقاء بخشیده درنهایت به معماری دوره پهلوی اول با الگو گیری از کشورهای شرقی و تلفیق با معماری سنتی و سپس به معماری دوره پهلوی دوم با الگوی غرب گرایی وبی هویتی رسیده است.

»سینمای آرام 6 « مفهومی نسبتا جدید با عمری کمتر از ده سال است. این اصطالح فیلم هایی را توصیف می کند که با زمان واقعی در زندگی عادی مطابقت بیشتری دارد. در این مقاله ابتدا ویژگی ها و نمونه های این سینما را ذکر می کنیم و سپس به دو نظریه عمده درباره چرایی شکل گیری این سینما اشاره می کنیم. نظریه اول معتقد است سینمای آرام برای مقابله با سینما سریع و فانتزی هالیوود یا بالیوود ظهور کرده است. در حالی که نظریه دوم استقلالی نسبی برای آن قایل است و معتقد است سینمای آرام رویکردی واقع گرایانه به سینما و مفهوم زمان در فیلم دارد. به نظر می رسد این دو نظریه قابلیت جمع شدن با یکدیگر را دارند.

معماری و تزیینات وابسته به آن در ایران زمین همواره دارای اهمیت بوده و در ادوار مختلف دارای ویژگیهای خاص خود است. هنر کاشیکاری به دنبال تکامل شیوه های سفالگری به وجود آمد و مانند سایر هنرها در اثر گذر زمان دچار تغییرات شایان توجهی شده است، لذا بررسی آن امری ضروری برای علاقمندان و پژوهشگران این هنر میباشد. زمانی که صحبت از کاشی کاری به میان می آید همه به دنبال آن هنر در عصر صفوی میگردند. این مقاله درصدد پاسخ به این سوالهاست که آیا نقوش کاشی کاری از حیث طرح در این دوره دارای تنوع میباشند؟ آیا کاربرد این هنر تغییری یافته است؟ تهران در زمان قاجار به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد در نتیجه در این مقاله کاشی کاری این شهر مورد مطالعه قرار گرفته است. برای بررسی دقیقتر، کاخ گلستان در تهران به عنوان نمونه انتخاب شده است. روش تحقیق این مقاله توصیفی-تحلیلی بوده و روش گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای و براساس منابع دست اول میباشد. نتایج این بررسیها نشان میدهند که طرح کاشی کاری در این دوره از تنوع بیشتری برخوردار است و کاربرد آنها نیز علاوه بر امکان مذهبی  به خصوص دوره صفوی در مکانهایی مانند مدارس، خانه های اعیانی، تکایا، مراکز آموزشی و کاخها نیز دیده میشوند.