ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 177 (تیر 1399)

رس ها، به دلیل وجود کانی های آب دوست در ساختار خود، رایج ترین افزایه ها برای تامین خصوصیات ریولوژیکی سیالات حفاری پایه آبی می باشند. این گونه رس ها، قابلیت بر هم کنش با سیالات پایه نفتی را ندارند. لذا، برای تامین خصوصیات ریولوژیکی سیالات حفاری پایه نفتی باید تغییراتی در ساختار آن ها اعمال شود. برای اصلاح ساختار رس های معمول و تهیه ی رس های ارگانیک معمولا از سورفکتانت ها استفاده می شود چراکه به دلیل داشتن حداقل یک بخش لیپوفیل (نفت دوست) باعث برهم کنش و سازگار شدن رس با فاز پیوسته ی سیالات پایه نفتی می شوند. رس های ارگانیک کاربردهای دیگری از جمله استفاده در ساخت رنگ ها، گریس، جاذب های آلودگی های ارگانیک، لوازم آرایشی-بهداشتی، وسایل الکترونیک و نانوکامپوزیت ها دارند. پتانسیل و قابلیت بالای رس های ارگانیک در زمینه های محتلف همواره مورد توجه محققین بوده است. متخصصین و محققین حوزه ی سیال حفاری پژوهش های درخور توجهی در زمینه ی تهیه ی رس های ارگانیک به عنوان عامل تامین کننده ی ریولوژی سیالات حفاری پایه نفتی داشته اند. در این مطالعه، مروری کاربردی بر پژوهش های انجام شده در این زمینه انجام و مهم ترین یافته های آن ها بررسی شده است. نتیجه گیری کلی از این مطالعه حاکی از آن است که عملکرد رس های ارگانیک در سیالات پایه نفتی تحت تاثیر نوع رس پایه، ویژگی ها و میزان سورفکتانت بارگذاری شده بر رس پایه، دما و فشار می باشد. اما اثر فشار و نیز عملکرد رس های ارگانیک در حضور سایر افزایه های سیالات حقاری پایه نفتی مانند فاز آبی آن ها نیازمند مطالعات بیشتر می باشد

نفت یکی از مهمترین منابع طبیعی در جهان است که بایستی پس از مدتی بوسیله روش های فراز اوری مصنوعی از زیر زمین استخراج شود. روش پمپاژ میله ای مکشی، یک روش بسیار کار امد و کم هزینه است که امروزه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از پارامترهای بسیار مهم در طراحی پمپ های میله ای مکشی، عمق سیال از سطح زمین میباشد که در عملکرد این نوع پمپ ها بسیار اثر گذار است و از طریق آن محل نصب پمپ زیرسطحی تعیین میگردد. هدف اصلی این مطالعه، بررسی تاثیر عمق سطح سیال بر عملکرد پمپ های میله ای مکشی میباشد  که با شبیه سازی یک پمپ میله ای مکشی روتافلکس در محیط نرم افزار RODSTAR مورد بررسی قرار می گیرد. بدین ترتیب که در ابتدا یک واحد بهینه روتافلکس بر اساس میزان تولید و هزینه انرژی مصرفی تعیین گردید و در ادامه به بررسی تاثیر عمق سطح سیال بر عملکرد این پمپ پرداخته شد. نتایج بدست امده از این مطالعه نشان داد که تعیین عمق مناسب از سطح سیال نسبت به پمپ درون چاهی، میتواند سبب افزایش نرخ تولید و کاهش مصرف روزانه انرژی شود. علاوه بر این، کاهش عمق ستون سیال از سطح، سبب افزایش پرشدگی پمپ شده که در نهایت منجر به افزایش بازدهی پمپ، کاهش گشتاور وارده بر جعبه دنده و کاهش مصرف انرژی روزانه میگردد. همچنین بر اساس نتایج ثابت گردید که با افزایش عمق سطح سیال، مقدار وزنه تعادل بهینه مورد نیاز، بار وارده بر میله صیقلی و بار وارده از سیال به پمپ افزایش میابد.

سازند سروک در منطقه دشت آبادان کربناته سخت می باشد و یکی از سازند های مهم دارای پتانسیل مخزن نفتی به حساب می آید. بعلت عدم داده کافی از سازند سروک در میدان مورد مطالعه، پتانسیل تولید آن نامعلوم است. در این تحقیق سعی شد تا با داده های موجود اعم از سایزمیک، لاگ های پتروفیزیکی و نتایج تست مغزه ها، جهت مطالعه مخزن، مدل ایستای زون اصلی سازند سروک ایجاد شده و با استفاده از آن پتانسیل تولیدی مخزن تعیین گردد.در طی فرآیند مدل سازی از چاه به بلوک و به مدل مخزن، روش های مطرح قطعی و احتمالی در هر فاز برای مقادیر تخلخل بوسیله روش های آماری با یکدیگر مقایسه شدند. با توجه به نتایج داده ها روش قطعی روش احتمالی GRFS برای ورود داده ها از چاه به بلوک و جهت توزیع مقادیر بلوک های چاه در مخزن از روش احتمالی تصحیح داده ها با مقادیر سایزمیک انتخاب گردید.در نهایت با اتمام مدل، حجم قطعی هیدروکربور زون 6 سازند سروک در میدان مورد مطالعه 362 میلیون بشکه برآورد شد.

اخیرا تعدادی مطالعات آزمایشگاهی در خصوص اضافه کردن دی متیل اتر [1] به آب تزریقی جهت بهبود بازدهی تزریق آب در مخزن در دست انجام است. دی متیل اتر ساختار قطبی دارد. با اضافه کردن دی متیل اتر به آب تزریقی و تزریق در مخزن، دی متیل اتر بین فاز نفتی و فاز آبی قرار می گیرد و به داخل نفت نفوذ می کند و موجب تورم نفت [2] خواهد شد. در نتیجه ویسکوزیته نفت کاهش می یابد و موجب افزایش تحرک پذیری نفت می شود. در این مقاله نتایج تعدادی از پروژه های تحقیقاتی انجام شده در خصوص تزریق دی متیل اتر در سنگ های ماسه سنگ و کربناته نشان داده شده است. آزمایشات انجام شده بصورت آشام خودبخودی و آشام اجباری انجام شده است و در هر دو حالت اضافه نمودن دی متیل اتر به آب تزریقی موجب کاهش قابل توجه نفت باقیمانده در سنگ مخزن شده است. مطالعات آزمایشگاهی انجام شده حاکی از افزایش ضریب بازیافت نفت به میزان 10 تا 35 درصد در اثر اضافه نمودن دی متیل اتر به آب تزریقی می باشد [4, 5]

در محیط های متخلخل، بخشی از فشار روباره توسط سیال پرکننده ی فضاهای خالی تحمل می شود و متناسب با آن سیال فشاری را به دیواره ی فضاهای خالی وارد می کند که به آن فشار منفذی اطلاق می شود. فشار منفذی یکی از پارامتر های کلیدی در بررسی های ژیومکانیکی و طراحی عملیات حفاری به خصوص تعیین پنجره ی ایمن گل و تعیین نقاط پاشنه گذاری لوله ی جداری است. از این رو، پیش بینی آن قبل از حفاری و یا در حین انجام فرآیند حفاری بسیار حایز اهمیت است و در صورت تخمین آن با دقت مناسب می توان از بروز مخاطرات در حین حفاری جلوگیری کرد و یا اثرات آن را کاهش داد. در این پژوهش، هدف، محاسبه ی فشار منفذی با محاسبه ی تنش موثر و ضریب تراکم پذیری از روی نگارهای پتروفیزیکی و تلفیقی از روش هوشمند در چاه های مورد مطالعه است. مدل سازی فشار منفذی بر روی بانک اطلاعاتی توسعه داده شده از ویژگی های منتخب است که با استفاده از تابع کرنل گوسی و با نسبت 80 به 20درصد داده ها به عنوان آموزش و آزمون انجام شد. به کارگیری مدل های ساخته شده حاکی از دقت بالای این مدل ها در تخمین فشار منفذی برای چاه های مرحله ی اعتبارسنجی است.

امروزه هدف بشر تنها گسترش و توسعه صنایع نیست و صنعت در حال حاضر فقط به تولید و سودآوری خلاصه نمی شود. با توجه پیشرفت سریع علم و فناوری و اثر جامع آن بر صنعت که در زندگی و محیط زیست نمایان می شود، نیازهای جدید به گونه ای صنایع را به داشتن بهترین فناوری روز سوق می دهد که دیگر تنها به بیشترین سودآوری از آن تعبیر نشود. در این مسیر صنایع باید محیط زیست را حفظ کنند، کمترین هزینه تولید و بیشترین بهره وری را داشته باشند. دیدگاه جوامع امروزی به حفظ و نگهداری محیط زیست است و نمود آن در توافقاتی نظیر پیمان کیوتو مشاهده می شود که نگرانی مجامع جهانی را نسبت به تغییرات و آلودگی های ناشی از صنعتی شدن دنیای امروز در بردارد. با توجه به حجم قابل توجه گازهای همراه که بطور عمده در تاسیسات نفت و گاز به دلایل متعددی از جمله عدم وجود سیستم جمع آوری گاز، اقتصادی نبودن جمع آوری ناشی از پراکندگی و دور دست بودن میادین و یا کم بودن مقدار گاز تولیدی، کیفیت گاز تولیدی و عدم امکان مصرف گاز توسط مشترکین سوزانده می شوند، می توان جهت جلوگیری از هدر رفت سرمایه های کشور و در عین حال کنترل آلاینده های زیست محیطی و اثرات جبران ناپذیر و بلند مدت آنها به ویژه انتشار گازهای گلخانه ای تدابیر مناسبی اندیشید. یکی از این روش ها اعمال روش های بازیابی گاز فلر به جای سوزاندن و تبدیل آن به فراورده های با ارزش همانند فرآورده های میان تقطیر و میعانات گازی و یا تولید برق از آن است .این امر علاوه بر جنبه های اقتصادی، از نقطه نظر زیست محیطی و ایجاد اشتغال مولد هم با مبانی توسعه پایدار و هم امنیت انرژی کشور همسو خواهد بود. در این مقاله سعی شده است ابتدا یک دید کلی از فلر و خصوصیات آن را ارایه گردد و سپس آلودگی ها و مشکلات ناشی از آن توضیح داده شده است. در ادامه به دو نمونه از سامانه هایی که در جهت بازیافت گازهای فلر طراحی شده اند پرداخته شده و نمونه های موفق به کار گرفته شده از این سامانه ها در کشورهای مختلف و خصوصا شرایط به کار گیری آن ها در ایران بررسی شده است.