فصلنامه روانشناسی
سال هشتم شماره 3 (پیاپی 31، دی 1383)

پژوهش حاضر با هدف مطالعه رابطه بین خودکارآمدی عمومی، مسند مهارگذاری با موفقیت تحصیلی انجام گرفته است. نمونه آماری شامل 390 نفر از دانشجویان دانشکده های مختلف دانشگاه شهید بهشتی می باشند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقاتی انتخاب شده اند. ابزار پژوهش عبارت بودند از: مقیاس خودکارآمدی عمومی شرر، مقیاس مسند مهارگذاری راتر و پرسشنامه جمعیت شناختی که به طور همزمان توسط گروه نمونه تکمیل گردید. برای ارزیابی آزمودنی ها در موفقیت تحصیلی از معدل واحدهای گذرانده آنان سود جستیم. تجزیه و تحلیل آماری فرضیه های پژوهش در چارچوب ضریب همبستگی جزئی، آزمون t مستقل انجام گردید. نتایج پژوهش نشان داد که بین "خودکارآمدی عمومی" و "موفقیت تحصیلی"، بین "مسند مهارگذاری" و "موفقیت تحصیلی" و بین "خودکارآمدی" و "مسند مهارگذاری"، ارتباط معنی دار است و افراد با سطح خودکارآمدی بالا و مسند مهارگذاری درونی به طور معنی دار از موفقیت تحصیلی بیشتری برخوردارند.

مقایسه باورها و عواطف خود نظم ده رشد در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه شیراز در مقاطع سنی مختلف، هدف این پژوهش بوده است. در این رابطه، الگوی برانداشتاتر (1984، 1989) به منظور بررسی اهداف زندگی افراد ملاک عمل بوده است. در این الگو پس از مشخص شدن اهداف زندگی فرد، فاصله او از هدف، میزان توان فرد در وصول به هدف، میزان تمایل به ایجاد تغییر در جهت وصول به هدف و در نهایت واکنش عاطفی و هیجانی او نسبت به تجارب گذشته و آینده خود، اندازه گیری می شود. به منظور انجام این پژوهش از یک نمونه 309 نفری دانشجوی دختر (138) و پسر (171) داوطلب که در سال تحصیلی 79-1378، به روش طبقه بندی نسبی گزینش شده بودند، استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که پنج نوع هدف اصلی زندگی که عبارتند از "هدف امنیت اجتماعی"، "هدف احترام و قدر و منزلت"، "هدف امنیت فردی"، "هدف مربوط به نیاز به دوستی و محبت اجتماعی" و "هدف امنیت اجتنابی"، وجود دارد. میزان قابل در دسترس بودن هر یک از این اهداف و قابلیت مهار آنها توسط شخص، و نیز تمایل به ایجاد تغییر در خود یا خانواده و یا محیط سیاسی، فرهنگی- اجتماعی برای دانشجویان متفاوت بود. نتایج نشان داد که دانشجویان در درجه اول به اهداف مربوط به امنیت فردی و اجتماعی در زندگی اهمیت می دهند و در راه رسیدن به این هدف فعالانه شرکت می کنند و با سطح انگیزش بالا میل به تغییر در مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خود دارند. و این تمایل در "پسران" به مراتب بیش از "دختران" است و در راه رسیدن به این هدف بسیار امیدوارانه عمل می کنند.

"پرسشنامه رغبت سنج ازدواج، نسخه دانشجویی" (پرساد) دارای 24 سئوال شامل 23 سئوال 5 گزینه ای و یک سئوال اضافی برای سن طلایی ازدواج ساخته شده است. از طریق اجرای آزمایشی و نظرخواهی از پاسخ دهندگان و 5 نفر از اساتید روانشناسی "روایی" محتوای آن تایید شد و "اعتبار" آن از طریق آزمون- آزمون مجدد (0.77=r) و همسانی درونی آلفای کرونباخ (آلفا = 0.92) محاسبه گردید. این پرسشنامه بر روی یک نمونه 779 نفری دانشجویی از دانشگاه های "شهید بهشتی" و "تهران" اجرا گردید و با استفاده از تحلیل عوامل با روش چرخشی از نوع واریماکس، چهار عامل برای آن مشخص شد که این عوامل همگی از مقدار ویژه بالاتر از 1 برخوردار بودند. این چهار عامل عبارتند از: "بازخورد نسبت به ازدواج"، "آمادگی و تمایل برای ازدواج"، " نگرش نسبت به پیامدهای ازدواج" و "موانع ازدواج". بدین ترتیب "پرساد" دارای 5 نمره می باشد که چهار نمره، برای عوامل آن و یک نمره کل، برای "رغبت به ازدواج" است. در مرحله دوم برای تعیین نقطه برش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند از دو گروه دانشجویی، شامل دانشجویانی که رغبتی برای ازدواج نداشتند و احتمال می دادند که اطلا ازدواج نکنند (تعداد= 51) و دانشجویانی که برای ازدواج اقدام کرده بودند (تعداد= 51) استفاده شد. نتایج اجرای "پرساد" نشان داد که بین دو گروه، غیر از عامل "موانع ازدواج" تفاوت معناداری وجود دارد. مقایسه نتایج دختران و پسران نشان داد که به غیر از عامل "موانع" در نمره کل رغبت به ازدواج و سه نمره دیگر تفاوت معناداری بین دو "جنس" وجود نداشت از این رو برای دختران و پسران یک نقطه برش محاسبه شد. درجه خطای طبقه بندی برای نمره کل رغبت به ازدواج 9.32 درصد به دست آمد.

امروزه مسئله وابستگی به مواد مخدر به صورت یک مشکل جهانی درآمده است و عوارض ناشی از آن از جنبه های مختلف بر جامعه ضربه وارد می کند. "خانواده" به عنوان عنصر اصلی جامعه در پدیدآئی و درمان این اختلال نقش به سزائی دارد. از جمله روش های روان درمانی برای درمان اختلال وابستگی به مواد گروه درمانی و آموزش خانواده می باشد. بر این اساس در این پژوهش به بررسی تاثیر گروه درمانی با ساختار و آموزش خانواده در کاهش میزان تمایل به مصرف مواد و کاهش فراوانی عود در بیماران دارای تشخیص وابستگی به مواد افیونی مراجعه کننده به مرکز بازتوانی اعتیاد سازمان بهزیستی شهر اصفهان، پرداخته شد. روش پژوهشی مورد استفاده، روش شبه تجربی از نوع پس آزمون همراه با پیگیری 2 ماهه بود. بدین منظور 3 گروه 14 نفره از بین بیماران فوق که سم زدائی را با موفقیت طی کرده بودند به صورت تصادفی انتخاب شدند. گروه اول به عنوان گروه آزمایش 1، یک دوره 8 جلسه ای گروه درمانی و همسران آنان نیز یک دوره 8 جلسه ای آموزش خانواده دریافت کردند. گروه دوم به عنوان گروه آزمایش 2، صرفا یک دوره گروه درمانی 8 جلسه ای دریافت کرد و گروه سوم هم به عنوان گروه گواه از بین بیماران سم زدائی شده همان مرکز به صورت تصادفی انتخاب شدند ولی مداخلات مذکور را دریافت نکردند. برای سنجش میزان عود، از ابزار آزمایشگاهی رنگ سنجی نازک لایه (TLC) و برای سنجش میزان تمایل به مصرف مواد از مقیاس پیش بینی عود (RPS) استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس چند متغیره حاکی از آن بود که گروه درمانی همراه با آموزش خانواده و گروه درمانی بدون آموزش خانواده موجب کاهش معنادار تمایل به مصرف مواد در مرحله پس آزمون می گردد (.000=p)، ولی در مرحله پیگیری تاثیر معنی داری بر تمایل به مصرف مواد ندارد. همچنین نتایج پژوهش حاکی از آن بود که دو گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه تفاوت معنی داری در فراوانی عود در مرحله پس آزمون نداشتند. در مرحله پی گیری دو ماهه، گروه آزمایش 1 و 2 کاهش معناداری را در فراوانی عود نسبت به گروه گواه نشان دادند (p=0.002)، ولی بین دو گروه آزمایشی نه در میزان تمایل مصرف مواد و نه در فراوانی عود در مراحل پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری مشاهده نشد. نتایج نهائی پژوهش حاضر حاکی از آن است که مداخله گروه درمانی به عنوان یک مداخله روان شناختی، کارائی موثری در کاهش میزان عود این بیماران دارد، از سوی دیگر، اگر چه آموزش خانواده در ظاهر تاثیر معناداری بر کاهش عود ندارد، اما توانائی بالقوه و بالائی در کاهش "تنیدگی" اعضای خانواده این بیماران و همچنین راهنمائی آنان در چگونگی برخورد با بیمار در دوران پر تنش اولیه بهبودی داشته باشد.

در این مقاله نتایج تحلیل عوامل ماده های مقیاس تجدید نظر شده باورهای خودکار آمدی ریاضی (MSES-R) روی نمونه ای از دانشجویان ایرانی ارائه شده است. تعداد نمونه 233 نفر متشکل از 25 دانشجوی دختر و 107 دانشجوی پسر دانشگاه شهید چمران اهواز بوده اند که دروس ریاضی 1 و 2 و آمار را می گذراندند. نتایج تحلیل عوامل مقیاس یاد شده روی گروه نمونه چهار عامل اصلی را بدست داد که با نتایج تحلیلهای قبل در این زمینه همخوانی دارد و نشان دهنده روایی سازه این مقیاس است. همچنین بین مقیاس خودکارآمدی ریاضی و مقیاس کارآمدی شخصی عمومی (نظامی و همکاران) ضریب همبستگی 0.39 به دست آمد. ضریب اعتباری آلفای کرونباخ نیز برای کل مقیاس و خرده مقیاس ها محاسبه شد و همگی کاملا رضایت بخش بود.

پژوهش حاضر، رابطه "پیشرفت تحصیلی" با سه فعالیت عمده بعد از مدرسه: "تکلیف مدرسه"، "فعالیت های فوق برنامه" و "مشاده تلویزیون" را بررسی کرده است. متغیرهای "هوش" "انگیزش پیشرفت" "تعداد فرزندان خانواده" و "نوع مدرسه" (دولتی و غیر انتفاعی) به عنوان متغیرهای کنترل و متغیرهای "جنس" دانش آموز و "سطح تحصیلات مادر" به عنوان متغیرهای تعدیل کننده در این رابطه مورد بررسی قرار گرفته اند. نمونه شامل 121 دانش آموز دختر و پسر سال دوم دبیرستان رشته ریاضی- فیزیک است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته تکلیف مدرسه و فعالیت های فوق برنامه، "پرسشنامه انگیزش پیشرفت هرمانس" و "آزمون هوش ریون" استفاده شده است. نمرات ریاضی در پایان دو ترم به عنوان متغیر ملاک مورد استفاده قرار گرفته اند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که متغیر "هوش" نقش کنترل کنندگی و "سطح تحصیلات مادر" نقش تعدیل کنندگی را در این رابطه دارند. با کنترل متغیر هوش هیچ یک از فعالیتهای بعد از مدرسه رابطه معنی داری با پیشرفت تحصیلی نداشته اند و با حذف این متغیر، مقدار تکلیف انجام شده با پیشرفت تحصیلی رابطه معنی داری را نشان داده است. فعالیت های فوق برنامه خارج از مدرسه از طریق رابطه انحنایی تغییرات پیشرفت تحصیلی را تبیین کرده اند. به طور کلی افزایش مقدار تکلیف انجام شده و فعالیت های فوق برنامه خارج از مدرسه موجب ارتقاء سطح پیشرفت تحصیلی شده است.