ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 178 (امرداد 1399)

با توجه به اهمیت فعالیت های اکتشافی و تعیین اهداف هیدروکربوری در حوضه های دزفول و خلیج فارس، شناسایی روند و مرز دقیق تبدیل نهشته های ژوراسیک به معادل زمانی شان شامل سری های عربی (سازندهای عدایه، موس، علن، سرگلو، نجمه و گوتنیا) بسیار ضروری است. از منظر سامانه ی نفتی، مناطقی که سازند پلاتفرمی سورمه به رسوبات عمیق تر سری عربی (سرگلو، نجمه، گوتنیا) تبدیل می شود، تقریبا کیفیت مخزنی ضعیف شده و یا از بین می رود. در این پژوهش این مناطق، بر پایه ی داده های لرزه ای شامل شکل هندسی بازتابنده ها، قطع شدگی و ختم شدگی بازتابنده ها و تغییرات جانبی رخساره های لرزه ای تعیین شده است. بر اساس روند تعیین شده ساختما ن های کم عمق و پلاتفرمی حوضه های دزفول و خلیج فارس در ژوراسیک میانی و بالایی که از نظر اکتشافی حایزاهمیت است، به طور دقیق شناسایی شده است.

در این پژوهش بر مبنای داده های حاصل از پژوهش های گذشته بر روی ژیوشیمی سازند کژدمی در برخی میادین دشت آبادان به بررسی میزان تاثیر ماتریکس کانی در جذب کربن آلی و میزان کربن آلی خنثی و فعال سازند کژدمی پرداخته شده است. برای این منظور از داده های حاصل از 17 خرده حفاری مربوط به 3 چاه (1 , 2 , 3) میدان نفتی A و 32 خرده حفاری مربوط به 4 چاه (1 , 2 , 3 , 4) میدان نفتی B و همچنین 28 خرده حفاری مربوط به 3 چاه (1 , 2 , 3) میدان نفتی C استفاده شده است. ابتدا از عدم آلودگی نمونه های مورد بررسی از هرگونه آلودگی ناشی از افزودنی های گل حفاری و ترکیبات پلیمری اطمینان حاصل شد. سپس با استفاده از نمودار نسبت تغییرات HI در برابر TOC ، پتانسیل هیدروکربن زایی سازند کژدمی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که این سازند بطور کل در هر 3 میدان دارای پتانسیل هیدروکربن زایی قابل قبولی می باشد که به ترتیب در میادین A، B و C دارای بیشترین میزان پتانسیل است. همچنین کروژن موجود در سازند کژدمی در میادین فوق عمدتا از نوع III و III-II است. از نظر میزان بلوغ، سازند کژدمی در 3 میدان مورد نظر بطور کل در مرحله ورود به پنجره نفت زایی است و نمونه های میادین C و B میزان بلوغ بالاتری را نشان می دهند. افزون بر این، محیط رسوبگذاری سازند کژدمی را می توان محیطی دریایی با شرایط احیایی همراه با مواد آلی دریایی و ورود مواد آلی قاره ای به محیط رسوبگذاری، در نظر گرفت. میانگین میزان کربن آلی جذب شده توسط ماتریکس کانی در میادین A، B و C به ترتیب 48/0 ، 39/0 و 37/0 می باشد همچنین میزان کربن آلی خنثی نیز به ترتیب 32/0 ، 34/0و 37/0 در میادین فوق الذکر است. سرانجام میزان کربن آلی فعال نیز به ترتیب ذکر شده در میادین فوق 61/1، 59/1و 44/1 محاسبه گردید.

هدف اصلی این مطالعه بررسی تاثیر رهبری تحول آفرین بر هوشیاری کارآفرینانه با تاکید بر نقش میانجی دوسوتوانی سازمانی می باشد. این مطالعه بر روی یک نمونه تصادفی 291 نفره از کارکنان یکی از شرکتهای تابعه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب انجام شده است. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری داده ها (طرح تحقیق)، توصیفی و از نوع همبستگی می باشد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه های استاندارد و معتبر دارای روایی و پایایی بوده است. نتایج حاصل از تجریه و تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک مدل سازی معادلات ساختاری با نرم افزار  LISREL نشان داد که سبک رهبری تحول آفرین بر دوسوتوانی سازمانی و هوشیاری کارآفرینانه، و دوسوتوانی سازمانی بر هوشیاری کارآفرینانه تاثیر مثبت و معنادار دارد. همچنین تاثیر مثبت رهبری تحول آفرین به واسطه نقش میانجی دوسوتوانی سازمانی بر هوشیاری کارآفرینانه مورد تایید قرار گرفت. در همین راستا برخی پیشنهادهای کاربردی و پژوهشی ارایه گردیده است.

پس از مدتی برداشت از مخزن با کاهش فشار مخزن، پتانسیل و توان تولید از مخزن کاهش می یابد معنی که سیال مخزن توانایی رسیدن به سرچاه را ندارد. این مشکل برخی مواقع منجر به عدم تولید چاه می شود . دراین شرایط یکی از روش هایی که می تواند باعث بهبود شرایط برداشت از مخزن گردد، فرازآوری مصنوعی است که شامل  فرازآوری گاز و فرازآوری پمپ ویا ترکیبی از هردواست. البته  کاربرد این روش در برخی شرایط مثلا در چاه های عمیق و نفت های سنگین، دارای معایبی است و می توان با استفاده از روش ترکیبی مشملات مربوطه را تا حدی برطرف نمود. در این روش با قراردادن سیستم تزریق گاز و سیستم پمپ به صورت هم زمان در یک چاه، به ایجاد شرایط تولید و یا افزایش تولید نفت می توان دست یافت. افزایش تولید در این سیستم دوگانه ترکیبی به منظور اقتصادی بودن آن نیست. ازمهمترین الزامات عملیاتی شدن این سیستم، انجام محاسبات اقتصادی است. لذا با توجه به اهمیت موضوع در این مطالعه، تولید طبیعی یک چاه، تولید درحضور سیستم های فرازآوری مصنوعی متداول و سیستم فرازآوری ترکیبی بررسی شده است.از آنجا که در نرم افزارهای موجود امکان بررسی هیبریدی یا ترکیبی وجود ندارد، لذا در این پژوهش با کدنویسی براساس معادلات مربوطه موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد افزایش تولید 2000 بشکه در روز، در سیستم ترکیبی، با تزریق گاز با نسبت گاز به نفت 500   در سناریوی فرآز آوری ترکیبی، هد پمپ کم تری مورد نیاز می باشد.

به دلیل فعالیت های زیاد تکتونیکی در ایران، وجود نواحی گسل خورده در مخازن هیدروکربنی پدیده ای متداول است. گسل ها بعضا از نوع تراوا بوده و سبب می گردند که شکاف با تراوایی بالا در مخزن ایجاد شده و ناهمگونی در مخزن به وجود آید. بعضی از این گسل ها در تحلیل داده های زمین شناسی قابل تشخیص نبوده و ممکن است مهندسین مخزن را در شناخت مختصات دقیق آنها دچار اشتباه نمایند. در صورتی که امتداد این گسل ها چاه تولیدی را به چاه تزریقی متصل نماید، می تواند مشکلات عدیده ای در میزان کارایی فرایندهای ازدیاد برداشت به وجودآورد. همچنین در هنگام تزریق نیز سبب بروز زود هنگام  پدیده میان شکن سیال تزریقی به چاه تولیدی در محل گسل می شود. عدم شناسایی و کنترل آنها در زمان مناسب اجازه ی تزریق مستمر و به دنبال آن تولید مناسب را نخواهد داد.  در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از فناوری چاه های هوشمند و با روش کنترل انفعالی، مخزن و چاه ها را مدیریت و رصد کرده و به دنبال آن مشکلات ذکر شده، مرتفع گردد. در واقع با طراحی و پیاده سازی دو سناریوی سیلابزنی متداول و سیلابزنی هوشمند و مقایسه نتایج این دو، می توان به تصمیم درستی برای چگونگی رفع این مشکلات رسید.نتایج نشان داد در بدبینانه ترین حالتبا فرض نبود محدودیت های تجهیزات سطح الارضی و اقتصادی برای تولید تا مدت زمان مشخصی، ضریب بازیافت نفت در روش هوشمند در حدود 4.5 درصد بیشتر از روش غیرهوشمند است.

با افزایش درخواست سوخت های فسیلی در جهان، صنعت نفت و گاز ملزم به افزایش تولید و بهره وری است. یکی از روش های افزایش بهره وری استفاده از علم یا فناوری رباتیک (یا استفاده از ربات ها) است که  ایمنی و تولید صنایع را نیز افزایش می دهد. با افزایش درخواست نفت همچنین کمپانی ها مجبور به حفر مخازن جدیدتر که در محیط های با شرایط دشوار، بیابان های داغ، آب های عمیق و... قرار دارند می شوند. صنعت نفت سرمایه گذاری سنگینی روی توسعه تکنولوژی های جدید کرده است. استحصال نفت و گاز هزینه زیادی برای کمپانی ها دارد بنابراین باید افزایش هزینه ها را با یک راه حل مناسب و ارزان حل کنند. هدف از این تحقیق، بررسی فرصت ها و چالش های فناوری رباتیک در این زمینه است. یکی از روش های موثری که پیشنهاد می شود پیاده سازی رباتیک برای بازرسی خطوط لوله و چاه و همچنین افزایش ایمنی خطوط لوله است. ربات های نیمه خودکار (که در آن عملیات توسط ربات انجام می گیرد اما تصمیم گیرنده اصلی هنوز اپراتور ماهر است)، انتخاب خوبی برای حل این مشکل است. کمپانی های بین المللی نفت که نقش زیادی در صنعت دارند، نقش جزیی در توسعه و تحقیق رباتیک دارند و بیشتر ایده پردازی ها مربوط به شرکت های سرویس دهنده کوچک است.

جمهوری اسلامی ایران داری دومین ذخایر شناخته شده گاز طبیعی جهان و 36000 کیلومتر خط انتقال گاز می باشد. این امر نشان دهنده پتانسیل بالای کشور در اجرای طرح های توسعه خطوط انتقال سراسری و صادرات گاز می باشد. در کنار گسترش این خطوط می بایست نگاهی یکپارچه و از بیرون به درون داشت که ضمن کاهش هزینه های ساخت، اصول توسعه پایدار که حلقه گمشده پروژه های بخش انرژی است مورد توجه قرار گیرد. در برخی موضوعات خاص وجود نقص در استانداردها و نبود دستورالعمل مشخص موجب عملکرد سلیقه ای طراحان و مجریان شده است. این امر تخریب اکوسیستم های خاکی، جنگلها، مراتع و آلودگی منابع آب و نیز افزایش هزینه های ساخت و بهره برداری را در پی دارد.یکی از مواردی که در استانداردهای شاخص خطوط انتقال نفت و گاز بدان پرداخته نشده یا صرفا توضیح مختصری برای آن ذکر شده است، الزامات مکان یابی ایستگاه های فرستنده و گیرنده توپک و شیر بین راهی خطوط انتقال گاز می باشد. در این تحقیق با رعایت استانداردهای مربوطه و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده در زمان ساخت و بهره برداری پروژه مورد مطالعه، الزاماتی در سه بخش توسعه پایدار، مسایل اقتصادی و مباحث ایمنی برای مکان یابی صحیح ایستگاه ها آورده شده است. لذا جهت رعایت اصول توسعه پایدار می بایست مواردی مانند وضعیت حوضه آبریز منطقه، عدم وجود مناطق مسکونی و باغات و زمین های کشاورزی در مسیر وزش باد که موجب انتقال مواد آلاینده به آنها می شود و نیز وجود موانع طبیعی بین ابنیه محل تجمع و ایستگاه ها جهت کاهش آلودگی های صوتی، مورد مطالعه قرار گیرند. جهت کاهش هزینه ها نیز باید به فاصله ایستگاه ها از یکدیگر، حجم عملیات خاکی و دسترسی به خطوط انتقال نیرو دقت داشت. نهایتا مواردی مانند نزدیکی به جاده های اصلی، حداقل فاصله ایستگاه ها از مکان های شهری و روستایی و شکل توپوگرافی منطقه به بهبود پدافندغیر عامل و افزایش ایمنی کمک خواهد کرد

در عصر اطلاعات و ارتباطات، رشد انفجارگونه تولید و تبادل داده های ساختاریافته و غیرساختاریافته از منابع علمی، صنعتی، کسب و کار و منابع متنوع دیگر، مفهوم جدیدی به نام کلان داده را به وجود آورده است.  بهره برداری از این داده ها یک مزیت رقابتی محسوب می شود؛ چرا که تبدیل داده های خام به اطلاعات و استخراج دانش از آن، می تواند محور نوآوری و ایجاد فناوری های جدید شود. از طرفی تحلیل دقیق تر، تصمیم گیری بهتر و افزایش کارایی مستلزم داشتن داده های بیشتر است. این مسئله جذابیت و اهمیت کلان داده و فناوری های مرتبط با آن را افزایش داده است. امروزه داده و اطلاعات، به عنوان یک دارایی و سرمایه مهم برای سازمان های دولتی و شرکت های خصوصی مطرح است. در این مقاله سعی شده است به روش توصیفی-تحلیلی، مفاهیم و کاربردهای کلان داده ها در بالادستی نفت و گاز به عنوان یک روند در حال ظهور پرداخته شود.

در حال حاضر دنیای انرژی مجموعه ای از تناقضات و بی نظمی ها را در خود جای داده است. برای مثال از تامین انرژی تمام مردم جهان صحبت می کنیم اما ، هنوز بخشی از مردم نمی توانند از برق استفاده کنند، ویا در حالیکهمی بایستی برای حفظ سلامت ساکنان کره زمین با صرفه جویی در استفده از سوختهای آلا ینده اقدامات موثرتری انجام دهیم، آمار و ارقام حاکی ازانتشار بسیار بالای آلاینده های زیست محیطی است که هر روز نسبت به روز قبل رکوردار می باشند.یا در حالیکه ادعا می کنیمبا سرعت بسیار بالایی بسمت مصرف انرژی های تجدید پذیر حرکت می کنیم در مقابل،سیستم امروز انرژی جهان همچنان وابستگی شدیدی به سوختهای فسیلی تا میزان 6/33 در صد به نفت،2/27 درصد به ذغالسنگ و 9/23 درصد به گاز طبیعی دارد، و سایر تناقضات و عدم اطمینانی هاییکه نمی توان برای آنها جواب مناسبیپیدا نمود. بنابراین، این روزهابیش از هر زمان دیگری لازم است تا تصمیم گیرانحوزه انرژیدر کشور دریابند که در کجای سیستم انرژی جهانی و ایران قرار گرفته اند و اینکه چگونه می توانند منافع ایران را بکمک امکاناتی که در صنایع نفت،گاز و پتروشیمی داریم ، صیانت نمایند.بهمین دلیل، در این مقاله سعی شده است تا یک معرفی اجمالی از موقعیت بخش انرژی کشور در بازارهای انرژی جهان در اختیار خوانندگان قرار گیرد و اینکه در صورت تاخیر و عدم برنامه ریزی مناسب و به روزچه فرصتهایی را از دست خواهیم داد.این مقاله همچنین هیچ پیش بینی از اوضاع آینده ارایه نمی دهد اما به ما یاد آوریمی کند کهچگونه یک مجموعه از راهکارها و تصمیم های ممکن را برای آینده با توجه به شرایط موجود جمع آوری کنیم و برای شناخت بهترچگونگی روابط میان بخشهای مختلف سبد انرژی جهانی بویژه نفت و گاز از آن استفاده نماییم.