فهرست مطالب

پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی - پیاپی 5 (زمستان 1398)

مجله پژوهش های مرمت و معماری ایرانی و اسلامی
پیاپی 5 (زمستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1399/07/06
  • تعداد عناوین: 5
|
  • فاطمه علیمیرزایی صفحه 0
  • مصطفی قلاوند*، امین علیپور، هانی خادمی صفحات 1-12

    در گوشه و کناره های سرزمین پهناور ایران مناطقی است که به جهت دورافتاده بودن و شرایط سخت جغرافیایی، کمتر مورد توجه محققان و باستان شناسان قرار گرفته اند. با پژوهش در این مناطق میتوان شواهدی را به دست آورد تا از طریق آنها به بازسازی فرهنگی گذشته این سرزمین دست یافت. بخش الوارگرمسیری در شمال شهرستان اندیمشک و استان خوزستان، حدومرز دو استان خوزستان و لرستان قرار گرفته است. در این بخش آثار قلعه های باستانی دیده میشود که نشانگر اهمیت این منطقه در 4 از جمله قلعه های این هرو طول دوره های تار یخی گذشته بوده است، قلعه کوهران ک بخش است که در شمال شرق این شهرستان و در دامنه سلسله جبال زا گرس مرکزی واقع شده است. شواهد باستانشناختی بدست آمده از این قلعه شامل آثار و بقایای معماری سنگی میباشد که این معماری شامل دیوارهای سنگچین با ماط گچ و آهک است. مطالعه باستان شناختی این قلعه بر اساس انجام بررسی باستان شناسی و مقایسه سبک شناسی معماری صورت گرفته تا قدمت تقریبی بنا بدست آید. با توجه به سبک معماری بنا، طاقها و طاق نماهایی تزیینی که در این قلعه بکار رفته است، قلعه همزمان با دیگر قلعه های باستانی منطقه، مثل قلعه رزه و حسینی یعنی در زمان صفویان ساخته شده و کاربرد داشته است

    کلیدواژگان: باستان شناسی، معماری، قلعه، اندیمشک، بخش الوارگرمسیری
  • چنگیز تاوشان، نیلوفر اکبرزاده صفحات 13-25

    این مقاله به اهمیت تاثیر الگوهای زبانی در شکل گیری فرم های معماری میپردازد. بدیهی است که خلق اثر معماری فرآیند تبدیل شدن یک تصویر ذهنی به یک طرح، در یک زنجیره معنایی پیوسته است که همواره غنای فرهنگی خالق اثر را با خود حمل میکند. به همین دلیل الزم است در مواجه با یک متن معماری پیشینه فرهنگی و اجتماعی پدیدآورنده مورد توجه قرار بگیرد. الگوهای زبانی یکی از شاخه های اصلی هر فرهنگی به حساب میآید که در شکل گیری تفکر و بینش انسان نقشی خودآگاه دارند، ولی جنبه نوشتاری آن گاها به صورت ناخودآگاه ظاهر میشود که نتیجه ذهن مداخله گر انسانی میباشد. بر همین اساس این پژوهش با کمک گروهی از دانشجویان داوطلب از ملل مختلف به تاثیر الگوهای زبانی در آثار معماری از دیدگاه نشانه شناسی پرداخته است و ازآنجایی که در نوشتار زبان عربی هنر نقاشی گونه طراحی به وضوح بچشم میخورد، مطالعه بروی این زبان و آثار معمار عرب »زاها حدید« انتخاب گردیده است. نتیجه نشان میدهد که الگوهای زبانی در طراحی آثار بعنوان یک نشانه مشترک بین مخاطب خاص با مولف وجود دارد. از طرفی دیگر مخاطبین در این پژوهش بین الگوهای زبانی و آثار معماری سعی در یافتن یک ارتباط معنایی هستند که نتیجه باورهای اجتماعی و ایدیولوژ یکی میباشد که با برداشتها و آموزه های قبلی مخاطبین ارتباط پیدا میکند. براساس نظریات علم نشانه شناسی این اقرار وجود دارد که آنچه خواننده استنباط و برداشت میکند واجد اهمیت است که شاید، پدیدآورنده اثر به طور صریح با آن موافق نباشد.

    کلیدواژگان: زاها حدید، الگو، نشانه شناسی، فرم معماری
  • میثم خانجان صفحات 27-38

    این پژوهش قصد دارد مسجد جامع اصفهان را که در محله تار یخی دردشت قرار دارد، از جهت تاثیر و تاثرات متقابل با مخاطبان آن مورد بررسی قرار دهد. نتایج این پژوهش میتواند در تدوین اصول طراحی مساجد معاصر موثر واقع گردد. روش مورد استفاده در پژوهش کتابخانه ای است. ساختار هندسی حیاط و بدنه ها و اجزاء در برگیرنده آن واجد ویژگی های کالبدی خاص هستند که مخاطبان در آن احساس آرامش می نمایند. نوع تزیینات جداره ها، مقرنس های درشتتر در سقف و ارتفاع اندک آن، باعث تاثیرات روانشناسانه در رفتار مخاطبان در این مسجد شده است. نیمه شمالی مسجد به دلیل دوری از مرکز توجه، افراد بیشتری را در خود جای داده است و مکانهای نشستن رو به جداره های حیاط به دلیل ایجاد تماس چشمی محدودتر با اطراف، افراد بیشتری را به خود جذب میکند. همچنین سکوی آجری رو ی حوض ضمن لطمه نزدن به قداست مسجد، مکان مناسبی را برای سرگرم کردن کودکان میباشد. مسجد جامع اصفهان از گذشته تا کنون مورد استقبال استفاده کنندگان بسیاری برای فعالیتهای عبادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرارگرفته است و در عصر حاضر بازدید از آن به عنوان یک بنای با ارزش تار یخی افراد ز یادی را به خود جذب میکند. مخاطب برای رسیدن به مسجد از بازار که دارای تاق های ممتد است و یا از میدان امام علی (ع) که جداره هایی با طاقهای همشکل و یکنواخت دارد عبور کرده است. همچنین مناره ها و ایوانهای رفیع میدان موجب اختالط خط زمین و آسمان میشود. همچنین تزیینات پرکار و متنوع خود بسیار مورد توجه است. بخش هایی از سکوهای نماز میانه حیاط که رو به به دلیل ایجاد تماس چشمی محدودتر و در نتیجه خلوت جداره ها هستند احتماال بیشتر مورد استقبال بسیاری از افراد به ویژه زنان قرار میگیرد.

    کلیدواژگان: تناسبات، فضای پروخالی، معماری قاجار، شهر اصفهان
  • محمدرضا احمدی*، فاطمه هوایی صفحات 39-47

    یکی از بهترین دوره های تاریخ شیراز، دوره حکومت زندیه میباشد که این شهر به عنوان پایتخت ایران انتخاب شد. جدای بحث حکومت این خاندان، در معماری این دوره نیز تغییر و تحوالت بسیاری رو ی داد که با گذشت بیش از دو قرن از این حکومت، هنوز آثار و بناهای آن باقی مانده است. یکی از مهمترین المانهای این دوره را که امروز از بین رفته میتوان دروازه های شهر معرفی کرد. در گذشته نخستین تصویری که از هر شهر در ذهن مسافرین نقش میبست ورودی آن بود که هویت بخش آن شهر و بازگو کننده ایدیولوژی حا کم محسوب میشده است. دروازه های شهر نقش بسیار مهمی در تحوالت این دوره و دوره های قبل داشته که به مرور زمان کارکرد خود را از دست دادهاند و امروزه ما تنها دروازه قرآن را از دوره زندیه به یادگار دار یم. نکته قابل تامل اینکه کریمخان زند دروازه های شهر شیراز را از 12 به 6 دروازه تقلیل داد که میتوان به اهمیت حفاظت و امنیت در این دوره اشاره نمود. در این مقاله که بر اساس اسناد کتابخانه ای انجام شده، سعی بر آن شده تا دروازه های ششگانه دوره زندیه در شیراز مورد بررسی قرار گیرد

    کلیدواژگان: شیراز، زندیه، دروازه شهر، معماری