نشریه مطالعات محیط زیست، منابع طبیعی و توسعه پایدار
پیاپی 12 (تابستان 1399)

دستیابی به توسعه پایدار در نظام های کشاورزی توجه بسیاری از محققین و دانشمندان حوزه کشاورزی را به خود جلب نموده است. هدف از انجام این تحقیق تحلیل پایداری زیست محیطی نظامهای بهره برداری کشاورزی بر مبنای مصرف و کارایی انرژی بود که در این راستا فرآیند تولید گندم آبی در دو نظام زراعی کم خاک ورزی حفاظتی و متعارف در شهرستان رزن مورد بررسی قرار گرفت. کارایی انرژی در این تحقیق عبارت است از نسبت انرژی خروجی به انرژی ورودی هرچه این نسبت بیشتر باشد، بیانگر کارایی بیشتر است و بالعکس. یافته ها نشان داد که مصرف انرژی در نظام زراعی متعارف 39364 و در حفاظتی  31845 مگاژول در هکتار و کارایی انرژی در نظام حفاظتی حدود 20 % بیشتر از متعارف است. تولید محصول در نظام زراعی متعارف وابستگی بیشتری به مصرف انرژی بویژه انرژی حاصل از سوختهای فسیلی دارد. کارایی انرژی در نظام حفاظتی بیانگر این است که انرژی های ورودی در این نظام، نسبتا کمتر است. بنابر این پایداری زیست محیطی در نظام زراعی حفاظتی نسبتا پایدارتر از نظام متعارف است. از اینرو، توسعه کشاورزی حفاظتی بویژه نظام زراعی بی خاک ورزی و کشت مستقیم، گامی اساسی در جهت پایداری زیست محیطی و توسعه کشاورزی پایدار است.

با در نظر داشتن نیازهای روزمره بشر نیاز مسکن و جاگیر شدن در مکانی خاص، با نام خانه رو به افزایش رفته است. ساخت و ساز در ایران در حیطه ساخت خانه ها درحال توسعه میباشد. با درنظر گرفتن دو دیدگاه رویکرد، تعاریف مختصری از طبیعت و معماری پایدار، از این میان میتوان به روستای شوقان که از توابع شهرستان جاجرم است اشاره کرد. این مقاله در پی درک ارزشهای حاکم بر معماری خانه های روستای شوقان در راستای دستیابی و استخراج ویژگی های خانه های سنتی این روستا جمع آوری شده است. روش مورد استفاده در این نوشتار، توصیفی- تحلیلی میباشد و ابزار گردآوری اطالعات، کتابخانه ای است. برای دستیابی به اهداف مورد نظر پس از بررسی مفاهیمی همچون معماری پایدار، خانه های سنتی، یادآوری اهداف طراحی خانه های روستا با طبیعت پیرامون، تاثیر باد و آفتاب بر نحوه چیدمان فضایی، پالن و در نتیجه فرم بناها می پردازد و ارزش های معماری پایدار در آن ها مورد بررسی قرار میگیرد.

مشکلات و بحران های زیست محیطی در جهان و پیامدهای بلندمدت موضوعات زیست محیطی در زندگی انسانها، باعث شده است تا توجه به مسایل و مشکلات زیست محیطی بیشتر شده و تلاش در جهت پی بردن به عواقب نامطلوب آن، انسانها را برآن داشته تا به دنبال یافتن راه حل برای مسایل و مشکلات زیست محیطی باشند. توسعه پایدار به طور گسترده به عنوان درمانی طوالنی مدت برای برخی از چالشهای جدی کشورهای در حال توسعه مورد بحث قرار گرفته است. راه حل واقعی کاستن از مشکلات و مسایل محیط زیست را باید در کنشها و فعالیت های انسانی و رفتارهای مرتبط به آن را جستجو کرد. یکی از مهمترین ارکان مربوط به منابع انسانی که نقش اساسی در توسعه متوازن اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی دارد، آموزش می باشد.

وابستگی اقتصاد کشور به نفت از یک طرف، حیاتی ترین نیاز سوختی جوامع انسانی به نفت و گاز از سوی دیگر و رشد روز افزون جمعیت، باعث تسریع حفاری چاه های نفت شده است. پس آلودگی خاک توسط فلزات سنگین باید بطور جدی مورد توجه قرار گیرد، چراکه با ورود به زنجیره های غذایی و تجمع زیستی در موجودات، باعث بروز مشکلات و بیماریهای مختلفی در انسان و دام میشوند. یکی از مسایل مهمی که امروزه جوامع با آن روبرو هستند آلودگی محیط زیست میباشد. بالطبع حفاری نیز به مثابه دیگر صنایع کلیدی، تولیدکننده آلاینده هایی خواهد بود که با آموزش و ایجاد فرهنگ سازی از سوی سازمان محیط زیست کشور و پیروی مدیران ارشد شرکت میتوان با تولید طالی سیاه مانع از آلودگی خاک و آب شد. بنحوی با بکارگیری روش های مناسب دفع پسماند میتوان به توسعه پایدار در بهره برداری از منابع طبیعی دست یافت.