فهرست مطالب
نشریه فلسفه و کودک
سال پنجم شماره 4 (پیاپی 20، پاییز و زمستان 1398)
- تاریخ انتشار: 1399/07/23
- تعداد عناوین: 8
-
صفحات 11-12
«قل اللهم مالک الملک توتی الملک من تشاء و تنزع الملک ممن تشاء و تعز من تشاء وتذل من تشاء بیدک الخیر انک علی کل شیء قدیر» (آل عمران/ 26). مدتی است دنیا درگیر ویروس جدیدی شده که ظهور این مهمان ناخوانده، تاثیر زیادی بر تمام جنبه های زندگی شخصی و اجتماعی بشر گذاشته است و نهادهادی اجتماعی، روابط فردی، نهادهای اقتصادی، آموزشی، سیاسی و... را تحت تاثیر قرار داده است. از جمله این نهادها، میتوان به آموزش و پرورش اشاره کرد که ابتلای این ویروس جهانی، شکلهای جدیدی از تعلیم و تربیت، یادگیری و یاددهی و نتایج آن را بوجود آورده است. آنچه قابل انکار نیست تاثیر حضور فیزیکی و رابطه رو در رو در تاثیر بهینه آموزش است. انسان، موجودی اجتماعی است و اگر دانش آموزان با معلم همزیستی نداشته باشند و روابط اجتماعی را یاد نگیرند عواقب نامناسبی بدنبال خواهد داشت؛ چراکه حضور در محضر استاد، رابطه یی عاطفی و معنوی ایجاد میکند که هیچگاه ارتباطات مجازی قادر به توسعه آن نیستند. رشد علمی در تعامل استاد و متربی در کلاس، متقن تر است و تاثیرات تربیتی در جمع کلاس با حضور همشاگردیها و اساتید، بصورت عینی قویتر خواهد بود و رشد خودباوری در محیطهای واقعی تقویت خواهد شد. افزون بر این، بسیاری از آموزشهای گروهی منسوخ شده و واحدهای عملی دانشجویان و دانش آموزان غیرممکن میگردد...؛ عدم حضور واقعی در کلاسهای مجازی، رعایت اخلاقیات را هم میتواند کمرنگ کند و تاثیر بازدارنده یی در رشد اخلاق و قانون گرایی دانش پژوهان داشته باشد. عادت به پرسه زنی مجازی در فضای جدید و اتلاف انرژی و وقت در این فضا، در صورت عدم مدیریت بهینه، نقصان خردورزی را بدنبال خواهد داشت. روزمرگی باعث تنهایی شده و تنهایی مستمر بصورت عادت بشری نهادینه میشود و این تنهایی عادی شده، خودآگاه سازی فرد را از میان خواهد برد. بی اعتنایی به روابط واقعی و رودرو مثل عیادت بیمار، صله رحم، استقبال و مشایعت مسافر، تبریک و تسلیت به دیگران و... به ارسال چند پیام فروکاسته شده، به مرور تاثیرات مثبت خود را از دست خواهد داد. اما سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که: اگر شرایط بیماری و همه گیری آن مدتها ادامه داشته باشد، چه راهکاری میتواند برای اجرای بهتر تعلیم و تربیت پیشنهاد شود؟ چگونه میتوان مطمین بود که «خلاقیت» در متربیان کمتر نشود؟ رابطه معلم و شاگرد و حضور در کلاس درس چگونه تعریف خواهد شد؟ آیا تعلیم و تربیت وابسته به زمان و مکان است یا ورای اینهاست؟ تاثیر آموزش مجازی بر انواع سطوح تفکر دانش آموزان چگونه است؟ آیا میتوان در این آموزشها، تاثیر حواس پنجگانه را پررنگتر کرد؟ آیا در سالهای اخیر در فیلمهای سینمایی به این رویا پرداخته نشده است؟ همه اینها سوالاتی است که ذهن اندیشمندان حوزه تعلیم و تربیت را به خود مشغول داشته است. استادی میگفت: در فضای مجازی حجم مطالب بیشتری را به دانشجویانم ارایه کردم! آیا ارتقای حجم مطالب و محتوا میتواند سایر نقایص کلاسهای مجازی را پوشش دهد و توجیه بهتری برای وضعیت کنونی باشد؟ بی شک نظام تعلیم و تربیت، بر اساس مبانی روشن و محکم مکتب اسلام، شرایط و موقعیتهایی خاصی را مورد مداقه و توجه قرار داده است بنوعی که میتوان گفت تعلیم و تربیت اسلامی، فرازمان و فرامکان به هدایت و رهنمود متربیان میپردازد. مبانی، اصول و اهداف در این مکتب تربیتی، ثابت بوده، روش ها متغیرند و بنا به شرایط جامعه، تسهیل میگردند. بنابرین پیشنهاد میشود:1. زیرساختهای روش های غیرحضوری را اصلاح، ترمیم، فراهم و پیش بینی کنیم. 2. آموزشهای لازم به اولیا، مربیان و دانش آموزان درباره نحوه کارکرد در روش جدید و پیشگیری از آسیبهای احتمالی ارایه شود. 3. نظارت و کنترل مرحله به مرحله بمنظور اطلاع از نقایص و محدودیتها اعمال گردد. 4. اولیا نسبت به عدم وابستگی صرف فرزندان به فضای مجازی آگاه باشند. 5. ارتباطات غیرحضوری مستمر میان مربیان و متربیان تعریف و برقرار شود. 6. طرح تعلیم و تربیت کرونایی (مدیریت بحران همه گیر) تدوین گردد. 7. همانطور که ملت ایران توانسته است تاکنون از همه تهدیدها، فرصت بسازد و همواره سختیهای دنیا (الدنیا مدرسه) معلم خلاقی برای مردم ایران زمین بوده است، چه خوب است که این بار نیز از این فرصت بظاهر تهدید، برای ارتقای دانش و ادب بصورتی جدید نهایت استفاده را برده و طرحی نو دراندازیم؛ حتی اگر لشگر غمها به ما حمله کرده باشند که آن را که نوح کشتیبان است، چه غم از طوفان!...؛ «ان مع العسر یسرا» (شرح/ 6).
کلیدواژگان: تعلیم و تربیت، کوید 19، آموزش و مدارس -
صفحات 13-18
برنامه «فلسفه و کودک» به بنیانهای اخلاقی اهتمام دارد و یکی از اهداف اساسی آن تربیت و رشد فکری کودکان برای ساختن جامعه یی فاضله و پیشرفته است. در پژوهش حاضر ابتدا به الگوی اخلاق اسلامی فارابی که باید آن را نسبت به دیگر الگوهای اخلاق اسلامی، انقلابی کپرنیکی بشمار آورد، میپردازیم و آنگاه کارآمدی الگوی فارابی را برای برنامه فلسفه و کودک بمیان می آوریم. ویژگیهای اصلی الگوی اخلاق فارابی چهار چیز است: 1) تقدم اخلاق اجتماعی بر اخلاق فردی؛ 2) تعریف اخلاق فردی با مولفه های اجتماعی؛ 3) تلاش حداکثری در تولید ثروت بعنوان اولین بایسته اخلاق شخصی؛ 4) تلاش حداکثری برای کسب موقعیتهای برتر اجتماعی، بعنوان دومین بایسته اخلاق شخصی. بنظر میرسد فارابی در الگوی خویش، تربیت نسلی پرانگیزه و پرتلاش را برای تاسیس جامعه فاضله هدف گرفته است.
کلیدواژگان: مدینه فاضله، پویایی اجتماعی، اخلاق اجتماعی، الگوی تربیتی، فارابی -
صفحات 19-24
مهمترین رکن آموزش، ایجاد راهکاری برای تفکر و پویایی طالبان آن است. از اینرو نیاز به علمی که تفکر و اندیشیدن بر پایه استدلال را بیاموزد، احساس میشود و این یعنی باز شدن راه فلسفه به آموزش در تمامی سطوح، بویژه دوران کودکی. از آنجایی که اهمیت علوم به کاربردی بودن آنهاست، ما در این پژوهش درصدد تبیین یک چارچوب نظری برای درک کاربردی بودن و ارتباط فلسفه با نظام آموزش و کودکان هستیم تا کارکرد و نقش فلسفه برای سامان دادن به نظام پرسشگر کودکان را دریابیم و نهایتا به هدف مدنظر منتهی شود. در صورتی که فضا، آموزش و برخورد مناسب با کودک رعایت شود، بدلیل بروز تفکر فلسفی و بالقوه فیلسوف بودن کودک، میتوان از او یک فرد مستعد، کارآمد و خلاق در حوزه های مختلف ساخت.
کلیدواژگان: فلسفه، کودک، آموزش -
صفحات 25-36
هدف اصلی در این پژوهش بررسی دیدگاه مولانا در آموزش تفکرورزی به کودکان است. از دیدگاه او، خاستگاه هر تفکری در بشریت، وحی الهی است و در واقع عقل انسانها با پشتوانه وحی تکمیل میشود و آدمی از ابتدای خلقت، در راه رسیدن به کمال فکری، نیازمند استادی جامع و کامل همچون خداوند میباشد. نگرش مولانا به کودکان نیز همین‌گونه است. کودکان دارای تجربه‌های بسیار محدود، صداقت و سرشتی پاک و بدور از نیرنگهای بزرگسالان هستند. در اشعار مولانا کودکی نماد دورانی است که آدمی به وصال معشوق دست نیافته است. در این دوره، عاشق نیاز به واسطه دارد؛ در واقع کودک نیاز به آموزش تفکرورزی دارد. مقاله حاضر با تکیه بر مثنوی معنوی، به بررسی و استخراج مولفه‌های اندیشه مولانا در اینباره پرداخته است، به این امید که بدین وسیله بتوانیم گامی در حوزه تعلیم و تربیت برداشته و شاهد بفعلیت درآمدن تواناییهای بالقوه کودکانمان باشیم.
کلیدواژگان: فلسفه کودک، آموزش تفکرورزی، فلسفه و کودک، مثنوی معنوی، مولانا -
صفحات 37-46
برنامه «فلسفه و کودک» یکی از روش های نوینی است که امروزه در حوزه آموزش مورد استقبال و استفاده جوامع مختلف قرار گرفته است. هدف از این برنامه شکوفا نمودن تفکر انتقادی و خلاق کودکان است؛ هدفی که مورد تاکید دین مبین اسلام نیز هست. بر اساس مبانی و اصول تربیت اسلامی و از منظر متون دینی، تربیت فکری باید از سن کودکی آغاز شود، یعنی دقیقا همان هدف برنامه «فلسفه و کودک». این برنامه که اکنون مطرح است، از فرهنگ و اندیشه جامعه غربی رنگ پذیرفته است و بعنوان نمونه میتوان رد پای اندیشه پراگماتیسمی، کثرت گرایی و... را در آن مشاهده نمود. با توجه به این ریشه های فکری از یکسو، و وجود ظرفیتهای فراوان در حوزه ها، مبانی، اصول، روش، محتوا و... در فرهنگ ایرانی اسلامی، از دیگر سو، شایسته و بایسته است برنامه «فلسفه و کودک» متناسب با فرهنگ ایرانی اسلامی بومی سازی شود.
کلیدواژگان: فلسفه و کودک، فرهنگ ایرانی اسلامی، تربیت فکری، تربیت اسلامی -
صفحات 47-54
مفهوم فلسفه با مفهوم اندیشه ورزی گره خورده است و کیفیت خروج افکار از عالم ذهن به عالم خارج، جزو دغدغه های ناگزیر اندیشمندان بوده و هست؛ اینکه چگونه میتوان اندیشه ها را بگونه یی بیان کرد که قابل درک برای دوستداران فلسفه باشد؟ از سویی، هنر انتخاب واژه های مناسب، شیوه فصلبندی، نحوه ارجاع به ایده های فیلسوفان و...، از جمله مصادیق یاری رسان هنر در بیان آراء فلسفی است. همچنین، بحث از هنر و زیبایی شناسی نزد فیلسوفان، نشان دهنده ارتباط بین هنر و فلسفه است. از سوی دیگر، در برنامه فلسفه و کودک، چگونگی طرح داستانها و پرسشها، شیوه بیان معلمان این حوزه و... نشانگر استفاده از هنر در این برنامه است. دیالکتیک یا گفتگو در برنامه «فلسفه و کودک» از اصول اساسی آن بوده و اگر بتوانیم هنرمندانه فن دیالکتیک را در جهت رسیدن به تعریف دقیق مفاهیم فلسفی بکار بریم، میتوانیم بگوییم به موفقیت نسبی در اجرای این برنامه دست یافته ایم. این نوشتار با مروری بر الگوی تاملی و تفکر انتقادی و معرفی مختصری از برنامه «فلسفه و کودک»، درصدد تبیین جایگاه هنر دیالکتیک در برنامه «فلسفه و کودک» است.
کلیدواژگان: فلسفه، فلسفه و کودک، تفکر انتقادی، هنر، دیالکتیک، هنر دیالکتیک -
صفحات 55-60
پژوهش حاضر تاثیر فلسفه ورزی بر پرسش گری دانش آموزان را از منظر قرآن با روش تحلیلی -اسنادی مورد مطالعه قرا داده است. یافته های پژوهش بیانگر این است که در قرآن پنج ویژگی را می توان برای پرسشگری در نظر گرفت. پرسش از چه کسی، (از دانایان ، اهل اندیشه، اهل نظر و صاحب نظران) پرسش از چه چیزی (هرچیزی را می توان مورد پرسش قرار داد به ویژه انفاق، روزی حلال، کوه، هلال، قیامت، روح...) چگونگی پرسش پرسش باید منطقی، درست، معقول، برای درک و شناخت باشد نه فضل فروشی) و درباره چه چیزی (چگونگی انفاق، چگونگی رسیدگی به یتیمان و بی سرپرستان، چگونگی بر پا شدن قیامت...) و در ارتباط با چه چیزی (خود، خدا، دیگران و طبیعت) صورت می گیرد. نتایج پژوهش براساس سند تحول آموزش و پروش و برنامه درسی ملی آنچه که در نظام آموزشی مورد تاکید قرارگرفته است پرسش گری و در ارتباط با چه چیزی (خود، خدا، دیگران و طبیعت) است و پرسش گری زمینه تفکر، رشد عقلانی. و بسترمعرفت را برای دانش آموزان را فراهم می کند.
کلیدواژگان: فلسفه ورزی، پرسشگری، دانش آموز، قرآن -
صفحات 61-66
عقل در حکمت مشاء، از جمله در اندیشه فارابی از اهمیت و جایگاه ویژه یی برخوردار است؛ تا بدانجا که وی رساله یی در باب عقل نگاشته است. فارابی خود نیز بعنوان موسس فلسفه اسلامی، جایگاهی بیبدیل در تاریخ فلسفه دارد؛ بنابرین تحقیق درباره عقل در اندیشه فارابی اهمیتی دوچندان پیدا میکند. پژوهش حاضر با هدف تبیین مفهوم تربیت عقلانی بر مبنای نظریه عقل در اندیشه فارابی و با روش توصیفی تحلیلی فراهم آمده است. بدین منظور، ابتدا به بررسی مفهوم عقل در اندیشه فارابی پرداخته شده و سپس با توجه به این نظریه، مفهوم تربیت عقلانی تبیین شده است. یافته های این پژوهش نشان میدهد که از دیدگاه فارابی، تربیت در بعد عقلانی، هم عقل نظری و هم عقل عملی را در بر میگیرد. هدف تربیت عقلانی اینست که آدمی در حیطه عقل نظری مراتب عقل از عقل هیولانی تا رسیدن به عقل مستفاد را در پرتو ارتباط با عقل فعال طی کند و در حیطه عقل عملی، در پرتو معرفت عقلانی، از خردمندی به خردورزی برسد؛ بعبارتی، انسان به مرحله فعلیت تام و تجرد محض دست یابد.
کلیدواژگان: تربیت عقلانی، عقل نظری، عقل عملی، مراتب عقل، فارابی
-
Pages 11-12
-
Pages 13-18
The program of “philosophy and children” is meant to touch the ethical foundations of children and one of its chief objectives is to train and promote the intellectual growth of children in order to construct an advanced and utopian society. In this work the author, first, seeks to explore the Fārābian Islamic ethics, which as compared to other models of Islamic ethics, turns out to be a kind of Copernican revolution, then proceeds to prove the efficiency of Fārābian model for philosophy and children. The salient features of the Fārābian model is as follows: 1. The primacy of social ethics to individual ethics; 2. Defining individual ethics by social elements; 3. Exerting maximum effort for building wealth as the first necessary of individual ethics; 4. Exerting maximum effort for getting higher social positions as second necessary of individual ethics. It seems that in his model for establishing a utopia, Fārābī seeks to bring up a spirited and dynamic generation.
Keywords: utopia, social dynamic, social ethics, model of training, Fārābī -
Pages 19-24
The most important task of teaching is to work out a program for triggering thinking among students and bringing about dynamism among them. To this end, it is necessary to develop a science that can teach children the way of thinking on the basis of reasoning for which philosophy should be involved in all levels of teaching particularly in childhood. Since the importance of sciences depends on their applicability, in this research we try to develop a theoretical framework for understanding the functional task of philosophy in its relation to the system of teaching and children. In this way, we can understand the role of philosophy in answering the questions raised by children. If the teaching atmosphere is prepared for children, then drawing on their philosophical capability, they will presumably turn out to be creative, talented and efficient in various field of society.
Keywords: philosophy, children, teaching -
Pages 25-36
The main objective of the present work is to explore the views of Rumī concerning the teaching of intellection to the children. In his view human intellection is rooted in the divine revelation. Indeed, in his view human intellect is complemented by the revelation so, in order to attain intellectual perfection, man from the beginning was in need of a perfect guide such as God. Rumī followed the same path in his approach to children. Children usually enjoy certain limited experience and are endowed with honesty and purity in their characters and have nothing to do with the adult’s mischievousness and impurities. Childhood in Rumī’s poems is considered the symbol of a period that man has not yet attained his beloved. In this stage a lover is in need of a mediator, similarly, children in this stage need to learn the way of thinking. With reference to Rumī’s Mathnawī the present article seeks to draw Rumī’s views in this regard. In this article we try to take some step in the field of education of children and behold the actualization of their potencies.
Keywords: philosophy, children, teaching intellection, philosophy, children, Mathnawī Rumī -
Pages 37-46
The method of “philosophy and Children” turned out to be one of the modern methods that today not only have been appreciated in the field of education, but also have been used in different societies. The objective of this program is to bring up certain critical and creative thinking in children as is stressed by Islam as well. On the basis of the principles of Islamic training and from the perspective of Religious texts, intellectual training should be commenced from the childhood, which exactly can meet the goal of the program of “Philosophy and Children”. As a matter of fact, the present program of the philosophy for children is affected by Western society, for instance we can easily detect the trace of pragmatist and pluralistic views in them. With respect to these intellectual roots, the existence of copious capacities in the religious seminaries, and their principles, methods, and contents in Islamic-Iranian culture, it is befitting to localize the program of “Philosophy and Children” in accordance with Islamic-Iranian culture.
Keywords: Philosophy, Children, Islamic-Iranian culture, intellectual training, Islamic training -
Pages 47-54
The concept of philosophy is closely intertwined with the concept of intellectualization. Moreover, the way of transmitting thought from the realm of subject to the realm of object has been the inevitable concern of thinkers. A question may arise in our mind as to how can we express our ideas so that to be perceivable to the lovers of philosophy? On the one hand, the technique of choosing proper terms, the way of chapter wising and referring to philosophical ideas, all acknowledge the close relationship between art and philosophy. On the other hand, in the program of “philosophy and children” the way of developing stories and rising questions as well as the style of speaking of teachers indicate the use of a kind of art in this field. Dialectic or conversation in the program of “philosophy and children” is one of the basic principles and if we succeed to apply exactly the art of dialectic to attain exact definitions of philosophical concepts then we can concede our relative success in implementing this program. The present work, by reviewing the pattern of critical thinking and giving a brief account of the program of “philosophy and children”, intents to explain the place of the art of dialectic in the program of “philosophy and children”.
Keywords: philosophy, children, critical thinking, art, dialectic, the art of dialectic -
Pages 55-60
The present work deals with the impact of philosophical thinking on the questioning spirit of students from the perspective of the Qurān based on certain documents and analysis. According to the findings of the researchers, based on the Qurānīc verses we can find five fields for raising questions: whom questions, what question, how question, the way of questioning and question about what. The Qurānīc responses are as follows: 1. raising question from the knowers, thinkers, and experts is permissible, 2. everything can be called into question, e. g. expending, alms, mountain, crescent, resurrection, spirit, and so on, 3. Question should be logical, sound, intelligible, and not for showing but for knowing. 4. For example, question should be about the way of expending, the way of treating the orphans, the homeless, and the way of happening of resurrection. 5. Question about ourselves, God, others, nature which are among the most original human questions. Out of these the fifth question turns out to be the most important one in the development of education and the national curriculum of students. This kind of raising question paves the way for the intellectual, and scientific development of students. It is to be pointed out that by highlighting this question it does not mean that other questions are not important.
Keywords: philosophical thinking, questioning, student, the Qurān -
Pages 61-66
Reason enjoys a particular significance and place in Peripatetic philosophy in general and Fārābī’s thought in particular, to the extent that he wrote a particular treatise on reason. Moreover, Fārābī as the founder of Islamic philosophy has an unparalleled place in the history of philosophy. Accordingly, to carry out a research on his view concerning reason seems to be very important. The present work aims at exploring rational training based on Fārābī’s theory of reason for which the author has followed an analytic-descriptive method. To this end, the author first treats Fārābī’s view of reason then embarks upon explaining the concept of rational training. According to the findings of this research, rational training in Fārābī is implemented by both practical and theoretical reason. The aim of rational training is to lead man to follow all levels of intellect, ranging from potential intellect to the acquired intellect, in the light of Active Intellect. That is, in the field of rational action and knowledge man should attain intellection; put it in other words, to attain perfect actuality and pure detachment.
Keywords: rational training, theoretical reason, practical reason, Fārābī
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.