فهرست مطالب

نشریه تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)
پیاپی 29 (پاییز 1395)

  • تاریخ انتشار: 1395/09/01
  • تعداد عناوین: 8
|
  • محمدیوسف نیری*، مریم الهیزاده صفحات 9-50

    صوفیه همانند سایر آموزه هایشان که مبتنی بر وجود جهانی ورای جهان ظاهر است، برای دین نیز ظاهر و باطن قایل اند. از دید آنان ظاهر دین بدون باطن آن(معرفت شهودی) تنها پوسته ای بی ارزش است که صاحبش را به مقصد و مقصود نمی رساند. در کلام دینی ایشان همواره ظاهر و باطن، اصول و احکام و نظر و عمل به هم آمیخته است. آنها معنای حقیقی دین را یقین شهودی و خدمت به خلق می دانند و مخصوصا بر این جنبه ی دوم(خلق) بیشتر تاکید می کنند. در این نوشتار برآنیم که چهره ی حقیقی دین و دین داری را در نخستین متون نثر صوفیه نشان دهیم. برای انجام این پژوهش بر اقوال و آثار فارسی پنج تن از بزرگ ترین عارفان قرون دوم تا پنجم هجری تکیه داشته ایم: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، امام محمد غزالی و عین القضات همدانی.

    کلیدواژگان: صوفیه، دین، ظاهر و باطن، وحدت ادیان، تسامح و تساهل
  • لیلا جانی *، علی محمد سجادی صفحات 51-85

    تاریخ سیستان یکی از ارزنده ترین کتاب های تاریخی دوره تکوین است. این کتاب شامل دو قسمت متمایز از یکدیگر است که دو سبک مختلف از دو دوره متفاوت دارد و به وسیله دو تن نگارش یافته است. قسمت اول آن تا حوادث سال (445- 444 ه) یعنی اوایل عهد تسلط سلاجقه و... و قسمت دوم بعد از آن را تا حوادث سال (725 ه ق) شامل می شود که در اوایل قرن هشتم نگارش یافته است. بررسی زبانی تاریخ سیستان می تواند ویژگی های زبان نوشتار دوره های آن را از جهت واژگان، دستگاه فعل، نحو، ساخت جمله و... نشان دهد. در این جستار سعی شده است با مقایسه دو بخش این اثر از جهت صرفی و نحوی و محتوایی، تفاوت ها و شباهت های آنها بیان شود.

    کلیدواژگان: تاریخ سیستان، نثر فارسی، سبک، صرفی و نحوی
  • علی عباس علیزاده*، علی محمد موذنی صفحات 87-102

    شعر قلندری بیانگر آخرین مرحله تکامل احوال صوفیانه و اوج بیان اندیشه های ایشان در زبان هنر است. بی شک تنها راه شناخت تکامل احوال عارفان، تغییرات زبانی و محتوایی افکار ایشان خواهد بود. سنایی نیز همچون بسیاری از موارد دیگر آغازگر نشر این مفهوم در عرصه شعر بوده است. زبان و اندیشه سنایی در عرصه قلندریات رنگ و بویی دیگر می گیرد، زبانی بی پروا با اندیشه های نامتعارف که گویی کوششی است در جهت رسیدن به اخلاص.در این مقاله برآنیم تا به بررسی قلندریات سنایی از لحاظ محتوا بپردازیم.

    کلیدواژگان: سنایی، قلندریات، ملامتیه، کفر، خرابات
  • فاطمه حیدری*، نسرین ناصری صفحات 103-136

    یکی از معیارهای سنجش ارزش و دوام ادبیات داستانی، تناسب میان«کارکرد عنصر زبان» با کاربران آن، یعنی«شخصیت های داستانی» است. زبان با گزاره‏ های برون زبانی و اجتماعی از جمله: جایگاه اجتماعی، سن، جنسیت، تحصیلات، محیط، شغل و سلسله مراتب قدرت کاربران رابطه ی تنگاتنگی دارد.آثار هدایت بخش جدایی ناپذیر از تاریخ ادبیات داستانی معاصر ایران است. نگاه اجمالی به مجموعه ‏ی داستان های کوتاه وی نشان می دهد، آثار او با توجه به عنوان مقاله ی حاضر دارای ظرفیت تامل ‏و بررسی بیش تر است. این مقاله، به اجمال با تکیه بر گزاره های برون زبانی و اجتماعی به واکاوی در شبکه‏ی ارتباطی میان کارکرد عنصر زبان با شخصیت‏پردازی در داستان های کوتاه صادق هدایت می‏پردازد.پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از روش تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه‏ ای ‏بررسی شده است. به باو ر این پژوهش هدایت ضمن توجه و  آگاهی از گزاره های برون زبانی موثر در شخصیت پردازی، در به کارگیری درست و بجا از آن ها نیز موفق بوده است.

    کلیدواژگان: داستان کوتاه، صادق هدایت، کارکرد عنصر زبان، شخصیت پردازی، گزاره های زبان
  • فاطمه محسنی گردکوهی * صفحات 137-154

    پوشاک از ابتدایی ترین احتیاجات بشر است. اهمیت عمده ی پوشاک برای انسان، از نمود آن در کهن ترین اساطیر ملل دریافتنی است. در این مقاله به پیدایی پوشاک در میان اقوام ایرانی و تحول و دگرگونی آن خواهیم پرداخت. در ابتدا با نگره ای تاریخی، نخستین نمودهای پوشیدنی ها در اساطیر ایرانی باز جست می شود و سپس تنوع و گونه گونی کاربرد آن در ساحت های مختلف زندگی قوم ایرانی نشان داده می شود. اساس این پژوهش بر دوره ی اساطیری اقوام ایرانی، از آغاز پیشدادیان تا به قدرت رسیدن ضحاک استوار است و بازتاب جنبه های آیینی و اجتماعی استفاده از پوشاک را در متون ادبی و تاریخی و اساطیری که به این دوره پرداخته اند، نمایان می کند. در همین راستا، ابتدا گاهان به عنوان کهن ترین متن ایرانی بررسی و سپس به متون اوستایی متاخر و روایات دوره ی میانه و اسلامی پرداخته می شود.

    کلیدواژگان: پوشاک، اساطیر، تاریخ، جم، پیشدادی
  • فرهاد محمدی، محمد صادقی صفحات 155-174

    شعر نیمایی در قالب ساختاری یعنی رعایت ارکان عروضی دچار ابهاماتی شد که بعدها شاعران نو پرداز در برطرف کردن آنها توانایی های خود را در اشعارشان به طرق مختلفی بروز دادند . عاشقانه ها یا همان اشعار نو عاشقانه که در قالب های مختلفی سروده می شدند مانند دیگر اشعار نو عاری از اوزان عروضی نبودند . البته اوزان عروضی که در اشعار نیمایی به کار می رفت قالبا به صورت اوزان کم کاربرد نبود و بیشتر اوزان پرکاربرد و آن هم در تعداد محدود به کار می رفتند .  این نوشتار نشان خواهد داد عاشقانه های 4 شاعر نیمایی سرا دارای کدام  اوزان عروضی و تاثیر این اوزان بر قالبهای شعری آنها بوده است  .

    کلیدواژگان: اوزان عروضی، نادرپور، شاملو، فروغ فرخزاد، فریدون مشیری، بحر رمل، بحر مضارع
  • زهرا کاظمی پور * صفحات 175-192

    ادبیات تعلیمی یک نوع از انواع ادبی است که قدمت زیاد و اهمیت فراوانی دارد.  شاعران فارسی زبان از قرن چهارم هجری به بعد، نسبت به بیان اندرزها و حکمت ها در شعرشان همت گماشتند. از جمله شاعران که به حکمت و اخلاق توجه وافر نشان داده اسدی طوسی در «گرشاسب نامه» است؛ وی توانسته است آموزه های دینی، اخلاقی، اجتماعی، آموزه های تدبیر منزل و سیاست مدن را وارد این متن حماسی کند. در «گرشاسب نامه» میزان اشعار حکمی و اندرزی برجسته تر از سایر جنبه ها چون حماسه، اسطوره و رزم پهلوانانی مانند گرشاسب و نریمان است. در میان اندرزها و پندهای «گرشاسب نامه» درباره تدبیر منزل نیز صحبت به میان می آید. وقتی گرشاسب نامه را با کتاب هایی چون گلستان، نفایس الفنون، لطایف الحکمه و اخلاق ناصری که حاوی نکات اخلاقی و حکمی مخصوصا حکمت عملی هستند، مقایسه نمودم، دیدم که اسدی طوسی نیز مانند آنها نکته های اخلاقی و حکمت بار را مد نظر داشته، البته نه با آن شرح و ترتیب که در برخی از این کتاب ها وجود دارد.این پژوهش نشان خواهد داد که تدبیر منزل در «گرشاسب نامه» چگونه نمایانده شده است.

    کلیدواژگان: اسدی طوسی، گرشاسبنامه، حکمت عملی، اخلاق، تدبیر منزل
  • معصومه شاهسواری*، فاطمه حیدری صفحات 193-218

    بزرگترین منظومه ی حماسی قوم ایرانی مجموعه ای از داستان، اسطوره و تاریخ است که در آن همه ی اجزا به هم پیوند خورده اند، به گونه ای که نادیده گرفتن یک جزء به دیگر اجزا آسیب می رساند و فردوسی سراینده ی حکیمی است که با شکوه تمام آفریدگار این پیوستگی و زیبایی است. یکی از بخش های این اثر عظیم، داستان اسکندر است که از نگاه تاریخی با حمله به ایران، امپراتوری بزرگ هخامنشیان را در هم شکست و بزرگ ترین گناه تاریخ حکومت خود را مرتکب شد، اما در شاهنامه ی فردوسی جلوه های دیگرگونه ای از کردار او نموده شده است که از برجسته ترین آنها می توان به منش او در برابر زنان اشاره کرد. این نوشته بر آن است تا با خوانشی زنانه ،اسکندر تاریخ را در کنار اسکندر شاهنامه بنشاند و به تحلیل چنین رفتارهایی از یک جنگجوی بزرگ ،به روایت یک اثر حماسی بزرگتر ، بپردازد.

    کلیدواژگان: شاهنامه، روایت، اسکندر، زنان، سیاستمداری
|
  • Mohammad Yousef Nayyeri *, Maryam Elahizadeh Pages 9-50

    As with their other doctrines which are based on another world beyond this tangible one, the Sufis think of religion as having an inner nature in addition to its outward appearance. In their opinion, the outward appearance of the religion, cut off from its inner nature, is a framework with no value in itself and can lead its believers neither to their destination nor to their goals. In their religious discourse, inner nature and appearance, principles and commandments, and theory and practice are blended together. They conceive the true meaning of the religion as revelatory certitude and serving people and put more emphasis on the latter, i.e. serving people. The writers, throughout this essay, are seeking to discover the true manifestation of religion. In conducting this research, the researchers have relied mainly on quotations and works of the greatest Muslim Mystics of 2nd to 5th centuries (AH) – Bayazid Bastami, Abul-Hassan Kharaqani, Abū Saʿīd Abi’l-Khayr, Imam Mohammad Ghazālī and Ayn-al-qożāt Hamadānī.

    Keywords: Sufism, Religion, appearance, inner nature, unity of religions, compromise, concession
  • Ali Abbas alizadeh *, Ali Mohammad Moazzeni Pages 87-102

    Qalandari poetry represents the final stage in achieving Sufi revelations and the culmination of the Sufis’ contemplations through an artistic language. The only way to understand the peculiar evolution of mystics is no doubt to discover the linguistic and contextual changes in their thoughts. Sanāʾi is the inaugurator of this concept in the realm of poetry. His language and contemplations in composing Qalandariyyāt takes an altered mode; an audacious language and such unconventional considerations as to achieve candor, an attitude of radical detachment from the world. This paper is to study the contents of Sanāʾi’s Qalandariyyāt.

    Keywords: (Sanāʾi, Qalandariyyāt, Malamatiyya (chastisement), blasphemy ḵarābāt (houses of ill-repute
  • Fateme Heydari *, Nasrin Naseri Pages 103-136

    One of the touchstones to appraise the value and the durability of literary fiction is the appropriateness between the function of language and its users, i.e. fictional characters. Language has a close relationship with the paralinguistic and social propositions such as social status, age, gender, education, environment, job and hierarchy of authority. Sadeq Hedayat’s works are the inherent part of Iranian contemporary fiction. As the title of this paper may suggest, his works are worth to be studied in that sense. This paper explores, through an analytic-descriptive approach, the relationship between the function of language and Hedayat’s characters while considering the paralinguistic and social propositions. It also argues that Hedayat has been aware of the paralinguistic and social propositions and successful in applying them in characterization of his stories.

    Keywords: Short story, Sadeq Hedayat, function of language, Characterization, linguistic propositions
  • Fateme Mohseni Gerdkouhi* Pages 137-154

    Apparel is among human beings’ primary essentials. The representation of apparel in the oldest myths of nations reveals how significant it had been for man.  This paper studies the origination and evolution of apparel among Iranian tribes. First, the early representations of clothing in Iranian myths are searched historically, and then, its different forms and functions in the varying lives of Iranians are uncovered. The search is based on the mythological phase of Iranian tribes, from the Pishdadian dynasty coming to power to Pre-Zahhak era, and displays the socio-ritual impressions of using apparel in the literary, historical and mythological texts related to those eras. Accordingly, the Ghats, as the oldest Iranian text, is examined first, and the later Avestan and other medieval and Islamic narrations are studied after.

    Keywords: apparel, Myth, history, Jam, Pishdadian
  • Farhad Mohammadi, Mohammad Sadeghi Pages 155-174

    After Nimaic verse revealed indistinct in applying metric feet, a number of modernist poets tried their hands in devising and correcting the ambiguities in their own poems. Contrary to other types of new poetry, their new romantic poems, practiced in different frames and forms, were not void of metric feet. It is admitted, however, that the metric feet applied in Nimaic versification were of typical and regular types. The present research investigates the prosodic metrics in the romantic poems of four Nimaic-style practitioners (Nader Naderpour, Ahmad Shamlou, Forough Farrokhzad, Fereydoun Moshiri) as well as the impact of using those metrics in deciding their preference of certain frames and forms.

    Keywords: prosodic metrics, Naderpour, Shamlou, farrokhzad, Moshiri, Ramal metric, Mozare’ metric
  • Zahra KazemiPour* Pages 175-192

    Didactic literature is an old and significant literary genre. Since 4th century (AH) onward moral lessons and advices have been major themes in the works of numerous Persian poets including Asadī Tūsī, whose Garšāsp-nāma, a long heroic epic, contains religious, ethical and social themes as well as domestic economics and politics teachings. In spite of numerous verses on the epic, mythical and heroic combats between Garšāsp and Nariman, didactic and moral lessons make up the greater part of Garšāsp-nāma.  Among teachings of Garšāsp-nāma one is domestic economy. Compared with such literary works as Golestān, Nafāes Al-fonūn, Latāef Al-hekma and Aklāq-e Nāserī which are mainly concerned with moral lessons and practical philosophy in specific, Garšāsp-nāma focuses on the same subjects too, though not exactly in the same structure and description. This research is to reveal the way the domestic economy is presented in Garšāsp-nāma.

    Keywords: Asadī Tūsī, Garšāsp-nāma, practical philosophy, Ethics, domestic economy
  • Masumeh Shahsavari, fateme heydari * Pages 193-218

    Ferdowsi’s Šāh-nāma, Iranians’ greatest epic in verse, is comprised of stories, myths and historical events which are all interrelated and interwoven together, so that excluding or leaving out any part of it disintegrates the whole. Šāh-nāma provides one of the sources for the story of Alexander (Eskandar) the Great who invaded Iran and brought a debacle to the Achaemenids, and so did he commit his very sin of his ruling period. He is, however, a man of different credit as presented in Šāh-nāma. He is not an evil as a whole. His treatment of women is noteworthy. This article is to investigate his character through a rather feminine point of view and compare and contrast two warrior Alexanders; one as a historical character and one as introduced in Šāh-nāma.

    Keywords: Šāh-nāma, Narrative, Alexander, Women, Diplomacy