فهرست مطالب
نشریه تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)
پیاپی 25 (پاییز 1394)
- تاریخ انتشار: 1394/08/19
- تعداد عناوین: 7
-
-
صفحات 9-46
آثار سعدی به عنوان پاره ای از شاهکار های ادب فارسی، ریشه در اندیشه ها و باورهای کهن دارد و از آبشخوری به نام ناخودآگاه جمعی بهره مند است. هدف این مقاله آن است که نشان دهد آثار سعدی از زاویه دید نقد کهن الگویی، مجموعه ی گسترده ای از مفاهیم نمادین و آرکی تایپ هاست. در این مقاله بر روی کهن الگوهایی چون سایه، نقاب و آنیما تامل شده است. این مقاله بر آن است که ابعاد متنوع و پیچیده ی بازتاب یافته از شخصیت سعدی، در آثارش، نتیجه ی تفرد و بزرگ شدن روانی اوست؛ به واقع سعدی ، در آثارش نشان می دهد که چگونه در فرایند پختگی روانی خویش، جنبه های مثبت و منفی روان خود را شناسایی کرده و با آنها برخوردی منطقی داشته است. در پایان، این مقاله به این نتیجه می رسد که این خودشناسی در سعدی منجر به صداقت و شجاعت او ،در بیان ابعاد متنوع روانی اش گشته است. این مقاله با روش تحقیق تحلیلی-توصیفی به انجام رسیده است.
کلیدواژگان: سعدی، کهن الگو، آنیما، سایه، نقاب، تفرد -
صفحات 47-71
آیرونی شیوه ای از بیان است که با آن زبان طنز برجسته میشود و یا بخشی از یک کلام نسبت به بخشهای دیگر آن برجستهتر می گردد و موجب آشنایی زدایی و غافلگیری مخاطب میشود. در آیرونی نوعی دوگانگی در معنا نهفته است، وارونه کردن واقعیت و ارایه تصویری دیگر با بار معنایی توام با کنایه و طنز از ویژگی های آیرونی است. این شیوه بیان در آثار ادبی فارسی سابقه دارد که نمونههای آن در "چرند و پرند" دهخدا قابل مشاهده است این مقاله کوششی است با روش کیفی و رویکرد توصیفی-تحلیلی در جهت تبیین انواع آیرونی، در مقالات چرند و پرند دهخدا، برای برجسته کردن کلام خود از این شیوه بیانی بهره های بسیاری برده است و از تمام گونه های آیرونی به خوبی ، برای بیان مقاصد سیاسی خود سود جسته است.
کلیدواژگان: آیرونی، چرند و پرند، دهخدا، آیرونی تقدیر -
صفحات 73-95
در نظام معرفتی اولیا و اهل سلوک، خلوت نشینی و تفکر در آفاق و انفس، به وضوح دیده می شود. این سلسله، در طی طریقت و نیل به معرفت، از دو عنصر خلوت و تفکر، استفاده نموده اند. در این جستار، با امعان نظر در متون و سیره ی عارفان، لطایف و نکات کشفی و ذوقی ارباب معرفت، در باره ی دو ساحت خلوت و تفکر، مورد واکاوی قرار گرفته است. از نگاه عارفان و عرفان پژوهان، طی منازل روحانی و کسب مقامات معنوی، بدون توسل به این دو عنصر، میسر نمی باشد. در این نوشتار، مولفه های زیر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است: چیستی خلوت و تفکر، جایگاه خلوت و تفکر در نظام هندسی معرفتی عرفا، نسبت خلوت با تفکر،(این ساحت به تفصیل مورد مداقه قرار گرفته است) و سیره ی اولیا و عرفا در خلوت و تفکر.
کلیدواژگان: عرفان، شریعت، خلوت، تفکر، معرفت، اولیا -
صفحات 97-124
ادبیات تطبیقی یا هم سنجی،شاخه ای از نقد ادبی است که از روابط ادبی ملل و زبان های مختلف و از تعامل میان ملت ها با یکدیگر سخن می گوید و به دیگر سخن ادبیات تطبیقی بازشناخت خود از زبان دیگری است. بر اساس این تعریف در این پژوهش سعی شده است تشابه و تفاوت طرز تفکر و اندیشه های دو شاعر معاصر ایرانی و آمریکایی یعنی محمدحسین بهجت تبریزی (13671285) و رابرت لی فراست (19631874) بررسی شده تا هم نوعی ارتباط فرهنگی میان ادبیات معاصر ایران و آمریکا برقرار کرده و هم تاثیر هر یک بر دیگری را مورد بررسی قرار دهد؛ و به این ترتیب جایگاه شعری هر یک از این شاعران بزرگ با تاکید بر الهیات و فلسفه، طبیعت، عشق و وطن مشخص گردد. چرا که در نگاه اول در کلام استاد شهریار به عنوان شاعر معاصر شرق و رابرت لی فراست به عنوان شاعر غرب ازلحاظ توجه به زندگی ساده ی روستایی عشق و نیز افکار فلسفی و عرفانی تشابهاتی به چشم می خورد؛ و این عوامل باعث شده تا هم نوعی تخیلی شیرین به اشعار این دو شاعر حاکم شود و هم شعرشان ساده و نزدیک به فهم عامه مردم باشد و در دل و روح مردم تاثیر عمیق بگذارد و نام و آوازه ی شهریار و فراست را علاوه بر ایران و آمریکا به خارج از مرزهای این دو کشور نیز ببرد .
کلیدواژگان: ادبیات تطبیقی، شهریار، رابرت لی فراست، الهیات، فلسفه، عشق -
صفحات 125-162
هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد اولین اثر و شاید بتوان گفت مهمترین اثر نظامی که بیشتر محققان معتقدند ساختار بسیار پیچیدهای دارد کتاب مخزنالاسرار است.نظامی هنگام سرودن این اثر مشغول ریاضت بدن و تهذیب و تصفیه روح و مراقبت در اعمال دین بوده است و کتاب،حاصل چله نشینی وی است. نظامی در این اثر بیشتر از هر چیز به متافیزیک توجه داشته است یعنی به اندازه توجه به هنر و ارکان زیبایی شعر،به اندیشه نیز توجه داشته است اندیشهای که بزرگ ترین کار کرد آن رسیدن به معرفت و خودشناسی و شناخت حقیقت هستی بوده است.وی از دیدار نفس یا همزاد یا فرشته آسمانی خویش و تجربههای عرفانی خود سخن میگوید توجه او در کل اثر به عدد چهل موید این موضوع است.او در این اثر از دو سفر یاد میکند سفر به درون دل و نوعی معراج .
کلیدواژگان: نظامی، مخزن السرار، متافیزیک، ریاضت، معرفت، عدد چهل، سفر، دل، دیدار باهمزاد، معراج -
صفحات 163-184
مقاله حاضر به بررسی آیین زروانی در متن حماسی « کوش نامه » اثرایرانشان (ایرانشاه) بن ابوالخیر می پردازد. زروان، خدای زمان، از آیینهای رایج ایران باستان است که فلسفه و اندیشههای آن در متون فارسی به خصوص متنهای حماسی، بازتاب گستردهای یافته است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوایی، ابتدا زروانیسم و فلسفه آن به صورت مختصر، معرفی شده؛سپس با بررسی متن « کوش نامه» چهره و اندیشه های این آیین از خلال بیت های آن نمایان شده است. بابررسی محتوای « کوش نامه » این نتیجه حاصل میگردد که چهره زروان در دو قالب زمان و سپهر به صورت گسترده ای در این متن بازتاب داشته است. زمان در قالب زمان کرانمند و بیکران شامل شب و روز، سرنوشت و تقدیر و چهره سیاه و گریز ناپذیر مرگ رخ می نماید. سپهر نیز چهره خود را به صورت ستارگان و تاثیر آنان در سرنوشت و بخت آدمی، طالع بینی، ستاره شناسی و تقدیر جبرگرایانه، نمودار ساخته است
کلیدواژگان: زروان، کوش نامه، زمان، تقدیر، مرگ، جبر -
صفحات 185-207
در این مقاله دو موضوع بخشش و بخل مورد توجه قرارگرفته اند . دو موضوعی که نه تنها تصور برخی از مردم نسبت به آنها درست نیست بلکه بالعکس ، بخشیدن ،نوعی به دست آوردن و خساست از دست دادن است . در این نوشته تعدادی از کتاب های روان شناسی موفقیت مورد مطالعه واقع شده است و در کنار آن و برای اثبات این مطالب در کتاب های گلستان و بوستان سعدی ، پژوهش شده و ابیات و عباراتی که تایید بر چنین مضمونی دارند استخراج و توضیح داده شده است . این تحقیق می خواهد بیشتر درباره ی بعد روان شناسی صفت مثبت بخشندگی و صفت منفی بخل ، تفحص کند ، هم چنین می خواهد اثبات نماید که کتاب های گلستان و بوستان نه تنها اخلاقی هستند بلکه فراتر از آن روان شناسی اخلاق هستند و نکته های ویژه ای از اخلاق در آنها بیان شده است که راه خوشبختی حقیقی را برای مردم نمایان می سازد
کلیدواژگان: قرآن، نهج البلاغه، بخشندگی، بخل، گلستان، بوستان، روان شناسی
-
Pages 163-184