فهرست مطالب

اکتشاف و تولید نفت و گاز - پیاپی 179 (شهریور 1399)

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 179 (شهریور 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/06/18
  • تعداد عناوین: 10
|
  • سید علی معلمی* صفحه 2
  • بهرام علیزاده*، مهدی خالقی طرقی، سید علی معلمی، محمود حاجیان، عباس مراونه صفحات 3-13

    بسیاری از میادین بزرگ نفت و گاز جهان با استفاده از پی جویی ژیوشیمی سطحی کشف شده اند. اساس این پی جویی ها مبتنی بر پویایی سیستم های نفتی،  مهاجرت عمودی و تراوش در سطح زمین در مقیاس های مختلف قابل مشاهده و بررسی می باشد. روش های مطالعه ژیوشیمی سطحی براساس اندازه گیری غلظت هیدروکربن تراوش یافته و یا تغییرات ایجاد شده در اثر این تراوش به ترتیب به روش های مسقیم و غیر مستقیم تقسیم می شوند. در این مطالعه با استفاده از دو تکنیک جدایش با اسید و فلورسانس که هر دو جزو روش گاز خاک که روشی مستقیم در اندازه گیری غلظت هیدروکربن مهاجرت یافته از مخزن می باشد به مطالعه ساختمان ژیوفیزیکی در فارس ساحلی پرداخته شده است. در این مقاله با هدف بررسی ژیوشیمی سطحی ساختمان مورد مطالعه با استفاده از تلفیق داده های زمین شناسی و زمین شناسی ساختمانی با نتایج ژیوشیمیایی حاصل از آنالیزهای مذکور بر روی 20 نمونه خرده حفاری از چاه اکتشافی پرداخته شده است. از نمودارهای تعریف شده براساس ترکیبات هیدروکربن های سبک (نمودارهای نسبت متان به اتان، اتان به پروپان و (C1/C2+C3 vs. C2/C3+C4)) و نمودارهای نسبت آروماتیک های سه حلقه ایی به دو حلقه ایی و R1 (نسبت چگالی آروماتیک های سه حلقه ایی به دو حلقه ایی) به گراویته API استفاده شده است. براساس نتایج حاصل از نمودارهای تعریف شده سه ترکیب هیدروکربنی مجزا، اغلب گاز همراه نفت با گراویته API  متنوع و در محدوده پنچره نفتی تشخیص داده شدند. این بررسی نشان می دهد که مطالعه ژیوشیمیایی سطحی محدوده های اکتشافی می تواند نوع ماده آلی، بلوغ، مسیر مهاجرت و شارژ هیدروکربنی را مشخص نماید که این خود نقش تعیین کننده ایی در کاهش ریسک، زمان و هزینه برنامه های اکتشافی و توسعه ای داشته باشد.

    کلیدواژگان: اکتشافات ژئوشیمیایی، ژئوشیمی سطحی، گاز-خاک، روش جدایش با اسید، روش فلورسانس و فارس ساحلی
  • مهرانگیز نادری خوجین* صفحات 14-23

    مطالعه رخنمون های مشابهیکی ازروش های دستیابی به ویژگی های زمین شناسی برشهای زیرسطحی به ویژه میادین نفت و گاز است. این دسته مطالعات زمین شناسی در زمانی اهمیت می یابند که اطلاعات زمین شناسی، مخزنی، ژیوفیزیک و پتروفیزیک از میادین، دارای کمبود بوده و امکان مطالعه کامل آنها وجود نداشته باشد. در این راستا ابزارها و فناوری های نوین نیز در سال های اخیر برای مطالعه رخنمون های مشابه توسعه پیدا کرده و مطالعه آنها را تسهیل و سرعت بخشیده است. در مقاله حاضر از بازدیدهای زمین شناسی کوتاه مدت از رخنمون های مشابه میدان پارس جنوبی نه به عنوان مطالعه کامل بلکه به عنوان روشی برای دستیابی به پاسخ برخی از ابهامات و سوالات در مورد سازندهای توالی چاه های این میدان از پالیوزوییک تا نیوژن، اشاره شده است. بازدید زمین شناسی از سازند جهرم، چگونگی گسترش حفره ها و غارهای انحلالی و نقش حضور این حفرات انحلالی را در هرزروی گل به هنگام حفاری این سازند را مشخص می کند. گسترش سازند لافان در طاقدیس عسلویه نشان دهنده حضور قطعی آن در میدان پارس جنوبی است و تغییرات ضخامتی سازند سروک در رخنمون های مشابه در ناحیه فارس ساحلی ادامه الگوی فرسایشی سازند سروک و عضوهای آن را در میدان پارس جنوبی نشان می دهد. برونزد بخش ماسه سنگی سازند کژدمی در رخنمون ه ای مشابه در برش های عسلویه، گچ و خورموج پاسخی بر ابهام حضور این بخش ماسه سنگی در سراسر میدان پارس جنوبی است. پراکندگی و شکل نودولهای چرتی در سازند پابده تصویری از الگوی پراکندگی این نودول ها در سازند فهلیان این میدان است. بازدید زمین شناسی از سازندهای کنگان و دالان در برش کوه سورمه و سازندهای آواری پالیوزوییک در رخنمون های مشابه در کوه فراقان و گهکم، امکان بررسی و مقایسه و تطابق ویژگی های زمین شناسی و مخزنی این سازندها را در برش های زیرسطحی و سطحی امکان پذیر می سازد.

    کلیدواژگان: رخنمون های مشابه، میدان پارس جنوبی، بازدید های زمین شناسی
  • محمدرضا شاهوردیلو*، احمد رمضان زاده صفحات 24-41

    فرآیند حفاری جهت دار چاه نفت با هدف تنظیم انحراف مسیر چاه به منظور هدایت سرمته به موقعیت های خاص است. ژیواستیرینگ ممکن است برای حفظ موقعیت چاه در یک مخزن برای کمینه نمودن رسوخ آب یا گاز  به نفت خام و بیشینه نمودن ارزش اقتصادی چاه صورت پذیرد. از ارکان اصلی فرآیند مذکوردر بخش فعالیت های بالادستی صنعت نفت فناوری  ژیواستیرینگ است که در حین حفاری اطلاعات بلادرنگ را از ته چاه به سطح ارسال می نماید. فناوری  ژیواستیرینگ خصوصا در مخازن  نازک لایه (که تعدادشان بیشتر و بیشتر می شوند) با هدف افزایش نرخ تولید نفت و گاز، و با حفظ مسیر حفاری چاه افقی درون مخزن استفاده می شود. ژیواستیرینگ بر پایه دو فناوری دیگر شامل: نگاربرداری حین حفاری (LWD) و  اندازه گیری حین حفاری (MWD) استوار است. فناوری MWD وظیفه جمع آوری و ارسال بلادرنگ اطلاعات شامل: موقعیت سرمته، دما، فشار گل حفاری، نرخ نفوذ سرمته، وزن روی سرمته، شیب و جهت شیب مسیر حفاری و... را برعهده دارد. فناوری LWD ارسال اطلاعات نگاربرداری بلادرنگ محدوده نزدیک به پشت سرمته شامل انواع نگاربرداری های: مقاومتی، صوتی، پرتو گاما، رزنانس مغناطیسی هسته ای، تصویری و... برعهده دارد. معرفی اجمالی نگاربرداری ها، تاریخچه و مبانی فنی آنها در مقاله تشریح و به نتایج کاربرد آنها در برخی پروژه های داخلی و خارجی اشاره شده است. براساس مطالب ارایه شده در این مقاله در بهبود روش های نوین حفاری در چاه های عمیق نفت  با تکنولوژی ژیو-استیرینگ نقش حوزه ژیومکانیک/ مکانیک سنگ در رفع چالش ها انکارناپذیر بوده و  استفاده و مشارکت هرچه بیشتر حوزه مذکور نوید بخش افزایش تولید و کاهش هزینه های استحصال مخازن هیدروکربنی خواهد بود.

    کلیدواژگان: حفاری جهت دار، ژئواستیرینگ، MWD، LWD، ژئومکانیک، نگاربرداری، چاه نفت
  • سمانه قنبرلو، علی نعمت الله زاده*، عزیز باباپور، ماندانا امیری، مسعود علی اکبر صفحات 42-52

    تصفیه پساب های نفتی به منظور کاهش میزان آلاینده های موجود در آن، پیش از رهاسازی در محیط زیست و برای استفاده مجدد امری ضروری می باشد. غشا مایع امولسیونی با توجه به مساحت بالای انتقال جرم، توانایی حذف و انتخاب پذیری بالا و نیاز به مقادیر کم از حلال های آلی یک روش امیدبخش برای جداسازی موادی مانند فلزات سنگین، اسیدهای ضعیف، بازها، گونه های غیر آلی و هیدروکربن ها می باشد. ظرفیت کاربرد این روش در جداسازی فلزات سنگین در واحدهای نمک زدایی نفت یا جداسازی روغن از پساب های صنعت نفت بسیار قابل توجه است. یکی از فواید استفاده از غشاهای مایع، ویژگی انتخاب پذیری بالای آن ها است و با استفاده از مواد حامل می توان به انتقال جرم سریع و حتی در خلاف جهت گرادیان غلظت به جداسازی های موردنظر دست یافت. عمده ترین مشکل غشا مایع امولسیونی، عدم پایداری آنهاست. در برخی موارد برای پایداری این غشاها بجای سورفکتانت از نانوذرات استفاده می شود که از آن ها به عنوان پیکرینگ امولسیون یاد می شود. در این پژوهش مروری، به بررسی عوامل موثر بر پایدارسازی غشا مایع پیکرینگ امولسیونی مانند روش های امولسیون سازی، اثر سورفکتانت یا نانوذرات، اثر حامل، اثر فاز داخلی، pH محلول آبی، قطبیت روغن و نسبت حجمی آب/روغن با جزییات بیشتری پرداخته و نتایج حاصل از پژوهش های مختلف، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: غشا مایع امولسیونی پیکرینگ، امولسیون آب و روغن، پساب نفتی، پایداری امولسیون
  • حسین معتمدی*، سید صالح هندی صفحات 53-59

    به رغم ظهور بازیگران جدید در دنیا، به نظر می رسد منطقه خاورمیانه کماکان نقش کلیدی خود را در تامین نفت و گاز جهان دست کم در چشم انداز 2040 میلادی حفظ کند. در حدود نیمی از مجموع ذخایر متعارف نفت و گاز باقی مانده قابل برداشت دنیا در منطقه خاورمیانه قرار دارد و برآورد می شود که در حدود یک پنجم از دخایر کشف نشده نفت و گاز متعارف دنیا نیز در منطقه خاورمیانه متمرکز باشد .اکتشاف نفت در خارج از خاورمیانه به طور به دلیل ماهیت و خاستگاه غالب این منابع)آب های عمیق و قطبی ، نفت های سنگین و نفت شیل(با چالش های فنی عمده ای رو به رو  بوده و از این رو با هزینه ای بالایی همراه است.

    کلیدواژگان: اکتشاف، خاورمیانه، ذخیره اثبات شده نفت و گاز، منابع متعارف
  • عنایت الله طاهرزاده* صفحات 60-73

    در حال حاضر دنیای انرژی مجموعه ای از تناقضات و بی نظمی ها را در خود جای داده است. برای مثال از تامین انرژی تمام مردم جهان صحبت می کنیم اما ، هنوز بخشی از آنها نمی توانند از برق استفاده کنند، ویا در حالیکه  می بایستی برای حفظ سلامت ساکنان کره زمین با صرفه جویی در استفاده از سوختهای آلا ینده اقدامات موثرتری انجام دهیم، آمار و ارقام حاکی ازانتشار بسیار بالای آلاینده های زیست محیطی است که هر روز نسبت به روز قبل رکوردار می باشند.یا در حالیکه ادعا  می کنیم  با سرعت بسیار بالایی بسمت مصرف انرژی های تجدید پذیر حرکت می کنیم در مقابل،  سیستم امروز انرژی جهان همچنان وابستگی شدیدی به سوختهای فسیلی تا میزان 6/33 در صد به نفت،2/27 درصد به ذغالسنگ و 9/23 درصد به گاز طبیعی،ویا مجموعا  تا 7/84 درصد  دارد، و سایر تناقضات و عدم اطمینانی هایی  که نمی توان برای آنها جواب مناسبی  پیدا نمود. بنابراین، این روزها  بیش از هر زمان دیگری لازم است تا تصمیم گیران  حوزه انرژی  در کشور دریابند که در کجای سیستم انرژی جهانی و ایران قرار گرفته اند و اینکه چگونه می توانند باتوجه به ریسک پذیری بالای بازار سوختهای فسیلی(بدلیل رقابت شدید سوختهای تجدید پذیر و کم کربن تا افق 2040)، منافع ایران را بکمک امکاناتی که در حال حاضر در صنایع نفت،گاز و پتروشیمی داریم ، برای نسلهای آینده صیانت نمایند ، زیرا با نگاهی به روند  گذشته و جاری مصرف نفت در سبد انرژی مصرفی جهان، ملا محظه می شود که سهم نفت در سبد انرژی جهانی از 7/39 درصد در سال 2000 به 6/33 در صد در سال 2018 کاهش یافته و انتظار می رود در افق 2040 این رقم به حدود 30 درصد مجددا، روندی نزولی را تجربه نماید.بهمین دلیل، در این مقاله (بویژه بخش دوم)، سعی شده است تا  به چشم انداز انرژی جهان(با تاکید بیشتر بر نفت و گاز) تا افق 2040 نگاهی دقیقتر داشته باشیم و ما نیز تلاش کنیم تا هرچه سریعتر، مسیر فعالیت های خود را در راستای اهداف آن قرار دهیم و با برنامه ریزی مناسب و به روز و حضور بموقع در بازار های بین المللی انرژی،  فرصتهای از دست رفته گذشته را جبران نماییم، فرصت هایی که بدلیل نجات زمین برای هیچ تولید کننده نفت و گاز دیگر تکرار نخواهد شد. و بدیهی است که کشورهایی موفق خواهند بود که از همین امروز با اتخاذ سیاست های بموقع و به روز ظرفیت توانایی های خود را در تجارت بین المللی انرژی(بویژه نفت و گاز) از قوه به فعل تبدیل کنند ، زیرا همانطور که اشاره شد، در افق 2040 قرار است سهم نفت در سبد انرژی جهان از6/33  درصد کنونی به   30 درصد  کاهش یابد و همین مسیراما با تاخیر و روندی کند تر برای گاز ترسیم شده است. بخش دوم مقاله، همچنین به ما یاد آوریمی کند که با توجه به روند مصرف و تولید حاملهای انرژی تا افق 2040،چگونه یک مجموعه از راهکارها و تصمیم های ممکن را برای آینده با توجه به شرایط موجود جمع آوری کنیم و برای شناخت بهترچگونگی روابط میان بخشهای مختلف سبد انرژی جهانی بویژه نفت و گاز موقعیت صنعت نفت کشور را با کمترین خطا و حد اکثر منافع راهبردی در مسیر آن قرار دهیم. انشا...

    کلیدواژگان: انرژی 2040، چشم انداز انرژی 2040، انرژی و محیط زیست، انرژی
  • عنایت الله طاهرزاده* صفحات 74-81
  • عماد رعایایی*، آناهیتا خاقانی صفحات 82-84