فهرست مطالب

نشریه تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)
پیاپی 16 (تابستان 1392)

  • تاریخ انتشار: 1392/06/01
  • تعداد عناوین: 12
|
  • شهروز جمالی، زهرا جمالی صفحات 9-38
  • فرحناز حسینی، احمد ذاکری صفحات 39-61

    شاهنامهی فردوسی مجموعهای ازداستانهای کهن ایرانی است که نمونه های آن داستانها درطول تاریخ هر بار به شکلی خاصی نمود پیدا کرده است. همچنین آن داستان هادرمتون ادبی ودینی بسیاری از کشورها مطرح شده است که میتوان داستانها و شخصیتهای آن را با هم تطبیق داد؛ از جمله در قرآن کریم نیز داستانهایی بیان شده است که میتوان شخصیتهای درون آن داستانها را با شخصیتهای داستانهای شاهنامه از بعضی جهات تطبیق داد. این مقاله با عنوان مقایسه ی تطبیقی داستان فریدون در شاهنامه با داستانهای قرآن به منظور آشنایی با فرهنگها و شناخت صفات مشترک بین اشخاص داستان هاوبررسی میزان اثر پذیری داستانها از یکدیگر به مقایسهی تطبیقی داستان فریدون درجلد1شاهنامه باشخصیتهای داستانها در قرآن از جمله:حضرت موسی (ع)، ابراهیم (ع)، نوح (ع)، یعقوب (ع) و پسرانش، سلم و تور و ایرج، با هابیل و قابیل پرداخته است و تفاوتها و شباهتهای بین داستانها در متون مختلف آورده شده ونظرات بزرگان نیز در ضمن کار آمده است.

    کلیدواژگان: قرآن مجید، شاهنامه، داستان، تطبیق، پیامبران
  • مهسا کمارج، میثم مهاجر صفحات 63-91

    از ویژگیهای شاهنامه ی فردوسی این است که میتوان داستانهای آنرا از جنبه های مختلف و دیدگاه های متفاوت تحلیل کرد. از جمله ی این ویژگی ها ارزشهای داستانی شاهنامه است. بر این اساس، داستانهای شاهنامه از این قابلیت برخوردارند که میتوان عناصر داستان، همچون شخصیت و شخصیت پردازی را در آنها مورد تحلیل و بررسی قرارداد. شخصیتهای مخلوق فردوسی از قهرمانان قصه های کهن فاصله گرفته و به مرزهای شخصیت به معنای آنچه در داستانهای امروزی مطرح است، نزدیک شده اند. حکیم توس به مدد شیوه های مختلف، درون داشته ها و ویژگیهای خلقی و روحی شخصیتهای داستانهایش را بر خواننده آشکار میسازد و با این روش آنها را به حوزهی درک و لمس مخاطب نزدیک میکند. با نظر به این موارد در مقالهی حاضر، شیوه های شخصیت پردازی فردوسی در داستان فرود مورد بررسی قرار گرفته است. به طور کلی میتوان گفت، فردوسی هنرمندانه از شخصیت و شخصیت پردازی که در داستان مقوله ای بسیار مهم و اساسی است، سربلند بیرون آمده و شخصیتهایی جذاب، عمیق و ماندگار خلق کرده است.

    کلیدواژگان: شاهنامه، فرود، داستان، شخصیت، شخصیت پردازی
  • ایرج مهرکی، سمیه بیدقی صفحات 93-123

    در دوره معاصر طنز سیاسی جایگاه ویژهای در ادبیات فارسی پیدا کرد و نویسندگانی پا به عرصه نهادند که با مطالب طنز آمیز خود نقاب از چهره نابکاران برداشته و نام خود را در قلمرو طنز جاودانه کردهاند. علی اکبر دهخدا، یکی از سرآمدان طنز نویسی در عصر ما به شمار میرود او سبکهای قدیم ادبی را برای بیان احساسات نوین نارسا مییافت.پس بدین نتیجه رسیدکه به زبان عامه مردم سخن گوید و انگیزه وهدف خود را که انتقاد از اوضاع اجتماعی و بیدار کردن ذهن مردم خفته و ناآگاه بود در ضمن عبارات ساده شوخی آمیز به گوش مردم برساند. هدف این پژوهش بررسی ویژگیهای طنز موجود در آثار علی اکبر دهخدا است که درآن به تحلیل و بررسی مضامین و محتوای طنز در آثاردهخداپرداخته شده و پس از آن شیوه ها و تکنیک های طنزپردازی در آثار او را طبقه بندی کرده و در نهایت به بررسی دیدگاه او برای ساختن جامعه آرمانی پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: دهخدا، طنز، انتقاد، سیاست، اجتماع
  • مرجان رضاتاجی صفحات 125-144

    شمس لنگرودی از جمله شاعران متفکر و متعهد ادبیات معاصر کشورمان به شمار می آید که تفکر او در اعماق باورهایش ریشه دارد و تعهدش در ارزش گذاری به احساسات و عواطف مردم. او را میتوان از جمله پرکارترین چهره های حوزه ی شعر و پژوهشهای ادبی پس از انقالب به شمار آورد. یکی ازمولفه هایی که در طول سالهای متمادی در آثار ایشان حضوری دایمی و مستمر پیدا کرده است،انسان به ویژه انسان معاصراست. او شاعری است موثر و مانا که دغدغه های من شخصی او نماینده ی گرفت و گیریهای عامه ی انسانهای پیرامونش میباشد. مقاله ای که پیش رو داریم در سه بخش کلی تدوین گشته است بخش نخست معرفی شاعر و سال شمار زندگی و آثار او،بخش دوم انسان و انسان گرایی از دیدگاه صاحب نظران و شمس لنگرودی، و بخش سوم هم انسان و اقسام آن نظیر انسان عام، انسان خاص، مشاهیر و قدیسان.

    کلیدواژگان: شمس لنگرودی، انسان، انسان عام، انسان خاص، مشاهیر، قدیسان
  • رضا فرصتی جویباری، مینا نبئی صفحات 145-176

    زنان همواره یا موضوع داغ جریانهای تندروی فمینیستی روشنفکران در سده کنونی بوده اند؛ یا در جایگاه مادری مهربان و همسری فداکار ایستاده اند؛ و هرگز پژوهشی تمام نما از حقایق نهفته در تجربیات، دردها،تلخ کامیهای آنها، کنشهای درست و نادرست زنانه و واکنشهای روا و ناروای مردانه، ستم دیدگیها و تبعیض های جنسیتی میان آنها با مردان، صورت نپذیرفته است. این پژوهش برآن است، تا جایگاه زن را در فرهنگ پارسی و در آیینه امثال و حکم - که عصاره فرهنگ توده، باورها، پندار، گفتار و کردار مردمان هر سرزمین است - در یک نگاه تحلیلی و انتقادی با رویکرد جامعه شناسی بی هیچ تعصب و گرایشی بررسی نماید.

    کلیدواژگان: فرهنگ توده، فرهنگ عامه، فولکلور، امثال و حکم، زن
  • فاطمه حیدری، فاطمه صیدی صفحات 177-202

    عبدالرحیم طالبوف یکی از نویسندگان روشنفکر روزگار خویش است. وطن دوستی، درست اندیشی، دینداری، آزادگی از خصایل خوب اوست، وی با آگاهی و هوشیاری آموخته ها و دریافت های خود را به نثر ساده در دسترس هم وطنان خود میگذاشت و در جهت روشن شدن فکر آنان میکوشید، آثار وی بازتاب اوضاع و احوال جامعه و بازگو کنندهی افکار و عقاید و مهارتش در پرداخت و ساختار ادبیات داستانی است. در این پژوهش سعی شده است، روشی را که او برای بیان اندیشه ها و باورها و اعتقادات خود در دواثرکتاب احمدومسالک المحسنین به کار برده بررسی کنیم. با نگرش عمیق و جامع در دو اثر طالبوف و ارایه ی نقد علمی میتوان نگاهی تازه تر به رمان واره های طالبوف داشت.

    کلیدواژگان: طالبوف، سبک، زبان، اندیشه
  • ایرج مهرکی *، صدف رضائیان صفحات 203-234

    زال یکی از مبهم ترین شخصیتهای شاهنامه است چرا که ظاهر متفاوت و خارق العاده اش علاوه بر این که سبب تعجب بسیار میشود جایگاهی متضاد و دوگانه هم به او میبخشد، چنان که گاه جادوگر و اهریمنی و گاه پهلوان و فرهمند است. در این پژوهش عوامل متفاوتی را که چنین اندیشه ی متضادی را در مورد او ایجاد کرده است در دو بخش الف: عوامل اهریمنی و جادوگری شامل: موی سپید، نژاد متفاوت زال با آریاییان، کوه البرز »محل پرورش و زندگی زال« و ب: عوامل اهورایی و فرهمندی شامل: موی سپید، چهره ی نورانی و زیبا، سیستان »زادگاه زال« و پیشگویی ستاره شناسان دربارهی زال مورد بررسی قرار خواهد گرفت تا سرانجام نشان داده شود که او پهلوانی فرهمند است و در حقیقت دارای نوعی بیماری ناشناخته است که عدم رشد علم او را جادویی و اهریمنی جلوه میدهد در حالی که ذات پاک و اهورایی او در سراسر شاهنامه آشکار است.

    کلیدواژگان: زال، جادو، موی سپید، سیستان، کوه البرز
  • فرهاد طهماسبی، زهره صارمی صفحات 235-262

    پژوهشی که پیش رو است، تالشی در موضوع تصویر است. تاکنون در باب روشنگری و بیان ابعاد و قابلیتهای تصویر شعری کار مستقلی انجام نگرفته است. تصویر همواره با ابهام بسیار زیادی همراه بوده است. در این کار تعریفی دربارهی ماهیت مشترک هنر و شعر و تصویر بیان شده است. تاریخچه و نظریه هایی که دربارهی تصویر گفته شده، نقش تصور در شکل گیری تصویربیان شده است. با حفظ هویت نظری تصویر تلاشی برای معرفی ساختار تصویر در ترتیب پنجگانه ای با عناوین تصویر مرکزی، ابزار تصویر، لحن تصویر، کارکرد تصویر و ذهنیت تصویری متن انجام شده است. شکل کاربردی و تحلیل ساختار تصویر معرفی شده در شعر احمد شاملو ارایه میشود و بر اساس ساختار تصاویر به نتیجه گیری پرداخته شده است.

    کلیدواژگان: تصویر، تصور، تصویر شعری، ساختار تصویر، احمد شاملو
  • فریبا رئیسی صفحات 263-280

    در تاریخ اساطیری ایران، نخستین آفریده مادی آسمان است که اور مزد به یاری او شادی را می آفریند. حضور یک زن نمادین در آسمان  ناهید که در ادب فارسی مظهر شادی و طرب است،این باور را در ذهن متبادر میکند که میان مظاهر طبیعت، زن و شادی پیوندی وجود داشته است. به عالوه ایرانیان زمین را یکی از امشاسپندان مقدس میدانند که با ویژگی تانیث خلق شده است و در واقع حکم دختر اهورا مزدا را دارد و برگزاری جشنها و آیینهای خاص زمین به نوعی احترام به این مادر اساطیری است. در مراسم سال نو که آغاز طبیعت است خدابانوی زمین به همه چیز زندگی میدهد و مردم را برای برگزاری مراسم سرور همگانی آماده میکند. لذا قدرت زایش و باروری زمین و وجود ایزد بانوانی با مظاهر قدرت، حاصل خیزی، باروری، عشق و شادی تحت نامهای خاص در اساطیر جوامع کهن این پیوند را مستحکم تر میکند.

    کلیدواژگان: زن، خدابانو، شادی، ایران باستان، جشن
  • رضا صادقی شهپر، صفورا شفائی صفحات 281-308

    جاللآلاحمد از نویسندگان ریالیست در ادبیات داستانی معاصر ایران است و داستانهایش را به شیوه ریالیستی نوشته است. ریالیسم شیوه ای است که به تحلیل اجتماعی، مطالعه و تجسم زندگی انسان در جامعه و روابط اجتماعی او میپردازد و سعی دارد به انعکاس دقیق زندگی با تمام جزییات آن، البته به صورت هنری بپردازد و از این طریق میخواهد که داستان و به طور کلی، هنر یادآور واقعیت و زندگی واقعی باشد. در این مقاله، داستانهای جلال آل احمد از منظر ریالیسم بررسی شده اند و نشان داده شده است که این داستانها با اصول ریالیسم کامال منطبق اند و در موارد اندکی از ساختار ریالیستی خارج شده اند.

    کلیدواژگان: جلال آل احمد، داستان، رئالیسم
  • امید ورزنده، سید رضا ابراهیمی، سید محمد کریمی بهبهانی صفحات 309-331

    بحران هویت یکی از دغدغه های مهم مهاجرین پس از شروع زندگی در مکان و فضای جدید زندگی است. نسل اول مهاجرین به دلیل تکامل روند پذیرش هویت ملی و داشتن تجربه زیست شده در فضای خانه زادگاه، با چالش بزرگی مواجه هستند که پذیرش هویت جدید و فراموشی فرهنگ ملی بخش بزرگی از آن است. مهاجرین با ورود به » فضای میانه یا سوم« یا »فضای بینابینی« سعی میکنندهویتی سیال یا دوگانه را نهادینه سازند که بین هویت ملی و هویت فضای مهاجرتعادل برقرار نماید. این هویت جدید هویت فراملی (Transnational) خوانده میشود. چالش پیش روی مهاجرین برای پذیرش هویت فراملی برای نسل دوم مهاجرین که در غرب متولد شده و در آنجا بزرگ شده اند به مراتب پیچیدهتر و سختتر از نسل اول است. نسل دوم مهاجرین در دو بستر مجزا و کامال متفاوت از هم هویت خود را میسازند. بستری به نام خانواده که از آنها میخواهد ریشه های فرهنگی و ملی هویت خود را پاسداری کنند و بستر دوم جامعه مهاجرت که آنها را با فرهنگ و هویت ملی شهروند درجه دو تلقی کرده و » دیگری « مینامد. این تحقیق سعی دارد با استفاده از شیوه نقد پسا استعماری و آراء هومی بابا به مقایسه تطبیقی آثار دو نویسندهی زن شرقی و ساکن غرب بپردازد که به مسئله هویت فراملی مهاجرین شرقی توجه خاصی داشتهاند. در این تحقیق سعی شده مفهوم و نقش فضا و مکان در شکل گیری هویت فراملی در نسل دوم مهاجرین در دو اثر همنام اثر جومپا الهیری و داستان جاده از مجموعه داستانی »غریبهای در اتاق من« نوشتهی مهرنوش مزارعی مورد بررسی قرار گیرد. در این جستار، اهمیت فضای زندگی پیش از مهاجرت در شکل گیری هویت ملی، تقابل فرهنگی بین فضای جامعه ی مهاجرت و خانواده، چالش ایجاد شده در پذیرش ارزشهای فرهنگی در خانواده و جامعه و در نهایت چگونگی روند شکل گیری هویت فراملی در بین نسل دوم مهاجرین از جمله مواردی است که مورد خوانش پسا استعماری قرار میگیرد.

    کلیدواژگان: هویت فراملی، فضا و مکان، مهرنوش مزارعی، جاده، جومپاالهیری
|