مجله تحقیقات نظام سلامت حکیم
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 14، تابستان 1380)

این تحقیق به منظور تعیین شیوع مصرف سیگار و تعیین توزیع سنی کشیدن اولین سیگار در بین دانش آموزان پیش دانشگاهی دبیرستانهای شهر تهران انجام شد.
به این منظور 4023 دانش آموز (دختر 2018، پسر 2005) از نظر الگوی تجربه و مصرف سیگار، سن شروع و ادامه مصرف توسط پرسش نامه مورد بررسی قرار گرفتند.
میانگین سنی جمعیت مورد بررسی 17.8 سال بود. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که در این گروه 7.2 درصد از پسرها و 1 درصد از دخترها سیگاری بودند. 35 درصد از پسرها و 26.9 درصد از دخترها سیگار را تجربه کرده بودند. میانگین سن شروع مصرف سیگار برای دختران سیگاری 14.29 سال و برای دخترانی که فقط سیگار را تجربه کرده بودند 13.97 سال بود.از دخترانی که مصرف سیگار را تجربه کرده بودند و یا سیگاری بودند 23.7 درصد تا پایان دوره دبستان (تا 11 سالگی) و مجموعا 40.5 درصد تا پایان دوره راهنمایی (تا 14 سالگی) سیگار را تجربه کرده بودند. 9 درصد دختران، اولین تجربه خود را قبل از ورود به مدرسه، تا 6 سالگی، گزارش کرده اند.
میانگین سن شروع مصرف سیگار برای پسران سیگاری 14.36 سال و برای پسرانی که سیگار را تجربه کرده بودند 13.7 سال بود. از پسرانی که مصرف سیگار را تجربه کرده بودند و یا سیگاری بودند، 4.5 درصد اولین تجربه خود را قبل از ورود به مدرسه، تا 6 سالگی، ذکر کرده اند. از پسرانی که مصرف سیگار را تجربه کرده بودند و یا سیگاری بودند، 22.7 درصد تا پایان دوره دبستان (تا 11 سالگی) و مجموعا 49.5 درصد تا پایان دوره راهنمایی (تا 14 سالگی) سیگار را تجربه کرده بودند.
این مطالعه نشان داد که شانس سیگاری شدن در آنها که سیگار را تجربه کرده اند در میان پسرها 20 درصد و در میان دخترها 3 درصد می باشد که نشانگر آن است که جنسیت اثر مشخصی دارد و در میان پسران تجربه سیگار خطر بیشتری برای سیگاری شدن به دنبال داشته است.
میانگین سن شروع مصرف سیگار در بین دختران و پسران سیگاری و تجربه کنندگان مشابه بود. سن کشیدن اولین سیگار در میان دختران و پسران از دو نقطه اوج (Peak) برخوردار است که اولی در سنین 9 سالگی و دومی در سنین 14 سالگی می باشد، و لذا بهترین زمان برای اقدامات پیشگیری از اعتیاد قبل از این سنین است.

در مطالعه ای گذشته نگر به منظور بررسی روند مرده زایی در زنان 49-15 ساله ایران طی چهار دهه گذشته از سال 1366 تا 1375، همچنین روند مرده زایی آنان در اولین زایمان طی دوره، مطالعه فوق تاریخچه باروری زنان انجام شده است.
نسبت نمونه گیری 1/100جمعیت کشور، روش نمونه گیری سیستماتیک و خوشه ایبوده که اندازه هر خوشه 14 خانوار در نظر گرفته شده است و در نهایت 9898 زن 49-15 ساله ایرانی که حداقل یک زایمان داشته اند مورد بررسی قرار گرفته اند.
میزان مرده زایی برای زنان مورد مطالعه در کل زایمانها 12.8 در هزار و در زایمان اول 18.0 در هزار بوده است.این ارقام برای 5 سال آخر مطالعه به ترتیب 12.0 و 13.5 درهزار می باشد.بطور کلی در کلیه گروه های سنی یکسان و در دوره های زمانی مشابه میزان مرده زایی در اولین زایمان از میزان مرده زایی در کل زایمانها بیشتر بوده است.بیشترین میزان مرده زایی در کل زایمانها را با رقم 18.6 در هزار، زنانی داشته اند که اکنون 19-15 سال سن دارند و طی سالهای 1375-1371 زایمان داشته اند.بیشترین میزان مرده زایی را در اولین زایمان، با رقم 28.3 در هزار زنانی داشته اند که اکنون 49-45 سال سن دارند و مرده زایی در اولین زایمان آنان طی سالهای 1356-1336 که در سنین قبل از 34 سالگی آنها بوده رخ داده است.
بطور کلی چه در اولین زایمان و چه در زایمانهای بعدی، میزانهای بالای مرده زایی مربوط به دورانی بوده است که این زنان در سنین پایین بخصوص قبل از 15 سالگی بوده و زایمان نیز داشته اند.که این امر می تواند ناشی از کافی نبودن رشد جسمانی آنان باشد.
نکته دیگر قابل ملاحضه در این مطالعه وجود روند نسبتا کند در کاهش میزان مرده زایی برحسب زمان بوده است.سنین 29-20 سالگی بهترین زمان برای زایمان است و میزان مرده زایی در این گروه کمترین مقدار را نشان می دهد.بهترین سنین برای اولین باروری بین 24-20 سالگی بوده است بطوریکه میزان مرده زایی در اولین زایمان مربوط به این گروه در کلیه مقاطع زمانی کمترین مقدار را داشته است.

در دهه گذشته، بررسی شیوع دیابت و عوامل وابسته به آن در اسلام شهر، تهران، اصفهان و برخی از دیگر مناطق شهری کشور انجام شده است ولی اطلاعات در مورد شیوع دیابت در مناطق روستایی اندک است.لذا به منظور بررسی شیوع دیابت و عوامل همراه آنها در مناطق روستایی 2705 نفر بالای 30 سال از طریق نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای از 100 روستای استان تهران انتخاب شدند.در هر یک افراد یک نمونه خون ناشتا اخذ شد، سپس 75 گرم گلوکز محلول در آب در عرض 5 دقیقه خورانیده و نمونه خون 2 ساعت بعد برای اندازه گیری قندخون دریافت گردید.قندخون دریافت گردید.قند خون به روش ارتوتولوئیدین تعیین شد.تقسیم بندی دیابت، IGT و سالم براساس تعاریف سازمان بهداشت جهانی در نظر گرفته شد.
افراد مورد بررسی 2705 نفر، شامل 1296 (48درصد) مرد و 1409 نفر (52درصد) زن بودند.نتایج تحقیق نشان داد که 7.6 درصد جامعه مورد بررسی (5.5 درصد مردان و 9.5 درصد زنان) مبتلا به دیابت بودند.در 4.1 درصد دیابت شناخته شده بود و 3.5 درصد باقی مانده (46.3 درصد) دیابت، به تازگی شناخته شد.7.5 درصد (4.6 درصد مردان) و (10.1 درصد زنان) مبتلا به عدم تحمل گلوکز بودند.65 درصد دیابتی ها و 70 درصد افراد مبتلا به IGT زن بودند.شیوع دیابت و عدم تحمل گلوکز با افزایش سن بیشتر شده، به ترتیب از 2.8 و 4.8 درصد در گروه سنی 39-30 سالگی به 8.5 و 13.5 درصد در گروه سنی بالاتر از 70 بالغ گشت.64 درصد دیابتی ها و 51 درصد افراد مبتلا به IGT50 ساله و یا مسن تر بودند.حدود دو سوم افراد دیابتی بی سواد بودند.درصد افراد بی سواد در گروه دیابتی و گروه افراد مبتلا به IGT از گروه سالم بیشتر بود (P<0.001). 40 صد دیابتی ها و 32.5 درصد مبتلایان به عدم تحمل گلوکز و 20 درصد افراد سالم دارای پیشینه خانوادگی مثبت دیابت بودند.شیوع دیابت و IGT در کسانی که سابقه خانوادگی مثبت دیابت داشتند 13.6 و 10.9 درصد بود، در حالی که در سابقه خانوادگی مثبت نداشتند به ترتیب 5.9 و 6.5 درصد بود.
این بررسی شیوع بالای دیابت و IGTرا در مناطق روستایی استان تهران نشان داد. افزایش شیوع بالای دیابت با بالا رفتن سن بویژه در زنان و بالاخره سابقه خانوادگی مثبت دیابت شایسته توجه است.توصیه می شود در زمینه کنترل این بیماری از طریق اصلاح تغذیه، بهبود فعالیت بدنی و آموزش افراد اقدامهای لازم صورت گیرد.

هدف این پژوهش، ارزیابی عملکرد بهورزان و رابطین بهداشتی در ارائه خدمات بهداشت روان در شبکه مراقبت های بهداشتی اولیه شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری بود.در این مطالعه، 800 نفر از افراد 15 سال و بالاتر مناطق روستایی و شهری بروجن (گروه تجربی) و همچنین 800 نفر از افراد 15 سال و بالاتر مناطق روستایی اردل و مناطق شهری شهرکرد (گروه شاهد) که به صورت تصادفی انتخاب شدند با استفاده از پرسشنامه آگاهی و نگرش نسبت به بیماری های روانی عصبی مورد ارزیابی قرار گرفتند.
نتایج بررسی نشان داد که بهورزان و رابطین بهداشتی توانستند با آموزش های چهره به چهره و گروهی، میزان آگاهی افراد در مناطق روستائی و شهری گروه تجربی را به ترتیب به میزان 58 و 52 درصد نسبت به حد پایه افزایش دهند، در حالی که آگاهی افراد در مناطق روستایی و شهری گروه شاهد به ترتیب 0.9 و 2.4 درصد افزایش یافته بود. در مورد تغییر نگرش افراد مورد مطالعه، نتایج این مطالعه نشان داد که بهورزان و رابطین بهداشتی توانستند در جمعیت روستایی و شهری گروه تجربی به ترتیب 25.4 و 21 درصد تغییر نگرش مثبت را بعد از 2 سال مداخله آموزشی به وجود آورند، در حالی که در گروه شاهد در جمعیت روستائی تنها 0.5 درصد و در جمعیت شهری 3 درصد تغییر نگرش مثبت ایجاد شده بود.
در زمینه بیماریابی، بهورزان گروه تجربی توانستند قبل از مداخله 132 بیمار و در پایان دو سال اجرای برنامه، 561 بیمار را در جمعیت 41889 نفری شناسایی، پیگیری و تحت مراقبتهای مستمر خود قرار دهند (از 3.2 به 13.5 در هزار نفر جمعیت). در این زمینه رابطین بهداشتی گروه تجربی توانستند قبل از شروع برنامه تنها 34 بیمار و در پایان دو سال اجرای برنامه 206 بیمار را در جمعیت 66430 نفری شهری بروجن شناسایی و تحت مراقبت و پیگیری قرار دهند (از 0.5 به 3.1 در هزار نفر جمعیت).
مقایسه بیماریابی بهورزان و رابطین بهداشتی با تیم تحقیق، دلالت بر این داشت که در مجموع بهورزان توانسته اند 61.9 درصد بیماران موجود در جمعیت روستایی تحت پوشش خود را شناسایی نمایند، در حالی که رابطین بهداشتی تنها 19.2 درصد موجود در جمعیت شهری را شناسایی نمودند.یافته های این مطالعه نشان داد که بهورزان و رابطین بهداشتی توانستند به تمامی اهداف ازپیش تعیین شده دست یابند به جز در امر بیماریابی رابطین که نیاز به زمان بیشتر جهت معرفی آنها به جامعه و استفاده از شیوه های متفاوت بیماریابی است.

در این بررسی یک مطالعه نیمه تجربی به منظور ارزیابی و مقایسه دو تکنیک جراحی برای اصلاح بی اختیاری ادراری در زنان انجام شده است. در این مطالعه 40 بیمار مورد ارزیابی قرار گرفته و آنهایی که بی اختیاری ادراری متوسط یا شدید داشتند (با حداقل S=2 در سیستم نمره دهی SEAPI) جهت اصلاح جراحی پذیرش شدند.بیمارانی که هر نوع جراحی شکمی داشتند بعنوان گروه 1 (به تعداد 21 نفر) کاندید استفاده از تکنیک Burch و آنهایی که بعنوان گروه 2 (تعداد 19 نفر) انتخاب گشتند تحت عمل جراحی با تکنیک های آویزان کردن گردن مثانه از نوع Raz قرار گرفتند.تمامی بیماران تا کنون مورد پی گیری قرار گرفته اند (با متوسط 541 روز) و در هیچ گروه عود بی اختیاری ادرار دیده نشد.در گروه 2 عوارض نسبتا ملایمتری نسبت به گروه 1 مشاهده گردید.پیگیری به اندازه ای کوتاه بود که بطور دقیق نمی توان این دو تکنیک را با یکدیگر مقایسه کرد و احتیاج به تحقیقات بیشتر دارد.در مدت پیگیری شده (541 روز) نتاج موفقیت درمانی مشابه است و عوارض ناشی از آنها تفاوت مهمی با هم نداشتند.برپایه این مطالعه وقتی برای یک بیمار بدلیل دیگری احتیاج به جراحی از طریق شکم نباشد، تکنیک Raz می تواند یک روش مناسب تلقی گردد.

بیماری های قلبی اولین علت مرگ و میر و شایعترین علت مراجعه بیماران به اورژانسهای پیش بیمارستانی در ایران می باشند. با توجه به اینکه به نقش کم اورژانس 115 در ارائه خدمات بیماران قلبی و اینکه فقط نیمی از آنان، نیازمند انتقال به بیمارستان تشخیص داده می شوند، برای تشخیص صحیح این بیماران و بهبود کمی و کیفی ارائه خدمات، مطالعه ای با اهداف ارزیابی تاثیر استفاده از پرسشنامه برای تعیین مبتلایان واقعی به درد سینه، تاثیر حضور افراد با سطح تحصیلات بالا در غربالگری بیماران و مقایسه روش استفاده از پرسشنامه برای غربالگری بیماران قلبی با روش رایج در مراکز اورژانس اجرا گردید.
این مطالعه مقطعی بر روی 355 نفر از بیماران دچار درد سینه مراجعه کننده به مرکز اورژانس تهران با انتخاب تصادفی و استفاده از دو نوع پرسشنامه، انجام گرفت.نیروهای بررسی کننده شامل امدادگران عادی، پرستاران و پزشکان عمومی بودند رابطه خصوصیات درد سینه، عوامل خطر قلبی، سطح هوشیاری و سابقه بیماران با سرانجام نهایی تعیین گردید و حساسیت، ویژگی و صحت عملکرد نیروها نیز با یکدیگر(با آزمون T- test, Chi-square, Spearman)مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج این بررسی نشان داد 45.5% بیماران دارای سرانجام مثبت و 45.5% دارای سرانجام منفی بودند.میانگین سنی بیماران دارای سرانجام مثبت 6 سال بیشتر از بیماران با سرانجام منفی بود.ضریب همبستگی بین شدت درد سینه با سرانجام نهایی 0.33 (P<0.05) بود. خطر نسبی مثبت شدن سرانجام در بیماران دچار اختلال هوشیاری 1.4 بود. استفاده از پرسشنامه سه سئوالی در مورد شدت درد سینه، اختلال هوشیاری و سابقه بیماری قلبی دارای حساسیت 98%، ویژگی 16% و صحت 52% بود.عملکرد امدادگران اورژانس دارای حساسیت 96%، ویژگی 41% و صحت 65% و در مورد پزشکان، به ترتیب 100%، 70%، و 85% بود. با توجه به محدودیت امکانات کشور ایران در استفاده از امکانات پیشرفته تر- بخصوص تله کاردیوگرام- در غربالگری و شروع سریعتر اقدامات درمانی، استفاده همزمان از پرسشنامه غربالگری و حضور پزشکان بربالین بیماران، نه تنها باعث کاهش هزینه سیستم اورژانس و ماموریتهای غیرضروری آن و نیز افزایش نقش سیستم اورژانس 115 در انتقال بیماران اورژانسی خواهد شد، بلکه نسبت به روش فعلی، در میزان بیماران گم شده نیز تفاوت معنی داری به وجود نخواهد آمد.

نیتروگلیسرین از جمله داروهای مهم گشاد کننده عروقی است که در پیشگیری و درمان آنژین صدری به طور رایج کاربرد دارد.این دارو به اشکال مختلف در بازار دارویی کشور و جهان یافت می شود.از جمله اشکال دارویی نیتروگلیسرین که در بازار دارویی کشور موجود نمی باشد، پمپ افشانه زیرزبانی آن با دوز منفرد 0.4mg نیتروگلیسرین می باشد.با توجه به مزایای متعدد سیستم های افشانه ای زیرزبانی از جمله ایجاد دوزهای واحد یکنواخت، سرعت جذب سریع و به علت عدم وجود این شکل دارویی کشور، در این تحقیق اقدام به بررسی کارآیی فرمولاسیون محلول زیرزبانی نیتروگلیسرین تهیه شده به صورت یک سیستم پمپ افشانه (Pump spray) و فاقد عامل پیش ران (Propellant) شد.این فرمولاسیون قادر است در هر Puff مقدار 0.4mg نیتروگلیسرین را در اختیار بیمار قرار دهد.جهت مقایسه نتایج حاصله از این تحقیق، از یک فرمولاسیون مشابه خارجی(Nitrolingual) استفاده شد.فرمولاسیون تهیه شده و همچنین افشانه Nitrolingual از نظر آزمون های مختلف کنترل کیفی شامل خواص ظاهری (رنگ، بو، طعم و شفافیت)، pH، ویسکوزیته و رفتار رئولوژیکی، تعیین مقدار نیتروگلیسرین موجود در فرمولاسیون و همچنین یکنواختی محتوای نیتروگلیسرین خارج شده از ظرف حاوی فرمولاسیون در هر Puff مورد ارزیابی قرار گرفتند.نتایج حاصله نشان دادند که فرمولاسیون افشانه نیتروگلیسرین تهیه شده از نظر خواص ظاهری مطلوب و دارای طعم و بوی خوشایند نعناع می باشد. PHو مقدار نیتروگلیسرین موجود در فرمولاسیون افشانه تهیه شده نیز در حد مطلوب می باشد و با نمونه خارجی مطابقت دارد.رفتار رئولوژیکی فرمولاسیون تهیه شده همانند افشانه Nitrolingual غیر نیوتنی بوده و ویسکوزیته آن تا حدی کمتر از فرآورده خارجی ولی مناسب جهت مصرف می باشد.در نهایت مشخص شد که افشانه تهیه شده قادر به آزادسازی مقادیر دقیق و یکنواخت دارو در هر Puffمصرفی می باشد و بنابراین به عنوان یک فرآورده مطلوب و کارآمد شناخته شد.

در این بررسی 722 دانش آموز مدارس مقاطع مختلف تهران در فاصله سالهای 76-1375 به روش مطالعه مقطعی (cross-sectional study) مورد نمونه برداری و آزمایش با دو روش کشت و با سیتراسین و روش لاتکس- کوآگلوتیناسیون قرار گرفتند.
نمونه برداری از حلق دانش آموزان در رده های سنی مختلف و با پرسشنامه هائی که مشخصات دانش آموزان و سابقه گلودردهای مکرر، سابقه تونسیلکتومی و علت آن و وجود علائم بالینی با تایید پزشک مانند وجود تب و لرز، ترشح بینی، اگزودا در حلق، لنفادنوپاتی دردناک و علائم متفرقه در آن ثبت میشد انجام گرفت و بررسی آماری روی نتایج صورت پذیرفت.میزان شیوع دوره ای (periodc prevalence Rate) در دانش آموزان مدارس تهران بزرگ 3.7 درصد اعلام می گردد.توزیع آلودگی در مدارس نواحی شرق تهران نیز بیشتر درصد (5.2%) را به خود اختصاص داده است که این اختلاف با p<0.05 معنی دار شده است.
دانش آموزانی که سابقه تونسیلکتومی (لوزه برداری) داشته اند از 31 نفر 4 مورد (2.9%) به این باکتری آلوده بوده اند و از طرف دیگر افرادی که دارای ترشحات اگزوداتیو حلق بوده اند برخلاف تصور در این بررسی SBHGA از آنها جدا نگردید.از نظر آماری اشخاص با سابقه تونسیلکتومی با P<0.05 آلودگی بیشتری نسبت به سایر گروه ها داشته اند.حساسیت آزمایش آنتی سرم در مقایسه با دیسک 85.2 درصد، و ویژگی آن صد در صد بوده است.

گاز خردل سولفوره یا سولفور موستارد سبب بروز ضایعات کوتاه مدت و بلند مدت در فرد مصدوم میشود.ضایعات زودرس نظیر از بین رفتن رنگدانه ها، تاولهای پوستی منتشر، گرفتاری های تنفسی و علائم چشمی مانند کنژونکتیویت (التهاب قرینه) میباشد.ضایعات بلند مدت شامل برونشیت مزمن، آسم شدید و افزایش بروز سرطانها می شود و بر دو سیستم مهم خونسار و ایمنی تاثیر میگذرد.
سلولهای T مهمترین عضو پاسخ اختصاصی میباشند، همانند سایر فاکتورهای ایمنی تحت تاثیر عوامل توکسیک نظیر گاز خردل قرار میگیرند، بطوریکه با تاثیرپذیری این سلولها، عدم دفاع در مقابل سلولهای موتاسیون یافته ایجاد شده و حاصل آن ریسک بالای ابتلا به سرطان میباشد.
در طی این مطالعه، 75 قربانی اسلحه های شیمیایی جنگ عراق و ایران در سه گروه 25 نفری از بیماران در سه درجه خفیف، متوسط و شدید به همراه یک شاهد با 10 عضو مورد آزمایش قرار گرفتند.5 سی سی از خون محیطی تمام 85 نفر جمع آوری شد و آزمایشات انجام شده، شامل سه بخش بررسی مورفولوژی CBC، و فلوسایتومتری بودند.با تهیه گسترش خونی و بوسیله میکروسکوپ نوری، مورفولوژی سلولهای خون محیطی با عدسی 100X بررسی شدند. اندازه گیری پارامترهای مربوط به تعداد WBC، RBC، پلاکت و میزان هموگلوبین با استفاده از شمارشگر هماتولوژی K-1000 Sysmex انجام شد. در طی آزمایشات فلوسایتومتری، 5 مارکر CD45، CD3، CD4، CD25 و CD8 بر سطح سلولهای T با دو فنوتیپ CD4 / CD3 / CD45 بعنوان TH و CD8 / CD45 بعنوان TC مورد بررسی قرار گرفتند، عملکرد این سلولها با استفاده از مارکر CD25 مورد تحقیق قرار گرفت.
در مجموع نتایج آماری حاصل از آزمون آماری آنالیز واریانس یکطرفه ANOVA و در تایید آن آزمون LSD نشان میدهند که با افزایش معنی دار مارکر CD25 بر سطح سلولهای CD4+ / T CD3، بروز و ظهور عفونتهای مکرر میکروبی از جمله پنومونی در این بیماران تایید میشود.کاهش معنی دار سلولهای+T CD8 نیز میتواند بیانگر بروز انواع سرطانها از جمله لنفوم و لوسمی در این افراد باشد.

مطالعه ای به منظور برآورد پارامترهای مختلف اپیدمیولوژیک و ظرفیت ناقلی (Vectorial capacity) گونه های شایع آنوفل در طی دو مرحله و مصادف با ماه های اردیبهشت- خرداد و شهریور- مهر 1376 و همزمان با پیک های اولیه و ثانویه موارد مالاریا در روستاهای تحت کنترل (با عملیات سمپاشی) و شاهد (بدون عملیات سمپاشی) در بخش قصرقند از توابع شهرستان نیک شهر بلوچستان ایران که یکی از نواحی هیپوآندمیک کشور میباشد بعمل آمد. سن پشه ها براساس تشریح تخمدان و شمارش دیلاتاسیون در اواریوها تعیین و در پشه هایی با سن خطرناک، معده و غدد بزاقی برای تعیین آلودگی به اووسیست و اسپروزوئیت تشریح میگردید.
در نوبت اول و دوم بترتیب 21 و 14 درصد از پشه های آنوفل به حداقل سن خطرناک رسیده بودند.آلودگی به اسپروزئیت در یک نمونه آنوفل کوکلیسیفاسیس صید شده از اماکن خارجی روستاهای شاهد، در نوبت دوم مطالعات دیده شد.با توجه به میزان آلودگی بسیار پائین پشه های آنوفل در این کانون بیماری و نیاز به صرف وقت و مهارت بسیار در اجرای روش تشریح غدد بزاقی، بکارگیری روش های جدیدتر مورد مقایسه و تاکید قرار گرفته است.