نشریه فرماندهی و کنترل
سال سوم شماره 3 (پیاپی 9، پاییز 1398)

فرماندهی و کنترل به معنی برنامه ریزی، هدایت، هماهنگی و کنترل عملیات، مبتنی بر اجرای موثر سناریوی عملیاتی، یکی از مهم ترین بخش های حوزه دفاعی بوده که با توجه به ظهور فناوری های نوین نیازمند آینده پژوهی و تحول ساختاری است. آینده پژوهی در حوزه فرماندهی و کنترل، مبتنی بر واکاوی منابع، الگوها و عوامل تغییر یا ثبات، تجسم انواع آینده و برنامه ریزی برای نیل به آینده مطلوب می باشد. یکی از ابزار های آینده پژوهی، برنامه ریزی سناریو بوده که ابزاری موثر برای بهبود تصمیم گیری و حرکت به سمت آینده های ممکن، محتمل و مطلوب است. پژوهش حاضر با هدف ارایه تصویری از آینده سامانه فرماندهی و کنترل در مواجهه با فناوری های نوین در افق 1404، به روش برنامه ریزی سناریو و با استفاده از الگوی شوارتز انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از روش مطالعه کتابخانه ای و انجام مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده گردید و پس از شناسایی روندها، پیشران ها و عوامل دارای عدم قطعیت، دو عامل «پذیرش فناوری های نوین» و «همکاری حوزه های عملیاتی» از طریق پنل خبرگی به عنوان عدم قطعیت های اصلی انتخاب و چهار سناریوی اصلی آینده سامانه فرماندهی و کنترل در قالب سناریوهای "تکامل"، "تمرکز"، "پیشرفت فیزیکی" و "سکون" طراحی شد. روندهای جهانی حاکم بر حوزه های فناوری، مدیریت و نظامی، موید این نکته است که سناریو "تکامل"، ایده آل ترین حالت برای مرکز فرماندهی و کنترل ملی می باشد. بر اساس این سناریو در افق 1404 سامانه فرماندهی و کنترل سامانه ای کارآ و پویا مبتنی بر فناوری های نوین و مشارکت حداکثری کلیه حوزه های عملیاتی نیروهای مسلح در مسیر نظارت و مدیریت صحنه نبرد کشور است. تصویرهای چهارگانه تشریح شده می تواند در جهت تدوین چشم انداز و برنامه ریزی راهبردی این سامانه مورد استفاده قرار گیرد.

سازمان ها به منظور سازگاری با پویایی کسب وکار و هماهنگی عناصر مختلف سازمان، به سراغ راه حلی به نام معماری سازمانی می روند. معماری سازمانی شرح جامعی از عناصر کلیدی سازمان و ارتباطات بین آنهاست. روش های انجام معماری سازمانی کنونی مشکلاتی از قبیل عدم فهم معنایی مشترک، عدم جمع آوری داده معماری دقیق و درست، مدل سازی ناکارآمد و نامناسب برای تصمیم گیری دارند. در این پژوهش راهکاری برای انجام معماری سازمانی بر مبنای مدل مفهومی هستان شناسی سازمان، پیشنهاد می شود. هستان شناسی سازمان ساختار مشترکی برای جمع آوری داده های معماری فراهم می کند. در این مقاله، ابتدا مدل مفهومی هستان شناسی سازمان منطبق بر چارچوب زکمن ارایه شده است، ستون های چارچوب زکمن سعی در تبیین  اینکه چه کسی (انجام دهنده) چه کاری را (فعالیت) به چه علتی (هدف) ، برای چه چیزی (شی) و با کمک چه منبعی و در چه مکانی و چه زمانی انجام می دهد، دارد. در ادامه نیز فرآیندی داده محور برای توسعه معماری سازمانی بر مبنای مدل هستان شناسی سازمان پیشنهاد شده است. با به کارگیری هستان شناسی سازمان در معماری سازمانی همه پرسنل، ذینفعان، کاربران، معماران و سیستم ها، از مفاهیم سازمان و ارتباطات آنها درک مشترکی پیدا کرده و داده های معماری به درستی جمع آوری می شود. همچنین به پشتوانه داده های مناسب معماری، روی برآورده کردن نیاز تصمیم گیرندگان در معماری سازمانی تمرکز بیشتری داشته و می توانیم تحلیل هایی را منطبق بر هدف معماری ارایه دهیم. در پایان چگونگی اعمال راهکار را در یک سازمان ایرانی مورد مطالعه قرار داده و به ارزیابی آن خواهیم پرداخت.

احتمال اصابت گلوله به هدف و احتمال انهدام هدف به شرط اصابت گلوله از مهم ترین پارامترها در تعیین احتمال انهدام هدف است. مدل های هندسی و تابع پلکانی از رایج ترین مدل ها برای محاسبه احتمال انهدام هدف به شرط اصابت گلوله است. در مدل هندسی هر اصابت به هدف مستقل از سایر اصابت ها رفتار می کند و تعداد اصابت های مورد نیاز برای انهدام هدف یک متغیر تصادفی است در حالی که در مدل تابع پلکانی انهدام به ازای تعداد ثابتی از اصابت ها رخ می دهد.اگرچه در بسیاری از وضعیت ها میانگین تعداد اصابت ها تا انهدام برای دو مدل یکسان است اما این دو مدل می توانند در پیش بینی میزان اثر سیستم توپخانه اختلاف معنی داری داشته باشند.از این رو هدف اصلی در این مقاله معرفی یک مدل جدید برای تعداد اصابت ها تا انهدام است که به عنوان مدل وایبول گسسته نامگذاری می شود. مدل جدید دارای چندین ویژگی مطلوب است. به عنوان مثال مدل جدید قادر است با انتخاب مناسب پارامترها علاوه بر آن که مکانیزم های مختلف انباشتگی آسیب  را شامل شود، مدل های هندسی و تابع پلکانی را نیز در بر گیرد.  از این مدل برای  نشان دادن اهمیت انباشتگی آسیب بر احتمال انهدام هدف استفاده می شود.

معمولا در شناورها اگر در فرآیندهای مشاهده، جهت یابی و تصمیم گیری از چرخه فرماندهی و کنترل ریسک یک تهدید خارجی بیش از حد مجاز ارزیابی شود، مطابق رویه های معمول در فرآیند چهارم که اقدام نامیده می شود، فرمانده با تخصیص سلاح با آن مقابله می کند. در این مقاله راهکاری جدید و کنشی با عنوان "هدایت ایمن" پیشنهادشده که در آن فرمانده در فرآیند اقدام قبل از استفاده از تسلیحات، از "مسیریابی ایمن و بهینه" به عنوان اولین زیرفرآیند و از "سامانه های رانش و هدایت و کنترل شناور" به عنوان مهم ترین ابزار مواجهه با تهدید استفاده می کند. برای پیاده سازی روش هدایت ایمن شاخص هایی جدید جهت ارزیابی ریسک و ایمنی یک مسیر، و همچنین توابع معیار و الگوریتمی جدید برای تعیین ایمن ترین مسیر ایمن و تعیین مسیر ایمن بهینه با ایجاد توازن بین مسایل ایمنی و طول مسیر پیشنهاد شده اند. در انتها نیز ایده های مطرح شده درمورد یک کشتی که در معرض ترکیبی از تهدیدات نظامی و غیرنظامی قرار دارد پیاده سازی شده اند. کاربرد روش جدید نه تنها برای شناورهای نظامی مزایای زیادی نسبت به روش استفاده از تسلیحات دارد، بلکه برای شناورهای غیرنظامی مانند شناورهای نفتی و تجاری نیز تنها راه مواجهه با تهدید محسوب می شود.

با گذشت بیش از دو دهه از ظهور مفاهیم نظام های نوآوری ، تنها 6% از مطالعات در حوزه نظام نوآوری  بخشی بوده است. نوآوری  و تغییرات فناورانه به شدت تحت تاثیر بخشی که در آن رخ می دهند، قرار دارند. در نقشه جامع علمی کشور، بخش هوافضا جزو اولویت های «الف» فناوری تعیین شده است. بخش هوایی با وجود یک نظام نوآوری کارآمد می تواند در توسعه اقتصادی و حتی دیپلماسی علم و فناوری با سایر کشورها تاثیر گذار باشد. هدف این مقاله تبیین عوامل موثر بر شکل گیری نظام نوآوری  بخشی  در این بخش است. پس از مرور ادبیات، نظام نوآوری  بخشی و وجه اشتراک آن با نظام نوآوری  فناورانه و دو رویکرد ساختارمداری و کارکردمداری، مرور شدند. سپس مدل پژوهش، بر اساس اثرگذاری کارکردها بر ساختارها شناسایی شد. در ادامه با ابزار پرسشنامه و بهره گیری از نظر خبرگان و با استفاده از روش مدل سازی معادلات ساختاری مدل استخراج شده با ابزار پرسشنامه بررسی شد. پرسشنامه ها بطور تمام شماری بین خبرگان توزیع شد و نتایج با نرم افزار Smart PLS تحلیل شد. نتایج نشان داد مولفه های کارکردمداری اشاعه دانش و ایجاد مشروعیت، در هوانوردی عمومی ایران ضعیف هستند که باید برای مرتفع کردن آن اقدام شود.

هدف این پژوهش، بررسی تاثیر پیشرفت فناوری اطلاعات بر سازمانهای شبکه ای(مطالعه موردی شبکه فرماندهی و کنترل قرارگاه) می باشد . روش تحقیق توصیفی پیمایشی و جامعه آن مدیران و فرماندهان شبکه فرماندهی و کنترل قرارگاه در مشاغل مدیریتی میباشند که از طریق نمونه گیری طبقه ای، 383 نفر انتخاب شده اند . ابزار گردآوری داده ها، اسناد کتابخانه ای، مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته،حاوی 96 سوال و دارای روایی و پایایی میباشد . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و از طریق آزمونهای همبستگی و مدل مورد بررسی تحقیق از طریق نرم افزار های SPSS و LISREL صورت پذیرفته است . متغیرهای مستقل و وابسته این تحقیق در بعد سازمانهای شبکه ای شامل " عوامل انسانی ،عوامل ساختاری، عوامل محیطی ، نقش مدیریت ارشد ،ظرفیت برنامه ریزی" و در بعد فناوری اطلاعات شامل " ظرفیت تغییر، تمرکز تصمیم ، تقسیم قدرت ، انعطاف ، اطمینان محیطی ، خودکنترلی"می باشند.یافته های این تحقیق نشان میدهد که فرایند فعلی خط مشی گذاری قرارگاه پدافند هوایی از حالت مکانیکی به سمت ارگانیکی در سالهای اخیر است. نتایج به دست آمده مبین وجود ارتباط مستقیم بین فناوری اطلاعات و سازمان شبکهای و تغییر عملکرد سیاست گذاری سازماناز شیوه های سنتی یا همان سلسله مراتبی به شبکه ای است.