مجله مطالعات زبان فرانسه
پیاپی 21 (Autumn-Winter 2019)

در بر اساس مفهوم سوبژکتیویته، اهداف زبان هدفمند و گسترده بوده و حضور این مفهوم در سطح ساختاری زبان بسیار مشهود است. این منبع بیان ثابت است و عبارات مختلف توسط شخص گوینده پس از بارها تکرار به تدریج شکل می‌گیرد و اصطلاحات را می‌سازد. و به این ترتیب، دیگر به نوع گفتمان فردی خاص محدود نمی‌شود، بلکه به صدای جمعی افراد گوینده آن زبان تبدیل می‌شود. به بیان دیگر ما با یک سوبژکتیویته‌ی انسانی و جمعی روبرو هستیم. مقیاس‌های مطرح شده در این تحقیق سعی در تشریح جنبه‌‌های مختلف مفهوم سوبژکتیویته دارد، و بر آن است تا ابتدا ماهیت سوبژکتیوییته را از رویکرد گیومی بررسی کرده و سپس محدوده خطوط سوبژکتیویته در سطوح نحوی، معنایی و عملی را که اساس تشکیل دهنده‌ی ماهیت سوبژکتیویته هستند، ترسیم کند. تمام کوشش ما در این جستار نه تنها بر اثبات سوبژکتیویته، که به منظور اثبات تعدد آن است.

رمان‌های فارسی، به ویژه داستان‌های صادق هدایت، از محبوبیت خاصی در جهان برخوردار است. در میان آثار هدایت، سه قطره خون نسبت به سایر داستان‌ها مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. این اثر یکی از اولین روایت‌های فارسی، حاوی فنون روایی مدرن است. ترجمه فردریک رضوی، هدایت و شیوه‌های روایت او را به جهان ادبیات معرفی کرده‌است. در این مطالعه سعی خواهیم کرد که فرآیندهای متنی مختلف این داستان را با ترجمه آن به زبان فرانسوی، با استفاده از روش ژرار ژنت، تحلیل و مقایسه کنیم. بازتاب ما در تکنیک‌های روایت هدایت، بخشی از نظریه ای است که در کتاب شکل سوم ژنت ارایه شده است. برای معرفی این مطالعه، ترجمه‌ی فردریک رضوی را با متن اصلی مقایسه می‌کنیم. اصطلاحاتی که رضوی در ترجمه خود انتخاب کرده، می‌تواند تعیین‌کننده‌ی دیدگاه‌ وی از هدایت باشد. با تغییرات معنایی در برخی از بخش‌ها توسط مترجم، گاهی اوقات خواننده‌ی ترجمه فرانسوی با تجربه همتای زبان فارسی خود تجربیات مشابهی ندارد، اما برعکس، تکنیک‌های روایت مورد استفاده هدایت در ترجمه به درستی منتقل می‌شوند.

مجموعه آثار الیویه آدام به‌طور عام و رمان کناره‌ها به‌طور خاص تصویرگر بحران‌ها، کینه‌ها، شکاف‌ها و اصطکاک‌های موجود میان طبقات و نسل های مختلف جامعه‌ی کنونی فرانسه است. نویسنده به کمک توصیفات متعدد از فضاهای عمومی و روایت زندگی شخصی و روند شغلی شخصیت‌های پرشماری که خلق کرده است، در صدد مطالعه‌ی استقرار و استمرار ساختاری برآمده که منتهی به چنین پیامدهایی شده است. این مقاله به بررسی چگونگی ترسیم این تصویر و میزان مطابقت آن با واقعیات جامعه‌ی کنونی فرانسه پرداخته ‌است در مقاله حاضر بر اساس رویکرد جامعه‌شناختی بوردیو و به کمک واژگان مختص این پژوهشگر همچون «فضای اجتماعی»، «عادت»، «عرصه» و «سلطه»، به مطالعه‌ی این می‌پردازیم که نویسنده چگونه با خلق شخصیت‌هایی که معرف «موقعیت‌های اجتماعی» گوناگون هستند و با عینیت بخشیدن به مفهوم «فضای اجتماعی»، به تحلیل سلسله‌مراتب اجتماعی پرداخته است. همچنین به بازنمایی استراتژی‌های «سلطه» اهتمام می‌ورزیم که در وهله‌ی اول در عرصه‌های محدود و در مقیاسی بزرگ‌تر توسط حکومت اعمال می‌شوند و رمان‌نویس آن‌ها را ترسیم کرده است. و در نهایت، تیوری «تمایز سلایق و سبک زندگی» را مورد بررسی قرار می‌دهیم که به طرز ماهرانه ای توسط نویسنده مجسم شده است تا به این ترتیب دغدغه‌های رمان‌نویسی را به نمایش بگذاریم که می‌خواهد در قرن بیست‌ویکم نویسنده‌ای متعهد باشد.

در این تحقیق ما به دنبال فهم این مسئله هستیم که چطور می‌توان از راه دور و از طریق تلفن‌های همراه هوشمند ، زبان فرانسه را به زبان‌آموزان آموزش داد ؟  هدف ما در این جستار اینست که از طرفی با کاهش تردد درون شهری از ایجاد ترافیک و آلودگی محیط زیست جلوگیری کرده و باعث صرفه جویی در زمان و استفاده بهینه از آن شویم، از طرفی دیگر با پایین آوردن هزینه آموزش و یادگیری زبان فرانسه، آن را برای همه مقدور سازیم . فرض ما بر اینست که اپلیکیشن‌ها در تلفن های همراه هوشمند بستر مناسبی برای پیاده سازی فرآیند آموزش از راه دور هستند. از همین رو ابتدا مطالعاتی بر روی تلفن‌های همراه هوشمند و شرایط سخت افزاری و نرم افزاری آنها جهت اجرای فرآیند تحقیق صورت گرفت و پس از بررسی اپلیکیشن‌های مختلف ، اپلیکیشن اسکولوژی  به عنوان بستر مناسب جهت انجام این روش آموزشی برگزیده شد . در این تحقیق دو گروه از زبان آموزان مورد بررسی قرار گرفتند : گروه اول "آزمایش" ، زبان آموزانی با سطح زبانی مقدماتی (صفر) بودند که زبان فرانسه توسط برنامه اسکولوژی به آنها آموزش داده شد . گروه دوم "شاهد"، زبان آموزانی با سطح زبانی و سنی برابر با گروه اول بودند که به شیوه عادی (بصورت حضوری و بدون نرم‌افزار) در یکی از موسسات تهران آموزش دیدند. در انتها با برگزاری امتحان در هر چهار توانش زبانی ، مشخص شد زبان‌آموزانی که با متود آموزش معکوس و از طریق تلفن همراه هوشمند آموزش دیده‌اند از گروهی که به صورت حضوری همان درس‌ها را فراگرفته‌اند دارای برتری نسبی بوده و نمرات بهتری را اخذ کرده‌اند.

از دیدگاهی فلسفی، جنایت نوعی از جنون است که مرزهای طبیعت انسانی و عقل را زیر پای می‌‌گذراد. این جنون لحظه‌‌ای، از پوچی جهانی که شخص جنایتکار در آن زندگی می‌‌کند، سرچشمه می‌‌گیرد و به نوعی از طغیان می‌‌انجامد که تمامی قوانین و ارزش‌‌های جامعه را زیر پا می‌‌گذارد. از این رو جنایت به فرایندی رمزآلود بدل می‌‌شود که می‌‌بایست دو عامل طغیان و پوچی در آن بررسی شود. جنایت، به ویژه در فلسفه پوچی، از خلال ترکیب دو عامل پوچی و طغیان تعریف می‌‌شود و در آثار آلبرکامو به وفور بدان پرداخته می‌‌شود. در میان آثار کامو، سه اثر کالیگولا، بیگانه و سقوط، هر کدام به شیوه خود جنایتی برخاسته از دنیای پوچ فرد جنایتکار را به تصویر می‌‌کشند، جانیانی که با زیر پاگذاشتن قوانین، زمینه سقوط خود را نیز فراهم می‌‌آورند. با در نظرگرفتن انواع مختلف جنایت در این سه اثر، در مقاله حاضر سعی بر آن خواهد بود تا انگیزه‌‌های منتهی به جنایت در سه شخصیت جانی و نیز نقش طغیان و پوچی در سرنوشت شوم آن‌‌ها، مورد مقایسه و تحلیل قرار گیرد.

با وجود تنوع زیاد تعاریف و معیارهایی که برای پست مدرنیسم در نظر گرفته شده است، این جنبش به طور عمده ای بر آثار هنری و ادبی قرن حاضر تاثیر گذاشته است. به نظر می آید که آثار داستانی پاتریک مودیانو، نویسنده معاصر فرانسوی، در زمره آثار پست مدرن طبقه بندی می شود. مطالعه حاضر تلاش دارد تا شاخص های نوشتار پست مدرن این نویسنده را از خلال سه رمان خیابان بوتیک های خاموش</em>، برای اینکه در محله گم نشوی</em> و خاطرات خفته</em> مطالعه کند؛ همچنین در نظر داریم تا نشان دهیم چگونه نویسنده از این نوع نوشتار در شناخت بهتر خود بهره می گیرد. برای دستیابی به این هدف، در ابتدا مبانی نظری پست مدرن به منظور مشخص کردن شاخص های غالب این جنبش را تشریح می کنیم. تحلیل و بررسی این رمان ها به ما اجازه می دهد تا در ادامه، نمود عدم قطعیت و عدم پیوستگی را در جایگاه دو معیار بنیادین نوشتار پست مدرن مطالعه کنیم. در انتها، کوشش می کنیم تا دو مضمون «هنر حافظه» و «جستجوی هویت» را در جایگاه دو غالب آثار مودیانو از خلال نوشتار پست مدرن بررسی کنیم.

پیرنگ اصلی آثار نویسندگان زیادی مضامین زیست‌‌محیطی است. آثار ادبی نمایانگر رفتارهای زیست‌‌محیطی ما هستند. ادبیات بازنمایی، گفتمان تخریب زیست‌‌محیطی است یا تصاویر با بیان ادبی در خدمت گفتمان زیست‌‌محیطی قرار می‌‌گیرند؛ از این رو ادبیات زیست‌‌محیطی، تخریب یا زیبایی محیط زیست را به تصویر می‌‌کشد. در ادبیات کودک و نوجوان فارسی معاصر، شاهد تفکر و نگاه جدیدی به تعامل انسان و طبیعت هستیم. رمان هوشمندان سیاره اوراک از فریبا کلهر، رمان‌‌نویس معاصر ایرانی، اثری علمی - تخیلی است که رابطه انسان و محیط زیست را به تصویر می‌‌کشد. نقش تصاویر تخریب در آگاهی به کودکان برای ضرورت حفظ محیط زیست چیست؟ آیا این اثر تعامل انسان و محیط زیست را منعکس می‌‌کند؟ چگونه کلهر نگاه جدیدی به حفظ محیط زیست ارایه می‌‌دهد؟ ما از خلال مطالعه رابطه انسان و طبیعت در این اثر برآنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه مضامین محیط زیستی در ادبیات کودک و نوجوان نمود می‌‌یابند. برای پاسخ به این پرسش‌‌ها از تیوری لورنس بویل و پیر شونتچه بهره خواهیم برد تا تعامل انسان و محیط زیست را در هوشمندان سیاره اوراک مطالعه کنیم.

آنی ارنو، نویسنده فرانسوی، هرگز نتوانسته است محیط رشد و نمو خود را از منظر اجتماعی بپذیرد؛ حتی اگر در برخی مصاحبه‌‌هایش ادعا کرده هدف اصلی او خارج‌‌شدن از شهر زادگاهش و رهایی از یوغ سلطه والدین، به‌‌ویژه مادرش، بوده است یا آنکه تنها آرزوی رفتن به سوی سرزمین ناشناخته‌‌ها را در سر داشته است. آنی ارنو با نگارش آثارش در جستجوی چیست؟ آیا من درون‌‌متنی نویسنده با من حقیقی وی مطابقت دارد؟ درواقع، ارنو به یاری قلم خود در جستجوی من حقیقی‌‌اش است که در گذشته‌‌ای رو به افول و فراموشی به جای گذاشته است. با تکیه بر فرضیه‌‌های نقد مضمونی ژان پیر ریشار، توانستیم پاسخ این پرسش‌‌های کلیدی که روشنگر هدف نویسنده از خلق آثارش است را بیابیم. جای‌‌گرفتن در گذشته ازدست‌‌رفته، راهی خواهد بود تا نگارنده بتواند خود را بازیابد. آنی ارنو هم به شیوه مارسل پروست برای احیای گذشته، نگارش را انتخاب کرده است.

طنزی که در رمان‌‌های میلان کندرا، نویسنده چک، دیده می‌‌شود حاصل رویارویی ذهن مطلق‌‌گرای شخصیت، ذهنی اسیر کلیشه‌‌ها، تصاویر قالبی رسانه‌‌ها و جهان نسبی و ناپایدار بیرون، است؛ جهانی که هر آن تصاویر ذهنی و انتظارات شخصیت را نقش بر آب می‌‌کند. از آنجا که شخصیت‌‌های این داستان‌‌ها در دنیایی پر از توهم و خودخواهی به سر می‌‌برند، هرگز به نقصان و نابسندگی نگرش و رفتار خود دربرابر نسبیت جهان واقع پی نمی‌‌برند. آنها بنابر تصاویر قالبی و از پیش مفروض ذهن خود، دایم چهره عوض می‌‌کنند. این بازی صورتک‌‌ها به آنها امکان می‌‌دهد، حتی به شکلی موقت و گذرا، به توهمی از هویت یگانه و یکپارچه برسند؛ اما از آنجا که واقعیت، هیچ امر یا نگرش مطلقی را بر نمی‌‌تابد، ایمان و اعتماد آنها به تصاویر قالبی دیری نمی‌‌پاید و جای خود را به تردید و عدم قطعیتی علاج‌‌ناپذیر می‌‌دهد. مواجهه ذهن مطلق‌‌باور سوژه با نسبیت دنیای ابژه، پوچی و بیهودگی امر مطلق را آشکار می‌‌کند و همین مواجهه است که خنده راوی، نویسنده و خواننده را به دنبال دارد. در این مقاله، قصد داریم این پدیدار کمیک را در چند داستان از مجموعه عشق‌‌های خنده‌‌دار بررسی کنیم.

جایگاه، نقطه عطفی در آثار آنی ارنو محسوب می شود و حول محور خیانت نویسنده به پدرش می گردد. آنی ارنو با بهره گیری از نظریه جامعه شناسی انتقادی پیر بوردیو، مسئله واپس زنی اجتماعی را از اخلال تصویر پدرش طرح می کند. ارنو با در هم شکستن مرز ژانرهای ادبی درپی چارچوبی مناسب برای طرح محتوای آثارش است. وی تخیل و قالب رمان را کنار می گذارد و درد خیانتی که مرتکب شده را در قالب خودزندگی نامه ابراز می کند. انتخاب قالب مناسب، کمک شایانی به پیشبرد موضوع داستان می کند. نویسنده با بهره جستن از روشی که داستان را در قالب ادبیات محصور نمی سازد و رابطه تنگاتنگی با جامعه شناسی برقرار می کند و نیز زبانی عاری از اصطلاحات پرطمطراق، از جنبه های شخصی اتفاقات داستان می کاهد و حقیقت طبقه کارگر را مطرح می کند. از طریق بررسی تحلیلی، سهم و جایگاه نگارش این اثر در جبران خیانتی که نویسنده مرتکب شده است روشن خواهد شد؛ همچنین این مقاله سعی دارد موفقیت یا شکست نویسنده را در به کار بردن ساختاری نو به منظور از بین بردن هرگونه قضاوت و همراه کردن مخاطبان هرچه بیشتر بررسی کند؛ ساختاری که باید گویای حقیقت دردناک طبقه اجتماعی کارگر باشد.

در آموزش زبان‌‌های خارجی در مقاطع قبل از دانشگاه در ایران، کتاب‌‌های درسی براساس ارزش‌‌های اجتماعی و فرهنگی کشور نوشته و تدریس می‌‌شود. براساس این متد، ارزش‌‌های اولیه ایران همچون دین، ادبیات، سنت‌‌ها و غیره، اصل شمرده می‌‌شوند و ارزش‌‌های زبان مبدا چندان جدی انگاشته نمی‌‌شوند؛ اما باید در نظر داشته باشیم که رعایت فرهنگ مقصد در آموزش زبان خارجی نباید نافی نیاز زبان‌‌آموزان به آشنایی با جنبه‌‌های اجتماعی و فرهنگی فرانسه باشد. در حقیقت، نخستین آشنایی دانش‌‌آموزان با فرهنگ فرانسه با کمک ادبیات فرانسه و از سال دوم دبیرستان از طریق آشنایی با چند متن ادبی رقم می‌‌خورد؛ بدین ترتیب در رابطه با فرانسوی‌‌زبانان، هرچند دانش‌‌آموز بتواند منظور خود را بیان کند، نمی‌‌توان به شکل‌‌گیری رابطه‌‌ای موفق امید داشت.این مقاله با تمرکز بر مبحث فرهنگ و زبان خواهد کوشید تا مشکلات بینافرهنگی موجود در کتاب‌‌های درسی آموزش زبان فرانسه در مقاطع قبل از دانشگاه را بررسی کند؛ همچنین از همین رهگذر، تلاش خواهد کرد تا ضمن احترام به جایگاه فرهنگ مقصد در آموزش زبان خارجی، راهکاری برای آموزش زبان و فرهنگ مبدا در این کتاب‌‌ها ارایه کند.

در آثار آنی ارنو، حس حقارت خاصی مشهود است. حس حقارتی که ارنو تجربه کرده و در آثار خود بازتاب داده است، حس شرم (شرم از خود یا دیگران، عنوان یکی از آثار او) را در پی دارد. این حس درواقع، پایه و اساس زخمی است که ارنو در تمام آثار ادبی خود به طرز ماهرانه‌‌ای به تصویر کشیده است؛ یعنی جداشدن از ریشه و اصالت خود و شکاف اجتماعی. در این مقاله برآنیم به پرسش‌‌های مطرح‌‌شده در ارتباط با عقده حقارت که به‌‌طور تقریبی در کلیه آثار ارنو حس می‌‌شود، پاسخ دهیم؛ درواقع پاسخ دهیم که منشا و اساس عقده حقارت در آثار ارنو چیست؟ مظهر عینی این احساس چیست؟
بدین منظور، در آثار ارنو مسئله زخمی که در قالب عقده حقارت متظاهر شده، قابل تشخیص و بررسی است؛ زخمی که منجر به حالتی بینابینی می‌‌شود؛ حالتی شبیه بلاتکلیفی بین دو دنیای متناقض به صورتی که به هیچ‌‌کدام تعلق نداشته باشد. این حالت در آثار ارنو به‌‌واسطه مفهوم شکاف اجتماعی متجلی می‌‌شود؛ شکافی که در پی خروج از طبقه اجتماعی خود، دنیایی بدون فرهنگ و اندیشه و ورود به طبقه بورژوا و فرهیخته و به‌‌صورت نوعی خیانت، شکل می‌‌گیرد؛ علاوه‌‌بر این مسئله تحقیق نقش جبرانی نوشتار ارنو در پردازش و درمان عقده حقارت را رمزگشایی و آشکارسازی می‌‌کند.