فهرست مطالب

ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 181 (آبان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/09/06
  • تعداد عناوین: 10
|
  • سید علی معلمی* صفحات 2-3
  • حسین معتمدی*، سیدصالح هندی صفحات 4-15

    مروری بر روند فعالیت های اکتشافی در 5کشور همسایه ی ایران در حاشیه ی خلیج فارس طی دوره ی ده ساله ی 2018-2009  میلادی با در نظر گرفتن شاخص هایی چون تعداد حفاری های اکتشافی، پروژه های لرزه نگاری و اعطای مجوزهای اکتشافی، نشان می دهد که کشورهای عمان و عراق طی دوره ی یاد شده دارای بالاترین سطح فعالیت های اکتشافی در منطقه بوده اند. سطح فعالیت های اکتشافی به ویژه در عمان و عراق همبستگی خوبی با دوره های واگذاری بلوک های اکتشافی توسعه ای داشته و تا حد زیادی تابع تغییرات قیمت جهانی نفت و شرایط سیاسی اجتماعی حاکم بوده است. بر خلاف ایران، حفاری های اکتشافی در کشورهای همسایه طی این دوره بیشتر دارای ماهیت توصیفی تحدیدی بوده است. به نظر می رسد سطح کنونی فعالیت های اکتشافی در ایران با توجه به پتانسیل های باقی مانده اثبات شده و تنوع و گستردگی حوضه های رسوبی آن متناسب نیست. با توجه به اهمیت و نقش فزاینده ی گاز طبیعی در سبد انرژی فردای جهان و کمبود منابع گازی متعارف در منطقه (به جز قطر و ایران)، سرمایه گذاری و فعالیت اکتشافی قابل توجهی توسط کشورهای همسایه به ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی و عمان بر روی اکتشاف و توصیف منابع شیل گازی انجام شده و بخش عمده ای از توان فنی و مالی این کشورها در بخش بالادستی طی دوره ی یاد شده معطوف به اکتشاف و توصیف منابع گاز غیرمتعارف بوده است.

    کلیدواژگان: چاه اکتشافی، حفاری توصیفی تحدیدی، برداشت های لرزه نگاری، حوضه های پیشرو، شیل گازی، ایران، عربستان سعودی، عراق، قطر، امارات متحده عربی، عمان
  • جواد هنرمند*، سجاد ذبیحی، حسین اخوان، ایرج عبدالهی فرد صفحات 16-26

    سازند گدوان با سن بارمین- آپسین، در منتهی الیه جنوب غربی ایران، متشکل از شیل، ماسه سنگ و میان لایه های آهکی بوده و به سه بخش گدوان بالایی، آهک خلیج، گدوان پایینی تقسیم می شود. ماسه سنگ های بخش پایینی سازند گدوان، توالی های مخزنی را تشکیل می دهد که در بسیاری از چا ه های این منطقه نفت تولید می کند. این پروژه با هدف تحلیل محیط رسوبی، شناسایی انواع اصلی رخساره های ماسه سنگی، بررسی ابعاد و هندسه ماسه سنگ ها، بررسی پیوستگی جانبی و تهیه مدل مفهومی از توزیع آنها در بخش زیرین سازند گدوان، تعریف گردید. در این مطالعه، با استفاده از توصیف رخساره های سنگی و رخساره های الکتریکی و تحلیل محیط رسوبی و با بهره گیری از مطالعات مقایس ه ای، ابعاد و پیوستگی جانبی ماسه سنگ های سازند گدوان تخمین زده شد. بر اساس این مطالعه، ضخامت و عرض ماسه سنگ های کانالی در منطقه مورد مطالعه، به ترتیب، در محدوده 8-1 متر و 220-10 متر تغییر می کند. بزرگترین کانال ها در محدوده میادین G، A و سپس B و C گسترش دارند. این در حالی است که در محدوده F، E و D، کانال ها غالبا کوچک بوده بطوری که ضخامت و عرض این کانال ها، به ترتیب، کمتر از 4 و 100 متر است. سدهای ماسه ای غالبا ضخامت کمتر از 5 متر و پهنای کمتر از 2 کیلومتر دارند. در محدوده چاه های A، B و C سدهای دهانه ایی با ابعاد بزرگتر (ضخامت 11-6 متر و پهنای 2/4-5/2 کیلومتر) وجود دارد. البته اگرچه این نهشته ها، احجام ماسه ای نسبتا بزرگی را تشکیل داده اند اما فاقد نفت بوده و پیوستگی جانبی بین آنها وجود ندارد. این موضوع سبب خواهد شد تا ناهمگونی مخزنی و ریسک اکتشافی در منطقه افزایش یابد. این مطالعه نشان داد که در حوضه هایی که کمبود نمونه های مغزه و یا کیفیت نامطلوب داده های لرزه ای وجود دارد، می توان با استفاده از نمودارهای پتروفیزیکی و تحلیل های رسوب شناسی، به مدل های مفهومی از گسترش رخساره ها دست یافت که در کاهش ریسک و هزینه های اکتشاف و توسعه منابع هیدروکربنی موثر باشند.

    کلیدواژگان: گدوان، محیط دلتایی، کانال شاخه ای، سد دهانه ای، هندسه ماسه سنگ، پهنای کانال
  • حامد امرایی*، رضا فلاحت صفحات 27-31

    تحلیل و توصیف پارامتر های مخزنی از اهداف اصلی جهت توسعه مناسب مخازن هیدروکربوری است. تراوایی یکی از شاخص ترین پارامتر های مخزنی است که اهمیت ویژه ای دارد. در اکثر چاه ها به علت مشکلاتی از جمله هزینه های بالا، مغزه گیری و چاه آزمایی جهت تعیین تراوایی انجام نمی گیرد. باتوجه به اینکه نگاره ها در اکثریت چاه های یک میدان موجودند، بنابراین یافتن راه هایی برای محاسبه تراوایی از نگاره ها اهمیت بالایی دارد. در این پژوهش، برای چاه A یکی از میادین گازی ایران، تراوایی از روش های خوشه بندی چند تفکیکی بر پایه گراف Multi-resolution graph-based Clustering (MRGC)، روش تیمور-کوتس و روش Schlumberger-Doll-Research (SDR) از نگاره Nuclear Magnetic Resonance (NMR) تخمین زده شد و با تراوایی حاصل از آنالیز مغزه در چاه مورد نظر مقایسه شدند. تراوایی تخمین زده شده به روش MRGC دارای بیشترین ضریب همبستگی (85 درصد) با تراوایی حاصل از آنالیز مغزه، به عنوان بهترین روش جهت تخمین تراوایی در این میدان معرفی می شود. مقدار ضریب همبستگی بین تراوایی مغزه و تراوایی محاسبه شده از روش SDR با 64 درصد و روش تیمور-کوتس 48 درصد محاسبه شد.

    کلیدواژگان: تراوایی، خوشه بندی چند تفکیکی بر پایه گراف، روش تیمور کوتس، روش SDR
  • شهریار عبدالهی*، خلیل شهبازی صفحات 32-41

    از جمله روش های کاربردی جهت افزایش میزان بهره دهی چاه ها عملیات اسید کاری می باشد. به خوبی فهمیده شده است که در اسیدکاری ماتریس در سازندهای کربناته یک شرایط بهینه وجود دارد. هنگامی که اسیدکاری در شرایط بهینه پمپاژ نشود، بازده تحریک کاهش می یابد. تزریق اسید کمتر از نرخ تزریق بهینه در اسیدکاری ماتریس کربناته ها می تواند با محدود کردن قابل توجه کاهش نهایی ضریب پوسته، بر تولید و تزریق اثر منفی بگذارد. برای طراحی اسیدکاری کربناته که باعث ایجاد کرمچاله هایی برای بهبود عملکرد چاه می شود، ابتدا باید نرخ تزریق بهینه بر اساس شرایط میدانی تعیین شود. در مواردی که نرخ تزریق بهینه به دلیل محدودیت تجهیزات پمپاژ و غیره حاصل نمی شود، با تغییر غلظت اسید، نوع اسید یا مواد افزودنی می توان نرخ تزریق بهینه اسید را کاهش داد. کاهش قدرت اسید می تواند منجر به کندتر شدن سرعت واکنش و نفوذ عمیق تر کرمچاله شود. با این وجود محدودیتی هایی وجود دارد زیرا کاهش قدرت اسید نه تنها باعث کاهش سرعت بهینه می شود بلکه به دلیل قدرت کمتر اسید در حل کردن سنگ، باعث افزایش حجم اسید مورد نیاز برای دستیابی به عملیات موفق می شود.در این مطالعه، با کمک نرم افزار شبیه ساز StimCADE شرایط ایجاد اسید کاری بهینه مخازن کربناته بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مواردی که نرخ تزریق کمتر از حد بهینه باشد، شبیه سازی، ضریب پوسته بهینه را کمتر از میزان پیش بینی شده نشان می دهد. هنگام تزریق با نرخ های کم، استفاده از بالاترین غلظت اسید لزوما منجر به کارآمدترین انتشار کرم چاله نمی شود و محدودیت مشخصی برای کاهش قدرت اسید وجود دارد.

    کلیدواژگان: عملیات اسید کاری، سازند کربناته، نرم افزار StimCADE، نرخ تزریق، ضریب پوسته، کرمچاله
  • فروزان صادقی*، امین دریاسفر، خلیل شهبازی صفحات 42-49

    به دلیل تخلیه منابع متعارف انرژی، تقاضا برای منابع غیر متعارف رو به افزایش است. مخازن گاز شیلی از جمله منابع غیر متعارف مهمی هستند که اخیرا مورد استفاده قرار گرفته و توسعه داده شده اند. فرآیند تزریق CO2 می تواند منجر به افزایش بازیافت گاز شیلی (ESGR) به کمک جذب رقابتی بین CO2 و متان گردیده و همچنین باعث به تله افتادن CO2 به منظور کاهش انتشار آن در محیط زیست شود. این مقاله، یک مطالعه مروری مهم از جدیدترین مطالعات در مورد استفاده از CO2 برای ESGR و همچنین مطالعات آزمایشگاهی و میدانی از جذب و ذخیره CO2 در مخازن گاز شیلی را ارایه می دهد. این تحقیق شامل مکانسیم ها و مولفه های درگیر و همچنین چالش های موجود در انجام CO2-ESGR است. ارزیابی امکان سنجی بهبود بازیافت گاز به وسیله CO2 در مقیاس میدانی، به دلیل تراوایی کم و ساختار پیچیده حفرات در مخازن شیلی و همچنین میان شکنی سریع CO2 در چاه های تولیدی، مسئله پیچیده ای است که مستلزم مطالعات آزمایشگاهی گسترده و همچنین مدلسازی و شبیه سازی این فرآیند می باشد. در این مطالعه، مدلسازی عددی و معادلات حاکم بر CO2-ESGR به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته است که می تواند در بهینه سازی روند دستیابی به حداکثر ذخیره سازی CO2 و تولید گاز شیلی به طور همزمان، مفید باشد.

    کلیدواژگان: ذخیره سازی CO2، افزایش بازیافت گاز، مخازن شیلی، بهینه سازی، مدل سازی
  • سید محمد اعرابی*، سید احسان وزیری یگانه، شهرام اسفندیاری قلاتی صفحات 50-60

    هدف از پژوهش حاضر تدوین استراتژی های روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران است که در دو فاز انجام شده است: نخست، تدوین مقاصد مطلوب روابط عمومی و دوم، تدوین مسیرهای مطلوب روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران. قلمروی این پژوهش شرکت ملی نفت ایران است. پژوهش حاضر بر اساس نتیجه یک تحقیق کاربردی، بر اساس هدف یک تحقیق توصیفی و بر اساس نوع داده یک تحقیق ترکیبی (کمی و کیفی) می باشد. الگوی مورد استفاده در پژوهش یک الگوی ترکیبی (فرایندی و نتیجه ای) برای تدوین استراتژی ها است. یافته های فاز اول (مقاصد مطلوب) شامل بیانیه های ماموریت، چشم انداز و ارزش ها و همچنین تعداد 19 هدف استراتژیک است. در فاز دوم ابتدا زیرسیستم های روابط عمومی شامل مطالعات و مسئولیت اجتماعی، ارتباط با ذینفعان، انتقال مطالب به رسانه ها، ارتباط با فضای مجازی، فرهنگی و هنری، نشر مطالب و مدیریت روابط عمومی تعیین شده و سپس مسیرهای مطلوب (استراتژی های) زیرسیستم ها به روش ترکیبی تدوین و اولویت بندی شده اند که در مجموع 49 استراتژی نهایی گردید.

    کلیدواژگان: مقاصد و مسیر مطلوب، تفکر استراتژیک، برنامه ریزی استراتژیک و الگوی ترکیبی
  • ویدا ورهرامی*، علی فکور صفحات 61-68

    کلان داده یا بیگ دیتا به عنوان یکی از مهمترین مفاهیم نو در صنایع نفت و گاز شناخته می شود به طوریکه در سالهای اخیر کاربرد این تکنولوژی منجربه افزایش راندمان، کمک به مدیریت و تقویت تصمیم گیری و کاهش ریسک تصمیم گیری ها در صنایع نفت و گاز شده است. تجزیه و تحلیل داده های کلان یکی از مهم ترین مولفه های دیجیتالی شدن در صنعت نفت و گاز محسوب می شود. با این حال، این صنعت در پذیرش تکنولوژی های جدید با احتیاط برخورد می کند. سرعت آهسته در پذیرش این تکنولوژی توسط صنعت را می توان به دلایل مختلفی نسبت داد؛ از جمله این موانع ادغام این تکنولوژی با سیستم های موجود از جمله ERP) و امنیت سایبری می باشد. این کاستی ها منجربه عدم اطمینان نسبت به مزایای عملی و اثربخش استفاده از بیگ دیتا می شود. هدف از این مقاله بررسی ادبیات مربوطه به صورت نظام مند بوده و تلاش می کند تا کاربردها، فرصت ها و چالش های موجود در استفاده از این فناوری را در صنعت نفت و گاز مورد بررسی قرار داده و ابعاد آن را تبیین نماید. همچنین در این مقاله سعی می شود تا عوامل فنی و غیرفنی از جمله بسترهای توسعه بیگ دیتا، معماری شبکه، پیامدهای حفظ حریم خصوصی داده ها و امنیت سایبری که در پذیرش تکنولوژی بیگ دیتا در صنعت حایز اهمیت هستند، ارزیابی شود.

    کلیدواژگان: کلان داده، دیجیتالی شدن صنعت نفت و گاز، حریم خصوصی، امنیت داده ها
  • سیامک نیک مهر، نوید کارگر ده بیدی*، عباس عبدشاهی صفحات 69-78

    در این پژوهش اثر قیمت نفت و مصرف انرژی الکتریکی بر رشد اقتصادی کشورهای اسلامی گروه D-8 مورد بررسی قرار گرفت.  بر اساس مرور مطالعات انجام شده، مطالعه ای به بررسی این موضوع در کشورهای گروه D-8 نپرداخته که در این پژوهش به این مهم توجه شده است. گروه D-8 یک سازمان توسعه همکاری میان کشورهای بنگلادش، مصر، نیجریه، اندونزی، ایران، مالزی، پاکستان و ترکیه می باشد. به منظور ارزیابی رابطه بلندمدت و کوتاه مدت با توجه به نتایج آزمون های ایستایی از رویکرد نوین در اقتصادسنجی داده های پنل- الگوی خود توضیحی با وقفه های گسترده پنلی (Panel ARDL)- بهره گرفته شد. نتایج نشان می دهد که سرانه مصرف انرژی الکتریکی تاثیری مثبت بر شاخص رشد اقتصادی دارد؛ به طوری که انتظار می رود با ا درصد افزایش در سرانه مصرف انرژی الکتریکی، رشد اقتصادی در بلندمدت و کوتاه مدت به ترتیب حدود 26/0 و 11/0 درصد افزایش یابد. همچنین قیمت نفت و سرانه سرمایه گذاری تاثیری مثبت بر درآمد سرانه می گذارد و در مقابل نرخ نیروی کار با اثرگذاری بسیار ناچیزی به کاهش درآمد سرانه منجر می شود.

    کلیدواژگان: رشد اقتصادی، مصرف انرژی الکتریکی، قیمت نفت، سرمایه گذاری، کشورهای اسلامی گروه D-8
  • عنایت الله طاهرزاده* صفحات 79-85