نشریه معماری سبز
پیاپی 21 (پاییز 1399)

تهویه طبیعی غالبا به عنوان یک رویکرد با مصرف انرژی پایین در تهویه هوای ساختمانها شناخته شده است. دسترسی همزمان به هوای تازه و نور روز یکی از مشکالت اصلی در ساختمانهای عمیق است که افزایش مصرف انرژی برای 8 روشنایی مصنوعی و تهویه مکانیکی را موجب میشود. در این راستا، نورخان ها سیستمهای معماری غیرفعالی هستند که به طور گسترده در ساختمانها مورد استفاده قرار میگیرند. نورخان به عنوان یک مکعب روشن بدون سقف و به تعبیری دهلیزی برای تامین نور روز و تهویه هوای فضاهای اطراف، تعریف شده است. اهمیت دادن به ویژگیهای هندسی و جانمایی نورخان در ساختمانها، برای افزایش تهویه طبیعی، امری ضروری است. عملکرد اقلیمی نورخان، در بهرهوری انرژی، نرخ تهویه و تنظیم تهویه شناوری نقش قابل توجهای دارا است و این رفتار نورخانها در همه اقلیمها یکسان نیست و به ویژگی های متعدد کالبدی و محیطی بستگی دارد. پژوهش های اخیر موجب توسعه دانش درافزایش کارایی تهویه طبیعی در ساختمانها شده است. لذا در این مقاله نتایج پژوهش هایی در مورد تهویه طبیعی در ساختمانهای دارای نورخان، جمعآوری و با دستهبندی درکنار یکدیگر قرارگرفته اند. این پیشنهادات ارایه شده به ساختمانها کمک خواهد کرد تا طرحهای بهتری برای افزایش کارایی تهویه طبیعی در ساختمان ها، با ارایه یک پیکرهبندی مناسب به وجود آورد.

امروزه به دلیل رشد روز افزون جمعیت و شهر نشینی و به طبع آن تغییر در الگوی کار و زندگی و فاصله گرفتن از طبیعت به عنوان بستری برای تامین آسایش و آرامش روحی و فکری در زندگی مدرن امروزه، نیاز به تفریح و مسافرت را بیش از پیش افزایش داده است. از این رو توسعه مراکز اقامتی و گردشگری ضروری بوده و امری مهم در راستای حیات اجتماعی و فرهنگی شهرها میباشد. از طرفی دیگر در طراحی این مراکز توجه به رویکردهای خاص معماری میتواند در میزان موفقیت آنها در جذب گردشگر تاثیر گذار باشد. امروزه یکی از مهمترین مباحث در معماری، طراحی بنا براساس زمینه میباشد. این زمینه میتواند دارای ابعاد مختلفی از جمله اقلیمی، تاریخی، فعالیتی، فرهنگی–اجتماعی و... باشد. رویکرد زمینه گرا در معماری عالوه بر پیوند طرح و زمینه و همچنین معرفی بهتر خصوصیات منطقه، منجر به جذب گردشگر بیشتر خواهد شد. در این مقاله هدف ارایه اصول زمینه گرایی و انطباق آن با معماری بومی گیالن بوده است تا در نهایت بتوان به جذب گردشگر در منطقه کمک کرد. روش تحقیق به صورت پژوهشی بوده و پس از شناخت رابطه و پیوند میان مراکز اقامتی و گردشگری و معماری زمینه گرا به بیان اهمیت و مزیت احداث چنین مراکزی با رویکرد زمینه گرایی پرداخته میشود. با شناخت اصول زمینه گرایی میتوان از آنها در هر منطقهای، مطابق با شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی استفاده نمود. یکی از مهمترین نتایج به دست آمده از این مطالعات، بررسی رابطه میان چگونگی طراحی مراکز گردشگری و اقامتی و میزان تاثیر آن بر جذب گردشگر میباشد.که در نهایت این امر کمک شایانی به افزایش ارتباطات اجتماعی و زندگی گروهی و ثبت و انتقال فرهنگها میکند.

هرچند امروزه مبحث پایداری مورد توجه معماران و شهرسازان قرار گرفته است، اما مشاهده اجمالی معماری عصر حاضر نشان میدهد در عمل، ساختمانها با تکیه بر توان تکنولوژی به دنبال رفع نیازهای انسان هستند و قابلیتهای اقلیم و محیط زیست در رفع نیازهای انسانی در احداث بناها مغفول مانده است. لذا در این پژوهش با توجه به نقش سامانه های ایستا در کاهش مصرف انرژی که عمده هدف معماری پایدار میباشد و همچنین تلاش در جهت تطبیق معماری با اقلیم منطقه، با تکیه بر منابع کتابخانه ای و اسنادی به معرفی این سامانه ها پرداخته و با محدود کردن پژوهش به متداولترین سامانه های گرمایشی ایستا  پنجره آفتابی، دیوار ترومب و گلخانه، مزایا و معایب آنها را مورد بررسی قرار داده است. از آنجایی که معایب و محدودیتهای این سامانه ها سبب کاهش اقبال در استفاده از آنها به عنوان سیستم های پایدار و دوستدار محیط زیست میشود، تالش در جهت رفع آنها میتواند نقش موثری در ترغیب طراحان و کارفرمایان در بکارگیری این سامانه ها داشته باشد. لذا در ادامه به روش تحلیلی-اسنادی به ارایه راهکارهایی در جهت رفع محدودیتها و بکارگیری گسترده تر آنها پرداخته است. یافته های پژوهش نشان میدهد، میتوان به روش های مختلف از جمله، ترکیب سیستمها، استفاده از مصالح نوین و همچنین خالقیت در طراحی و قابلیت بخشی به فضاهای موجود در بنا، راهکارهایی در جهت بهینه سازی و بکارگیری عامتر این سامانه ها ارایه نمود.

مطالعات میان رشته ای که در دوره معاصر بیشتر مورد توجه قرار میگیرد با عنایت به پیوند زنجیرگونه میان علوم مختلف بوده که این پژوهش هم بر اساس این متدولوژی شکل گرفته است. قرابت بین زبانشناسی و معماری انکار ناشدنی است این نزدیکی منجر به پدیداری زبانهای معماری گوناگونی شده که یکی از راه های نشانه شناسی معماری بررسی زبانشناسی و ادبیات موجد آن معماری میباشد. رومن یاکوبسن نشانه شناسی را برآمده از زبان و نشانه شناسی را فرآیند معنیدار شدن بر اساس متن میداند. یاکوبسن در به کارگیری نظریه ارتباط در ادبیات قایل به شش مولفه ارتباطی است: 5-پیام اثر؛ 9-معنی معماری-فرستنده پیام معمار سازنده-مرمتگر ؛ 3-گیرنده پیام مخاطب-بازدیدکننده؛ 4-رمز قواعد و هنجارهای بیانی معماری؛ 1 -زمینه ارتباطی زمینه های تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و...؛ 0-مجرای ارتباطی رسانه معماری با ساختمایه ها. در این مقاله به تاثیر سازندهای ارتباطی پیام حفاظت پرداخته میشود و به تشریح به این نکته میپردازد که اگر در جریان حفاظت، تاکید بر هریک از مولفه های ارتباطی گذاشته شود، سمت مرمت به کدام سوی و جهت خواهد بود؟ اینکه محور اصلی در تاکیدگذاری فرایند ارتباط کدام سو میباشد و از میان نقشهای ششگانه زبانی ترغیبی، عاطفی، همدلی، ادبی، فرازبانی و ارجاعی کدام نقش پررنگتر و کدام کمرنگتر محسوب میگردد و نقش این تاکید ارتباطی در جریان حفاظت کدام نوع مرمت را پیش میکشند؟ نتایج پژوهش نشان میدهد با تعمیم نظریه یاکوبسن به حفاظت معماری، مرمتهای گوناگونی شکل میگیرد که بر اساس نوع بنا و پروژه تغییر پیدا میکند. حفاظت گر با در نظرگیری شرایط موجود و تاکید بر یکی از محورهای ارتباطی یک نوع مرمت را انتخاب و اجرایی مینماید.

مروز یکی از مسایل عمده شهرهای کشور، فقدان مدیریت واحد شهری و عدم هماهنگی بین ادارات و سازمانهای مختلفی است که در امور مختلف شهروندان نقش دارند و در این ناهماهنگی ها شهروندان که پرداخت هزینه های شهری بر دوش آنان است بیشترین زیان را متحمل میشوند. لذا شهرداریها اگر نتوانند اطلاعات روز خود را با سرعت و دقت به دست آورند در حل مسایل شهری برنامه ریزی و تامین منابع درآمدی با مشکل رو به رو میشوند. سیستم اطالعات جغرافیایی همانند بازویی برای مدیریت شهری عمل میکند و میتوان پیشبینی و برنامه ریزی الزم را با بهکارگیری روش ها و مدلهای جدید عملی نمود. سیستم اطلاعات مکانی در امور شهری و شهرسازی، در بخشهایی مانند کاربری اراضی، جمعیت، خدمات شهری، مدیریت زمین و مسکن، معماری، بافتهای فرسوده و تاریخی، تاسیسات و تجهیزات شهری، ساخت و ساز، حمل و نقل و ترافیک، گردشگری، اطلاعات عمومی شهری و آموزش و آمار، کمک فراوانی به مدیران شهری، شهرسازان و مشاوران طرحهای توسعه منطقه ای و شهری، برای تحلیل وضع موجود و برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت میکند.

منظر و سیمای شهری در چشم شهروندان به عنوان هویت و نمود شاخص و اصالت یک شهر میتواند بیان شود ازاین رو و به این اعتبار هست که حس تعلق مکانی دریک فرد که نسبت به شخصیت و روحیات وی ایجاد شده است میتواند بیانگر میزان غنای هویتهای معماری لحاظ گردد کما اینکه در دوران معاصر و پس از چالش های مهم فرهنگی و اجتماعی حاکم بر آن و سیطره تفکرات تکثرگرا و گاهی بی هویتی آثار بر این رویه اثراتی پیچیده و گاه مبهم داشته است سیمای بصری شهرها به وسیله نظام پیچیدهای از نشانه ها، ویژگیهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع شکل میگیرد و در فرایند تعامل میان انسان و شهر، محیط بصری بهمثابه فصل مشترک این دو، زمینه ادراک، شناخت و ارزیابی محیطی شهروندان و بازدیدکنندگان را فراهم میآورد. در این راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی و تحلیل رابطه بین سیمای بصری شهر و رفتار شهروندان با تاکید بر شهر اردبیل میباشد. نوع تحقیق کاربردی و رویکرد حاکم بر فضای تحقیق توصیفی-تحلیلی و همبستگی میباشد. براین اساس مطالعات کتابخانهی و مشاهدات میدانی و پرسشنامه ها مردمی بهعنوان روش تحقیق مدنظر میباشد. این پژوهش بر آن است تا بتواند با بررسی و تطبیق بافتهای سنتی و معاصر شهر اردبیل نسبت به میزان ایجاد، تقویت و اهمیت حس تعلق مکانی در یک شهروند با توجه به چالش های اجتماعی فرهنگی قدمی برداشته و در خصوص تبیین و تشخیص نمودهای معمارانه سنتی و معاصر و تاثیرات آن بر ایجاد حس تعلق مکانی به کمک مطالعات میدانی و کتابخانهی و پس از تحلیل و تجزیه مطالب گرداوری شده نتیجه و برآیندی ارایه دهد.