فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 40 (تابستان 1398)

  • تاریخ انتشار: 1398/05/01
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سعید امانپور، ابتسام آلبوبالدی*، نادیا داری پور صفحات 7-28

    نور یکی از مهمترین عوامل کیفی و نمادین بوده و از نظر کارکرد عملی از جایگاه ویژهای در معماری و شهرسازی اسلامی  برخوردار است. اصلی ترین کارکرد نور، چه طبیعی و چه مصنوعی،  روشن کردن فضا و فرم های ساختمانی است که باعث تحقق هدف ما یعنی ساماندهی و بهبود شهر از نظر نور و عملکرد های آن می شود .با اینحال نور با استفاده از نبوغ معمارانه و توجه به سه عامل 1- زیبایی شناسی 2- مفهومی و معنایی و 3 - نمادین جهت تعریف مجدد فضاهای شهری مورد استفاده قرار می گیرد که آن را نورپردازی می نامیم.طراحی روشنایی پارک نه تنها موضوعی صرفا تزیینی نیست بلکه روشی در جهت پاسخ به جست و جوی ما برای روش پیشرفته تامین امنیت و آسودگی بهتر محیط می باشد در طراحی فضای سبز، نور همواره به عنوان یک عنصر مهم و اساسی به شمار می آید. زیرا کلیه نقاطی که در فضای سبز از اهمیت بخصوصی برخوردارند . نظیر درب ورودی، حیاط جلویی، برکه ها، درختان و کلیه وسایل زینتی باید امکانات روشنایی را داشته باشند. می توان نتیجه گرفت که نورپردازی و طراحی روشنایی اینگونه فضاها دارای اهمیت بالایی بوده و باید مورد توجه قرار گیرد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت نورپردازی و روشنایی پارک های شهری در منطقه 4 اهواز انجام شده است. این نوع پژوهش از نظر کاربردی و از نظر روش ماهیت جزء روش های تحقیق توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. اطلاعات به شکل پرسشنامه ای جمع آوری شده است . در این پژوهش از مدل SWOT  برای منطقه مورد مطالعه استفاده شده است.

    کلیدواژگان: بررسی وضعیت، نورپردازی، روشنایی، پارک های شهری، منطقه 4 اهواز، روش SWOT
  • محسن احدنژاد روشتی*، ابوالفضل سلطانی صفحات 29-49

    در اکثر شهرهای کشورمان خدمات به گونه نامتعادل پخش شده است و بیشتر این خدمات گرایش به مرکز شهر دارند دفاتر پیشخوان خدمات دولتی نیز از این قایده مستثنی نمی باشند. دریافت خدمات دولتی به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه، شناسایی مجراهای ارتباطی و تکثر کانال های ارتباطی، ایجاد سازوکارها و بسترهای لازم به منظور عرضه ی خدمات مناسب، در دسترس بودن مراکز خدمات و... ازجمله مهم ترین موضوعاتی است که هر دولت خدمتگزار باید به صورت تشکیلاتی برای آن ها برنامه های شفاف و مشخصی ارایه کند. کاهش فاصله ی مراکز خدمات با مخاطبان و توزیع متناسب امکانات در شهرها و روستاهای کشور، ضرورت ایجاد مراکز و دفاتری را در گستره شهرها و حتی در روستاهای کشور برای عملیاتی کردن این خدمات، اجتناب ناپذیر کرده است. در این تحقیق نیز سعی شده است ابتدا با روش های شاخص موران و آماره عمومی با کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی که به وسیله آن امکان تحلیل توزیع فضایی دفاتر به صورت یکپارچه فراهم می شود، و با استفاده از تحلیل شبکه دسترسی دفاتر پیشخوان دولتی که در 30 نقطه شهری پراکنده شده بررسی شده و میزان دسترسی یکپارچه به دفاتر با مدل های فوق الذکر تحلیل شده است. با توجه به نتایج به دست آمده از شاخص موران که برابر 0.35 است، الگوی توزیع فضایی خوشه ای است، الگویخوشه ای توزیع فضایی دفاتر  بر اساس آماره عمومی بالا است و بیانگر این است که دفاتر در نزدیکی و مجاورت هم قرار دارند. در آخر نیز با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی به مکان یابی دفاتر پرداخته شده است، نقشه نهایی نشان می دهد که بیشتر حواشی شهر به دفاتر دسترسی ندارند و برای این نواحی نیز باید دفاتر پیشخوان دولتی تدارک دیده شود.

    کلیدواژگان: توزیع فضایی-مکانی، دفاتر پیش خوان دولتی، شاخص موران، آماره عمومی، تحلیل شبکه، شهر زنجان
  • ناهید خسروی*، سودابه پاپی، امین الله بالیده صفحات 51-66
    رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن ها باعث بروز بحران های مختلف در زندگی شهری مانند مشکلات محیطی و نزول کیفیت محیط گردیده است، به دنبال این امر لزوم توجه به مفهوم کیفیت و ارتقای آن در محیط های سکونتی در کنار توجه به مسایل کمی، بیشتر احساس می گردد. اندازه گیری کیفیت زندگی معمولا مستلزم کاربرد شاخص ها به شکل ذهنی یا عینی و به ندرت با هر دو نوع شاخص بوده است. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی کیفیت محیط زندگی شهری در شهرک اندیشه شهر بروجرد می باشد. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی- تحلیلی و به لحاظ ماهیت کاربردی بوده که جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. در این پژوهش، از نرم افزار spss  و روش همبستگی پیرسون جهت تحلیل های آماری استفاده شده و از نرم افزار GIS جهت نمایش گرافیکی داده ها بهره گرفته شده است. نتایج تحقیق بیانگر ضعف نسبی کیفیت محیطی در محدوده مورد مطالعه می باشد به نحوی که دسترسی ساکنان به امکانات و تسهیلات مورد نظر (واحد های تجاری، مدارس و...) ضعیف اعلام شده، از لحاظ ویژگی های اجتماعی- امنیتی نیز  محدوده مورد مطالعه دچار مشکل می باشد  اما از سوی دیگر آلودگی های محیطی و کاربری های مزاحم در آن ها دبسیار کم می باشد و وضعیت اقتصادی نیز نسبتا مناسب است، در نهایت باید گفت بیشتر ساکنان بافت، از زندگی در این محدوده ابراز رضایت نموده اند. همچنین محدوده به لحاظ ساخت و بافت کالبدی تا حدودی مورد قبول ساکنان می باشد.
    کلیدواژگان: ارزیابی، کیفیت محیط شهری، شهرک اندیشه، بروجرد
  • مسعود صفایی پور*، صفیه دامن باغ صفحات 67-99

    طرح مسئله: 

    شهر اهواز علی رغم سابقه چندین دهه برنامه ریزی و... با این مشکل مواجه بوده و هست که چشم اندازها و اهداف برنامه های شهری جامه عمل نمی پوشند. بنابراین برای فایق آمدن بر مشکلات و تضمین موفقیت برنامه ریزی شهری، شناخت پاره ای از آسیب ها و مشکلات برنامه ریزی شهری در این شهر ضرورت می یابد.

    هدف

    پژوهش حاضر با هدف آسیب شناسی برنامه ریزی شهری موفق و مطلوب در شهر اهواز صورت گرفته است. بنابراین پژوهش از نظر هدف کاربردی می باشد. از لحاظ روش، این پزوهش توصیفی-تحلیلی است. آسیب های مورد نظر نیز در سه دسته کلی آسیب های انسانی، آسیب های فرایندی و آسیب های ساختاری از نظر کارشناسان امور شهری، در شهر اهواز مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت.

    نتایج

    با بررسی ابعاد و متغیرهای پژوهش، با استفاده از روش آنتروپی شانون از نظر اهمیت در عدم موفقیت و دستیابی به برنامه ریزی شهری مطلوب و موفق، آسیب های انسانی با امتیاز 5866/0 بیشترین وزن و امتیاز را به خود اختصاص داده است و پس از آن مشکلات ساختاری و مشکلات فرآیندی به ترتیب امتیازهای2338/0 و 1794/0 در رتبه های بعدی قرار دارند. نتایج به دست آمده بر اساس آزمون Tنیز یافته های حاصل از ضریب آنتروپی شانون را مورد تایید قرار می دهد. همچنین تحلیل رابطه براساس ضریب همبستگی پیرسون، نشان می دهد بین مولفه های انسانی، فرایندی، ساختاری و عدم دستیابی به فرایند برنامه ریزی شهری موفق و مطلوب در این شهر رابطه خطی مثبت و معنی دار برقرار می باشد. نتایج به دست آمده بر اساس مدل برازش رگرسیونی نیز حاکی از آن است که همگی این شاخص ها در عدم دستیابی به فرایند برنامه ریزی مطلوب و موفق در شهر اهواز تاثیر مستقیم دارند.

    کلیدواژگان: برنامه ریزی شهری موفق، آسیب شناسی، مشکلات انسانی، مشکلات فرایندی، مشکلات ساختاری
  • تقی حیدری*، شهرام محمدی صفحات 101-124

    یکی از بزرگترین صنایع جهان، صنعت گردشگری است و کلید این صنعت در دست گردشگری مذهبی و آیینی میباشد. گردشگری آیینی نوعی معنوی از انواع گردشگری است که امروزه توجه روزافزون جوامع را به خود جلب نموده است. فضاهای مذهبی با توجه به ابعاد و ماهیت معنوی خود نه تنها موجب ایجاد حس تعلق و دلبستگی مکانی در میان افراد بومی، بلکه منجر به ایجاد حس تعلق در بین گردشگران میشوند. تصمیم گردشگران برای انتخاب مقصد به عنوان یکی از مهمترین موضوعاتی است که ذهن محققان را به خود مشغول کرده است. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر گردشگری مذهبی بر وفاداری به مقصد می باشد. نوع پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و پیمایش گردآوری گردیده است و ابزار آن پرسشنامه محقق ساخته بوده و به صورت سوال بسته میباشد. روش نمونه گیری با توجه به ماهیت جامعه و نمونه آماری (400 گردشگر) و نیز هدف پژوهش، نمونه گیری احتمالی از نوع تصادفی ساده انتخاب گردیده است و داده های بدست آمده از طریق مدل یابی معادلات ساختاری SEM با استفاده از نرم افزار 18/Amos مورد تجزیه و تحلیل قرار یافته اند. نتایج پژوهش می دهد بین کیفیت خدمات و تمایل به بازگشت گردشگران مذهبی رابطهی معناداری وجود دارد. نتایج مربوط به رابطه ی بین انگاره از مقصد و وفاداری به مقصد مذهبی نیز گویای معنادار بودن ارتباط این دو متغیر با یکدیگر است. بنابراین، برای بهره مندی از مزایای حفظ مشتری، سازمانهای مرتبط با گردشگری مذهبی باید به گونه ای عمل کنند که رضایت خاطر گردشگران مذهبی فراهم گردد.

    کلیدواژگان: گردشگری، وفاداری گردشگران، برندینگ آیینی، شهر زنجان
  • محمد مهرافزون صفحات 127-154

    در دنیای کنونی امروزه گردشگری یکی از مهم ترین و پر در آمدترین صنایع در میان جوامع بشری به حساب می آید و این صنعت به لحاظ ساختارهای اجتماعی،فرهنگی،اقتصادی و فضایی نقش مهم و به سزایی در جهت بازدهی و توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور و شهرها دارد.در جهان کنونی گردشگری در زمینه های گوناگون به سبب ترویج آبادانی و سازندگی و همچنین رشد و بالندگی سطح زندگی آینده مردم یک جامعه در بین آحاد کشورهای جهان از اهمیت و منزلت والایی برخوردار است و صاحب نظران و کارشناسان در امرجهانگردی،گردشگری شهری و شهرسازی توجه ویژه ای به صنعت گردشگری در سطح شهرهای کشور دارند. گسترش و توسعه گردشگری نیاز به داشتن زیرساخت ها و جاذبه های گردشگری دارد که در همین راستا بروجرد دارای جاذبه های گردشگری چون منابع طبیعی،تاریخی،زیارتی،اجتماعی و فرهنگی است.جاذبه های منابع طبیعی آن شامل رودخانه ها،دریاچه ها،چشمه ها،آبشارهای طبیعی،جلگه ها،کوهستان ها،اقلیم معتدل و...می باشد و منابع تاریخی و یادمانی آن را سکونت گاه های باستانی،بناهای تاریخی،یادمان های هنری و یادمان شهدا و منابع اعتقادی و زیارتی آن را نظیر زیارتگاه ها،امامزاده ها،اماکن متبرکه،مقبرها و امثالهم در بر می گیرد همچنین آداب و رسوم،آیین های محلی و نیز هنرها و صنایع دستی متنوع محلی از جمله جاذبه های گردشگری شهر بروجرد محسوب می شود. هدف از نگارش این مقاله بیان مبانی نظری،کارکردها تبیین چالش ها و راهکارها در گردشگری بروجرد است و روش پژوهش در این مقاله توصیفی،تحلیلی و پیمایشی و با بهره گیری از مدل ها و تکنیک های برنامه ریزی براساس مدل ماترسSWOT و نرم افزارهای مختلف از جمله GIs وSPSS می باشد.ابن به صورت کاربردی نگاشته شده است و دیگر هدف از آن شناسایی چالش ها و جاذبه های گردشگری برای ارتقای سطح کیفی و کمی توسعه گردشگری به ویژه شهر مورد مطالعه بروجرد می باشد.

    کلیدواژگان: چالش ها، تنگناها، راهکارها، گردشگری، شهر، بروجرد
  • حسین آقاجانی، مژگان آراسته*، ساجده باغبان صفحات 155-175
    پدیده شهرنشینی به عنوان یکی از مهمترین پیامدهای رشد جمعیت در قرن 21 منجر به ایجاد بحران های شهری و نابرابری های شدیدمناطق مختلف جغرافیایی به لحاظ میزان توسعه یافتگی و برخورداری از امکانات با یکدیگر شده است.استان خراسان رضوی به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و تنوع آب و هوایی بستر توسعه یافتگی متفاوتی را در شهرستان های این استان باعث شده است از این رو هدف این نوشتار رتبه بندی و سنجش توسعه یافتگی اجتماعی و فرهنگی شهرستان های استان خراسان رضوی است. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ روش شناسی، توصیفی_ تحلیلی محسوب می شود که در آن با استفاده از مدل های SWARA و WASPASو محیط نرم افزاری Arc GISاقدام به رتبه بندی در مقیاس شهرستانی شده است. جامعه آماری تحقیق شامل 28 شهرستان استان خراسان رضوی است که جهت تعیین سطح توسعه یافتگی، 17 متغیر در قالب 3 گروه شاخص جمعیت و آموزش، فرهنگی و بهداشت و درمان در سطح 28 شهرستان استان جمع آوری و تحلیل شده است. اطلاعات و داده های مورد نیاز به صورت اسنادی و کتابخانه ای از داده های خام سرشماری نفوس و مسکن و گزارش اطلاعات اجتماعی و اقتصادی خراسان رضوی (سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان رضوی) استخراج شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تفاوت عمده ای به لحاظ توسعه یافتگی شاخص های تحقیق در بین شهرستان های استان وجود دارد که نشان از عدم تعادل منطقه ای و نابرابری آنها است. به طوریکه شهرستان گناباد با امتیاز 9/787 توسعه یافته ترین شهرستان بوده است و پس از آن شهرستان های درگز، کاشمر، قوچان و سبزوار قرار گرفته اند. همچنین شهرستان های بینالود، باخرز، زاوه، داورزن و خوشاب رتبه های آخر توسعه یافتگی را کسب کرده اند. اختلاف امتیاز توسعه یافتگی اجتماعی- فرهنگی شهرستان اول و آخر 2/205 است که نسبتا اختلاف زیادی بین شهرستان توسعه یافته و توسعه نیافته به لحاظ توسعه یافتگی است.
    کلیدواژگان: توسعه یافتگی، توسعه یافتگی اجتماعی- فرهنگی، مدل واسپاس، مدل سوارا، استان خراسان رضوی