فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 33 (پاییز 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/09/01
  • تعداد عناوین: 9
|
  • جمیله توکلی نیا*، مجید سعیدی راد، محمد کاظمی، مجتبی غریبی صفحات 1-19

    مشارکت شهروندان در فرآیند مدیریت پسماند از طریق کاهش تولید وتفکیک پسماندها از یکدیگر در مبدا به عنوان یکی از کاراترین و اقتصادی ترین روش های پردازشی امروزه در اغلب کشورهای دنیا صورت می گیرد. در موفقیت این رویکرد به مدیریت پسماند شهری، شهروندان نقش بسیار تاثیرگذاری دارند. پژوهش حاضر با هدف شناسایی عوامل موثر بر جلب مشارکت شهروندان در بهینه سازی مدیریت پسماند شهری انجام شده است. بدین منظور سه دسته عوامل در نظر گرفته شدند که عبارتند از ویژگی های فردی، قصد و نیت مشارکت و امکان مشارکت. جامعه آماری تحقیق کلیه شهروندان منطقه 5 شهرداری تهران می باشد. با توجه به نامحدود بودن جامعه آماری، از فرمول تعیین حجم نمونه در جامعه نامحدود کوکران برای تعیین حجم نمونه استفاده شد. بنابراین با درنظر گرفتن سطح خطای 05/0 حجم نمونه 266 نفر برآورد گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ای با 15 گویه بوده است. برای آزمون فرضیه های تحقیق از آزمون های نرمال بودن داده ها، ضریب همبستگی و رگرسیون خطی دو متغیره استفاده شد. نتایج نشان داد که عواملی هم چون مسئولیت پذیری، آموزش و انگیزش شهروندان، تبلیغات، شرایط و امکانات و قوانین و مقررات بر جلب مشارکت های مردمی تاثیر مثبت و معناداری دارند.

    کلیدواژگان: مدیریت پسماند، مشارکت شهروندان، امکان مشارکت، ویژگی های فردی
  • محمدحسین سرایی، عیسی محمودی، علی بیدشکی، محسن کمانداری* صفحات 21-43

    هدف از انجام این پژوهش بررسی توزیع جغرافیایی جرم و متغیر های تاثیرگذار بر ارتکاب جرم در بین مجرمان شهر جیرفت در بین سال های 90-87 می باشد.با توجه به اهمیت موضوع روش این  پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع کاربردی و ابزار گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، اسنادی و آرشیو نیروی انتظامی بوده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه مجرمان شهر در فاصله زمانی مورد نظر و حجم نمونه بر اساس تخمین شخصی 350 نفر انتخاب و برای دست یابی به نمونه ها از روش سیستماتیک استفاده شد. همچنین برای نشان دادن ارتباط بین متغیرهای مطرح شده از ضریب همبستگی پیرسن و ماتریس ضرایب همبستگی کمک گرفته شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که جرایم در سطح شهر پراکنده شده اند امامحله های سرجاز، صاحب آباد در ناحیه 4 و خیابان کشاورزی در ناحیه 3 از نظر میزان وقوع جرم در مقایسه با سایر قسمت های شهر در مرتبه ی بالاتری قرار گرفته اند و بین متغیرهای سن، سواد، جنسیت، اشتغال، محل وقوع و جرم رابطه ی معناداری وجود دارد. در نهایت راهکارها و پیشنهاداتی برای کاهش میزان جرایم و پیشگیری از وقوع جرم ارایه شده است.

    کلیدواژگان: توزیع جغرافیایی، جرم، نواحی شهری، جیرفت
  • محمد سلیمانی مقدم*، طیبه بنی اسد صفحات 45-67
    توزیع فضایی جمعیت، در کشورهای جهان بخصوص در کشورهای در حال توسعه، عدم تعادل در شبکه استقرار جمعیت و بهره برداری از منابع سرزمینی را نشان می دهد.  در ایران نظیر بسیاری از کشورهای در حال توسعه، شبکه شهری آن در دهه های اخیر به دنبال دگرگونی شرایط اقتصادی-اجتماعی، با آهنگ و شتابی کم و بیش متغیر دچار دگرگونی شده و اشکال مختلفی را عرضه داشته است. تحقیق حاضر، در زمینه شناسایی نظام شهری استان خراسان رضوی و هدف پژوهش، بررسی و تحلیل شبکه سکونت گاه های شهری این استان است. روش انجام شده در این تحقیق روش کمی-تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن و آمارنامه های استانی و کتابخانه ای استخراج گردیده است. در این پژوهش جهت شناسایی شبکه شهری استان خراسان رضوی، به عنوان نمونه موردی، از سه مدل نخست شهری، رتبه-اندازه و آنتروپی برای سال های 1365 ، 1375، 1385 و 1390 استفاده شده است. در واقع هر سه مدل نشان می دهد که استانخراسان رضوی دارای تسلط الگوی نخست شهری و عدم تعادل در نظام شهری می باشد. همچنین این استان قبل و بعد از تقسیم سال 1383 متعادل و متوازن نبوده که این امر تنها در ارتباط با تقسیمات اداری-سیاسی نمی باشد و باید شهرهای کوچک و میانی نیز تقویت شوند.
    کلیدواژگان: شبکه شهری، نخست شهری، مرتبه-اندازه، ضریب آنتروپی
  • سعید ملکی، مهیار سجادیان* صفحات 69-119
    شهرسازی و معماری مبتنی بر ایدیولوژی سرمایه داری که به تدریج در قرون نوزدهم و بیستم بر زندگی بشر، امروزه سایه افکنده، حاصل برهم کنش هایی با پارادایم های مدرنیسم و سپس پست مدرنیسم بوده است که در طول یک دوره نسبتا طولانی اتفاق افتاده است.بنابراین جای تعجب نیست که در سطح جهان تحقیقات متعددی در این زمینه انجام یافته باشد.اما در ایران مسئله این است که به این امر مهم کمتر پرداخته شده است؛ مسئله ای که در نهایت موجب عدم درک عمیق فرایندها و در نهایت نمادها و نمودهای آن در نظام معماری و شهرسازی کشور گردیده است.لذا در این راستا، این پژوهش به سبب اهمیت موضوع با روشی توصیفی- تحلیلی ژرفانگر مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به تحقیق پرداخت.مطالعه از نوع اکتشافی و بنیادی می باشد. بر اساس یافته های تحقیق که در چارچوب مدرنیسم، پست مدرنیسم و پست پست مدرنیسم و در ارتباط با معماری و برنامه ریزی شهری طرح گردید، ایدیولوژی سرمایه داری و پارادایم های مدرنیسم و پست مدرنیسم دارای برهم کنش هایی بوده که در این میان پست مدرنیسم به عنوان واکنشی به نتایج مدرنیسم می باشد و در میان این برهم کنش ها و واکنش ها است که بسیاری از نمادها و نمودها شهری آفریده شده است.
    کلیدواژگان: معماری، شهرسازی، مدرنیسم، پست مدرنیسم
  • محمدآزاد احمدی*، جاهده تکیه خواه، آزاده معارفی صفحات 121-145
    شهر سنندج به عنوان مرکز استان کردستان از جایگاهی ویژه در سطح استان برخوردار بوده و رشد و توسعه کالبدی آن در سال های اخیر چشمگیر بوده است. اما سیر رشد جمعیتی شهر سریع تر از سیر توسعه هماهنگ و پایدار آن روی داده است و ماحصل این اتفاق ازدیاد حاشیه نشینی، ازدحام و تراکم جمعیت، مشکلات ترافیک شهری و خصوصا معضلات زیست محیطی می باشد. یکی از مولفه هایی که می تواند تعادل را به وضعیت توسعه شهری بازگرداند توسعه پارک ها و فضاهای سبز شهری می باشد که یکی از اصلی ترین فاکتورهای توسعه پایدار به شمار می رود. از این رهگذر این مقاله بر آن است تا ابتدا به بررسی وضع موجود پارک ها و فضای سبز شهر سنندج پرداخته و به مقایسه آن با استانداردهای موجود بپردازد، سپس با تجزیه و تحلیل اطلاعات گردآوری شده و مقایسه آن با وضعیت مطلوب و ایده آل به تبیین تهدیدها و فرصت های عمده و راهکارهای پیشنهادی با استفاده از مدل SWOT  جهت توسعه پارک ها و فضاهای سبز بپردازد. نتایج این تحقیق نشان داد که پتانسیل های فضای سبز موجود در این منطقه یک فرصت بسیار مناسب بوده و شرایط بیرونی هم برای استفاده از این فرصت ها فراهم می باشد. نمره نهایی محاسبه شده در مدل راهبردی نشان می دهد که قوت ها و ضعف های مشخص شده برابر با 3.4 بوده و برای فرصت ها و تهدیدها برابر با 2.6 می باشد. بنابراین از دیدگاه شهروندان شهر سنندج به لحاظ بسترها و توانمندی های درونی توسعه فضای سبز قوی تر از فرصت های بیرونی است که این امر در جهت گیری توسعه فضای سبز از دیدگاه شهروندان به سمت راهبرد تهاجمی میل م ی کند. لذا پیاده سازی استراتژی تهاجمی در مقطع کنونی مناسب ترین راهبرد جهت توسعه فضاهای سبز شهر سنندج می باشد.
    کلیدواژگان: توسعه پایدار، فضاهای سبز شهری و پارک ها، برنامه ریزی و راهبردها، SWOT، سنندج
  • نوبخت سبحانی*، نسترن نوروزی سیله، مجید اکبری، مریم بیرانوندزاده صفحات 147-164

    شهر اهواز با داشتن بیش از 8 محله حاشیه نشین در حال حاضر ازجمله شهرهایی است که از آثار سوء گسترش شهرنشینی و صنعتی شدن بی نصیب نمانده است. این محله ها در بخش های مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، فضا و مبلمان شهری مشکلات فراوانی برای شهر اهواز، مدیران و برنامه ریزان شهری به وجود آورده اند. ازجمله این محله ها، آسیه آباد است که  حدودا 10176 نفر جمعیت دارد. هدف از این تحقیق تعیین رهیافت های اجتماعی، اقتصادی، با تاکید بر توانمندسازی سکونتگاه غیررسمی است. روش بکار گرفته شده توصیفی- تحلیلی است و برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده و نتایج نشان می دهد که بین پایگاه اقتصادی و توانمندسازی اجتماعی روابط معناداری وجود ندارد و سطح معناداری بیشتر از5 صدم است. اما بین پایگاه اجتماعی و توانمندسازی اجتماعی روابط معناداری وجود دارد. و درنهایت بین ابعاد کالبدی و توانمندسازی اجتماعی ارتباط معناداری وجود دارد و ضریب رگرسیون آن ها 000/0 می باشد که این نشان دهنده شدت رابطه خوب است. در نهایت برای شناخت از نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای پیش روی محله اسیه آباد از مدل راهبردی سوات استفاده شده است که از لحاظ اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی ارزیابی شده است.

    کلیدواژگان: سکونتگاه غیررسمی، توانمندسازی، توانمندسازی اجتماعی، محله آسیه آباد
  • پاکزاد آزادخانی* صفحات 165-188
    انتخاب نوع مدل مدیریت شهری منعکس کننده نگرش حاکم بر تنظیم روابط شورا و شهرداری است. از بررسی مدل های مدیریت شهری در کشورهای اروپایی و آمریکایی و مطالعه متون قانونی مربوط به مدیریت شهری در ایران چنین استنباط می شود که نوع مدل مدیریت شهری در ایران مدل شورا-مدیر شهر است. شهر ایلام نیز به عنوان یکی از شهرهای کشور از این الگو تبعیت می کند.یکی از ویژگی های نظام مدیریت شهری در ایلام فقدان تفاوت و تمایز میان نظام اداره امور شهر با نظام مدیریت شهری ایران با سطوح مختلف جمعیتی، سیاسی و مکانیزم های مرتبط با آن است. این امر باعث چالش و مشکلاتی در این شهرگردیده است. بر این اساس هدف از انجام این پژوهش بررسی الگوی شورا- شهردار و چالش ها و مشکلات آن در شهر ایلام می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است، داده های آن از طریق میدانی (پرسشنامه ای) و کتابخانه ای جمع آوری شده است. جامعه آماری این پژوهش را کارشناسان و کارکنان شورا و شهرداری می باشند که به طور نمونه در دسترس 80 نفر برآورد شدند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون تحلیل عاملی و T تک نمونه ای در نرم افزار LISREL استفاده شد. نتایج نشان داد که در شهر ایلام عملکرد شوراها در زمینه انتخاب شهردار اثربخش نبوده ولی در زمینه مصوبات، نظارت و سیاستگذاری ها نسبت به شهرداری عملکرد بهتری داشته است و اینکه شوراها در زمینه وظایف و اختیارات با مشکلاتی از جمله نارسایی های قانونی، فرهنگی- اجتماعی و مالی، و در زمینه انتخاب اعضای شورا با مشکلاتی چون عدم آگاهی مردم، عدم رعایت اصول و ارزش های علمی، تجربی و اخلاقی و  قوم گرایی و تعصبات طایفه ای در انتخاب اعضای شورا مواجه هستند.
    کلیدواژگان: مدیریت شهری، مدل شورا-شهردار، شهرداری، شهر ایلام
  • محمد مهرافزون* صفحات 189-212

    امروزه در جهان «خدمات» از «تولید»سبقت گرفته است و کیفیت در «خدمات»برگزاری مسابقهای بدون خط پایان می باشد و در جهان کنونی بطور آشکار«اقتصادها» بیشتر به سمت خدماتیشدن پیش میروند بطوریکه کشورهایی که به خاطر بافت و زیرساختهای طبیعی،مذهبی،فرهنگی،تاریخی و... خود دارای امتیازاتی در این زمینه هستند از دیگرکشورها پیشی گرفته اند و بعبارت دیگر«خدمات» به گونهای است که به خاطر انعطاف پذیری و فضای خلاقانه خود هیچگونه محدودیتی را برنمیتابد. متناسب با رشد و توسعه شهرها،خدمات نیز به مرور رشد و تکامل یافته است بطوریکه امروز شهروندان شاهد ظهور سبکها و خدمات نوین و خلاقانه فراوانی در حوزه توزیع خدمات شهری می باشند.میزان و چگونگی توزیع خدمات شهری می تواند نقش موثری در توسعه ی اقتصادی مناطق شهری داشته باشد و یکی از معیارهای توسعه ی پایدار شهری توجه به توزیع خدمات شهری است که در این راستا توسعه خدمات شهری باید به گونه ای باشد که سبب توسعه اجتماعی و اقتصادی در میان شهرها شود. در این پژوهش به صورت موردی شهر بروجرد با تبیین نقش توزیع خدمات شهری با رویکرد اقتصادی مورد بررسی قرار می گیرد و برای تدوین و تنظیم آن از روش شناختی تحلیلی و توصیفی و نیز برای حصول نتایج و تجزیه وتحلیل مباحث و مطالب مقاله از منابع معتبر کتابخانه ای و اسنادی بهره گرفته شده است و در نهایت اهداف نگارنده در نگارش این مقاله تبیین نقش توزیع خدمات شهری در توسعه اقتصاد شهری و همچنین مطالعه ی شناخت اثرات توزیع خدمات شهری و کارکردهای آن توام با بازدهی اقتصادی می باشد.

    کلیدواژگان: توزیع، خدمات، اقتصاد، توسعه، خدمات شهری، اقتصادشهری
  • فرشته شنبه پور مادوان* صفحات 213-235

    فضای جغرافیایی، محیط زندگی انسان و فعالیت های او به شمار می رود و جرایم به عنوان عامل مخرب اجتماعی از سوی انسان در این فضا صورت می گیرند. لزوم برقراری نظم و امنیت سبب شده است تا در تمامی جوامع، همواره رویارویی با بزهکاری مورد توجه قرار گرفته و حایز اهمیت باشد. هدف از پژوهش حاضر واکاوی توزیع فضایی جرایم شهری در مناطق هفتگانه اهواز و شهر کارون می باشد. در پژوهش حاضر که از نوع توصیفی- تحلیلی بوده جهت سنجش وضعیت مناطق هفتگانه اهواز و شهرکارون به لحاظ برخورداری از جرایم شهری، از 5 شاخص (سرقت، قتل، منافی، نزاع و جعل) استفاده گردیده و اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از مدل تحلیل روابط خاکستری (GRA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد منطقه 4 با ارزش  (934/0) و منطقه 1 با ارزش (785/0) بیشترین جرایم را دارند و منطقه 5  با ارزش (287/0) از جرایم کمتری برخوردار است و همچنین در محیط ARC/GISبا استفاده از مدل Kriging از توابع روش درون یابی زمین آماری به پهنه بندی جرایم (قتل، نزاع، سرقت، جعل، منافی) در مناطق هفتگانه اهواز و شهر کارون پرداخته و سپس نسبت به همپوشانی لایه ها از طریق منطق FuzzyOverlay اقدام شد و در نتیجه پهنه بندی جرم نشان می دهد منطقه دو و بالاخص منطقه چهار به لحاظ برخورداری از جرایم شهری از سطح خیلی زیاد و مناطق پنج و هشت از سطح خیلی کم برخوردار می باشند.

    کلیدواژگان: پهنه بندی، جرایم شهری، تحلیل خاکستری (GRA)، کریجینگ، منطق فازی