نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 21 (پاییز 1393)

طرح توسعه پروژه مسکن مهر در دهه هشتاد در سراسر کشور نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران  در راستای برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی برای رفاه و آسایش شهروندان ایرانی در هر شهر و دیار برای تامین و تمکین مسکن اقشار بی بضاعت و کم درآمد جامعه در برنامه ریزی و دستور کار دولت نهم و دهم  قرار گرفت.اما این طرح در سرتاسر میهن اسلامی به ویژه در شهرستان بروجرد با فراز و نشیب های اجرایی و بهره برداری مواجه شد گرچه فی نفسه به لحاظ کلیات طرح پروژه مهر قابل تحسین است ولی به نظر نگارنده مقاله این تعداد مسکن  پاسخگویی قشر عظیم خانوارهای فاقد مسکن نبود و این طرح حتی در شهرستان بروجرد نتوانست به لحاظ زیربنایی،روبنایی و رفاهی آنچنان رضایت شهروندان بروجردی را جلب نمایید.بنابراین هدف از نگارش این مقاله بیان مبانی نظری و کارکردها مسکن مهر و نحوه ی چگونگی برنامه ریزی زمین و مسکن مهر در شهر بروجرد بر اساس آمار جمیعت آن و همچنین بررسی چالش ها و نقاط قوت و ضعف این پروژه خدماتی برای شهروندان بروجردی است.روش پژوهش در این  مقاله توصیفی ،تحلیلی و پیمایشی می باشد که کلیات و بخشی از داده های آن به صورت کتابخانه ای گردآوری شده و بخش دیگرآن از طریق عملیات و تحقیقات میدانی تکمیل ،پرسشنامه و مصاحبه تهیه شده است.در پایان مقاله به نظر نگارنده نتایج این پژوهش بیانگر این است که مسکن مهر در شهر بروجرد قادر به جلب رضایتمندی و تامین نیاز به مسکن شهروندان بروجرد نبوده است و تنها توانسته بخش اندکی از نیازهای  مسکن مردم را پاسخگوباشد.

از آرزوهای دیرین آدمی است که بتواند آخرتی همراه باسعادت و مقرون به رضایت الهی داشته باشد و این مهم می تواند در بستر مکانی به نام شهر اسلامی که عالی ترین شکل استقرار انسانی در کره زمین می باید باشد  محقق شود.لذا اهمیت مسایل اقتصادی تنها از این نظر نیست که تامین کننده آزادی و استقلال و حیات مادی انسان ها، بدون آن امکان ندارد، بلکه از این نظر نیز هست که پیوند نزدیکی با مسایل زیربنایی جامعه (بدون استثناء) حتی با مسایل «اخلاقی» دارد و حقیقت شهر همان حقیقت «انسان» در صورت تمام و کمال خود یعنی اجتماع بنی نوع بشر بر وجه تعاون و عدل بوده و منظور از شهر اسلامی همان اجتماع انسان های صالح است. زیرا که بر سایر عوامل اساسی در ادامه حیات شهر اسلامی تاثیر گذار است. این پژوهش با رویکرد توصیقی-تحلیلی با استفاده از روش تحقیق اکتشافی و تحلیل محتوای آیات الهی در قرآن کریم و تفسیر های موجود از این کتاب آسمانی بوده است.

آغاز موج استفاده از مدل های کمی در علوم اجتماعی طی دهه ی 1960 توام با طرح مباحث توسعه و توسعه نیافتگی، کاربرد این روش ها را در تعیین سطح توسعه یافتگی مناطق گسترش داد. سطح زندگی  در تمامی ابعاد در نواحی روستایی ایران نسبت به شهرنشینان در رتبه پایین تری قرارا دارد. در این مقاله جهت ارزیابی سطح توسعه یافتگی اکولوژیکی ، اجتماعی و اقتصادی روستاهای دهستان عقدا  مدل امتیاز استاندارد شده مورد بررسی قرار گرفته است. سرانجام به کمک این روش علمی نقاط روستایی در سه گروه برخوردار نسبی ، نیمه محروم و محروم دسته بندی شده است و پیشنهادهایی در مورد ظرفیت سازی بیشتر در هر یک از سکونتگاه های منطقه مورد مطالعه ارایه گردیده است.

با افزایش جمعیت شهرهای بزرگ و نیز بالا بودن تعداد جمعیت آنها نسبت به کل جمعیت استان و همچنین بیشترین جذب خدمات و امکانات نظام شهری با پیدایش تقدم و تسلط شهری مواجه گردید. بنابراین به منظور برقراری تعادل و توازن در الگوی توزیع جمعیت، تاکنون استراتژی های مختلفی به کار گرفته شده که یکی از این سیاست ها، توسعه شهرهای کوچک می باشد. از این رو به منظور دستیابی به توسعه متوازن و یکپارچه در فضای منطقه ای، ایجاد سلسله مراتب متعادل و نظام یافته ی سکونتگاه ها از نیازهای اساسی به شمار می آید که در این میان توجه به شهرهای کوچک یکی از راهکارهای تعادل بخشی به این وضعیت می باشد. پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد شهرهای کوچک در توسعه منطقه ای استان گلستان و با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی صورت گرفته است. شهرهای کوچک در این پژوهش عبارت اند از: کردکوی، رامیان، گلوگاه، آزادشهر، بندرترکمن، بندر گز، آق قلا و علی آباد کتول که جهت بررسی عملکرد در بعد جمعیتی و اقتصادی و اجتماعی از ضریب کشش پذیری، مدل آنتروپی و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج به دست آمده نشان دهنده ضریب کشش پذیری جمعتی بیشتر شهرهای علی آباد، آق قلا و کردکوی نسبت به سایر شهرهای کوچک استان گلستان می باشد. همچنین نتایج به دست آمده از مدل آنتروپی نشان می دهد که شهرهای کوچک در محدوده مورد مطالعه باعث تعادل جمعیتی در منطقه گرگان شده است. در نهایت نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره نشان دهنده سیر نزولی بخش کشاورزی و سیر صعودی بخش خدمات در شهرهای کوچک می باشد.

شبکه استقرار جمعیت و نظام سلسله مراتب شهری در کشورهای مختلف از جمله کشورهای در حال توسعه از عدم تعادل محسوسی برخوردار است. کشور ایران نیز از این قاعده مسثنی نیست. مقاله حاضر با روش شناسی « توصیفی - تحلیلی » و با هدف بررسی و تحلیل نظام شهری استان اصفهان با تکیه بر نحوه پراکندگی جمعیت شهرهای این استان انجام شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از  مدل ها وتکنیک های رایج در زمینه تحلیل نظام سلسله مراتب شهری، همچون، مدل حد اختلاف طبقه ای، قانون مرتبه- اندازه، منحنی لورنز، ضریب تراکمی جینی و روش های بررسی میزان  نخست شهری همچون شاخص نخست شهری، شاخص دوشهر، شاخص چهار شهر(شاخص کینزبرگ)، شاخص چهارشهر مهتا و شاخص موماو و الوصابی استفاده شده است. این مقاله از حیث نوع تحقیق، کاربردی است و جامعه آماری آن کل شهرهای استان در سرشماریهای نفوس و مسکن سالهای 1375 تا1390 می باشد. یافته های این مطالعه حاکی از وجود شکاف چشمگیر در بین شهرهای استان و عدم تعادل در سلسله مراتب شهری است. به گونه ای که مدل های بکارگرفته شده نشان می دهد شهر اصفهان در تمام طول دوران به صورت نخست شهر ظاهر شده و با سایر شهرهای استان فاصله زیادی دارد و این فاصله با گذشت زمان بیشتر شده است.