فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس
پیاپی 23 (بهار 1394)

  • تاریخ انتشار: 1394/01/19
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سعید ملکی، اسماعیل رحمانی، داود حاتمی* صفحات 1-18

    امروزه در سطح جهانی، بخش عمده ای از گردشگری طبیعی در گردشگری نواحی ساحلی متمرکز است. گردشگری ساحلی به عنوان یکی از سریع ترین انواع گردشگری در حال رشد به شمار می آید. توسعه گردشگری در شهرها و منطقه ساحلی خلیج فارس می تواند اثرات بلند مدتی را بر اقتصاد محلی، هویت بخشی منطقه ساحلی خلیج فارس، زیر ساخت ها، جنبه های فرهنگی _ اجتماعی و تجاری داشته باشد. به عنوان عاملی موثر برای توسعه و بهبود و وضعیت اقتصادی(پایداری درآمد و اشتغال زایی) در نظر گرفته شود. از این رو، پژوهش حاضر به روش توصیفی - تحلیلی ،و بررسی های کتابخانه ای _ اسنادی و پیمایش های میدانی است، و  با بکار گیری برنامه ریزی راهبردی، قابلیت ها و پتانسیل ها و محدودیت های گردشگری ساحلی خلیج فارس شناسایی شدند، و جهت برنامه ریزی آتی  با استفاده از پرسشنامه که توسط صاحب نظران تکمیل گردیده، با استفاده ازتحلیل swot به ارایه استراتژی و راهبرد جهت توسعه گردشگری در منطقه ساحلی خلیج فارس پرداخته  شده است. نتایج بدست آمده بیانگر این  است که: . راهبر تدافعی ( WT) با امتیاز 12.15 بیشترین امتیاز را در بین چهار راهبرد را دارد و در واقع راهبرد مناسب برای توسعه گردشگری در منطقه ساحلی خلیج فارس راهبرد تدافعی می باشد. مهمترین راهبردها عبارت است از :برنامه ریزی جهت بهره گیری از فن آوری اطلاعات، تبلیغات تازه در جهت توسعه بازار های هدف گردشگری می باشند.راهبرد  رقابتی/ تهاجمی (SO  ) با امتیاز 9.735در برگیرنده فرصت های خارجی و ضعف های درونی می باشد. مهم ترین استراتژی  SO  عبارت است از : فراهم نمودن امکانات زیر بنایی و رفاهی ، تسهیلات و تمهیدات مطلوب جهت جذب گردشگر داخلی و  خارجی. راهبرد  تنوع (ST) دارای امتیاز 10.366 بر نقاط قوت درونی و تهدیدات خارجی متمرکز است که مهم ترین استراتژی ST  عبارت است از: تقویت گردشگری داخلی و بهره مندی از منافع اقتصادی آن در راستای رفاه پایداری اقتصادی شهر و روستا. راهبرد بازنگری ( WO  ) با امتیاز 11.521 در برگیرنده استراتژی، تعامل و همفکری بین مسیولان و سازمان های مرتبط با گردشگری  در راستای توسعه گردشگری می باشد.

    کلیدواژگان: توسعه استراتژی، گردشگری ساحلی، SWOT، منطقه ساحلی خلیج فارس
  • نبی مرادپور*، محمد ابراهیمی، مرتضی آذری، مهناز حسینی صفحات 19-34

    در دهه های اخیر شاهد افزیش جمعیت شهرها بالاخص شهر تهران بوده ایم. این افزایش به خاطر دو عامل رشد جمعیت شهرها و همچنین مهاجرت روستاها و شهرهای کوچک، میانه اندام و بزرگ به شهر تهران بوده است. تمرکز جمعیت در شهرها باعث شده که نیاز به خدمات روز به روز بیشتر شود. در خدمات رسانی شهری تنها افزایش تعداد مراکز خدماتی دلیل بر خدمات رسانی بهتر نمی باشد، بلکه آنچه در این زمینه بیشتر حایز اهمیت است، توزیع بهینه این مراکز می باشد. یکی از خدماتی که به طور مستقیم در ارتباط با سلامت شهروندان بوده کاربری بهداشتی درمانی است. تعادل فضایی در توزیع مراکز شاخص بهداشتی- درمانی، زمینه دستیابی به سلامت، آسایش و زیبایی شهری که مقدمات توسعه پایدار شهری هستند را فراهم می آورد. این پژوهش به دنبال ارزیابی الگوی پراکنش و ساماندهی مراکز درمانی در منطقه 7 شهرداری تهران می باشد. بدین صورت که ابتدا الگوی پرانکش بر اساس شاخص نزدیکترین همسایگی تعیین شد و سپس با استفاده از کاربرد نرم افزار Gis  Arcو مدل تلفیقی چندمعیاره Ahp-Saw و به کارگیری 9 شاخص، اراضی مطلوب جهت ساماندهی کاربری بهداشتی-درمانی شناسایی گردید. نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که با بکارگیری قابلیت های Gis در زمینه تحلیل فضایی و امکان مقایسه معیارها در قالب مدل های تصمیم گیری چندمعیاره می تواند در اولویت بندی اراضی مطلوب جهت ساماندهی کاربری بهداشتی-درمانی مفید واقع گردد.

    کلیدواژگان: توزیع فضایی، کاربری بهداشتی درمانی، منطقه 7 شهرداری تهران، AHP - SAW
  • محسن ایلاقی حسینی*، رامین نوحی، امیرمهیم مهیمی صفحات 35-52

    در دهه های اخیر شهرهای ایران مانند بسیاری از شهرهای جهان سوم دچار تحولات چشمگیری شده اند، به طوریکه روند رشد شهرنشینی در پی تحولات اقتصادی، اجتماعی، موجب رشد لجام گسیخته و بی قواره شهرهای با نقش ملی و ناحیه ای گردیده که خود به دلیل فقدان سیاست های مناسب ساخت و ساز و بی برنامگی در بهره برداری از زمین شهری می باشد. شهر کرمان نیز مانند بسیاری از شهرهای کشور از این تحولات مصون نمانده است. بررسی ها نشان می دهد جمعیت شهر کرمان طی 55 سال اخیر(1335 - 1390) نزدیک به 5/8 برابر رشد داشته در حالی که  شهر با گسترش فیزیکی 65 برابری مشکلاتی از قبیل: تخریب زمینهای کشاورزی اطراف شهر، مشکلات زیست- محیطی، کمبود امکانات زیربنایی و تاسیسات را ایجاد کرده است.هدف تحقیق تحلیل گسترش کالبدی - فضایی شهر کرمان و مسایل ایجاد شده در این زمینه است. روش تحقیق بکار گرفته شده که با بهره گیری از مدلهای آنتروپی شانون و هلدرن به تحلیل چگونگی گسترش کالبدی-فضایی این شهر پرداخته، توصیفی - تحلیلی است. نتایج حاصل از مدل آنتروپی شانون که در طی سالهای 1380- 1390 انجام شده، نشان می دهد الگوی گسترش شهر پراکنده می باشد و بر اساس مدل هلدرن 52 درصد از رشد فیزیکی شهر در فاصله سالهای 1390- 1335 مربوط به رشد جمعیت بوده و 48 درصد مربوط به رشد افقی و اسپرال شهر می باشد که این عامل نتیجه عدم نظارت و کنترل مدیران شهری و نداشتن طرح و برنامه ای مدون جهت گسترش فیزیکی شهر بوده است.

    کلیدواژگان: گسترش کالبدی- فضایی، مدل آنتروپی شانون، مدل هلدرن، شهر کرمان
  • سعید امان پور *، مسعود صفایی پور، مریم عباس پور صفحات 53-72

    شهرداری مسیول مدیریت شهر است و به عنوان هسته مرکزی مدیریت شهر، هدایت، نظارت و جلب مشارکت سایر مجموعه ها می باشد و رضایت شهروندان از عملکرد شهرداری می تواند شاخصی مناسب برای سنجش عملکرد شهرداری باشد. یعنی هر چه شهرداری عملکرد بهتری داشته باشد، رضایت شهروندان بیشتر خواهد شد. از این رو این مقاله در تلاش است تا با استفاده از دیدگاه شهروندان، میزان رضایت آنان از عملکرد شهرداری هندیجان را در 4 شاخص خدمات شهری، عمران شهری، نظارت و خدمات اجتماعی و فرهنگی مورد سنجش قرار دهد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و جامعه آماری را کلیه ساکنان شهر هندیجان در سال1390که 26929 می باشند، تشکیل می دهند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر محاسبه شده و نمونه گیری به روش نمونه گیری متناسب با حجم در محلات 7 گانه شهر هندیجان تعیین گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که میزان رضایتمندی شهروندان از عملکرد شهرداری هندیجان در سطح پایینی قرار دارد. علاوه بر این بیشترین رضایت شهروندان از شاخص خدمات شهری، پس از آن شاخص عمران شهری و شاخص خدمات فرهنگی و اجتماعی است. کمترین میزان رضایتمندی نیز مربوط به شاخص نظارت است.

    کلیدواژگان: رضایتمندی، برنامه ریزی شهری، شهروندان، عملکرد شهرداری، شهر هندیجان
  • محمد جمور، عباس ملک حسینی صفحات 73-93

    به دنبال رشد جمعیت شهرها و گسترش کالبدی آنها موضوع چگونگی استفاده از زمین برای فعالیتهای مختلف شهری، با توجه به محدودیت عرضه زمین به یکی از مباحث و مسایل مهم بدل گردیده است. در این میان پادگانها به عنوان یکی از کاربریهای موجود در شهرها به دلایل مختلف اعم از تعارضات کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و... به عنوان کاربری ناسازگار با محیط شهری درآمده و مشکلات عدیده ای را ایجاد کرده اند. بطوریکه نیاز به خروج آنها از شهرها به ضرورتی اجتنابناپذیر تبدیل شده است. اما این مهم نیازمند برنامه ریزی و مطالعه همه جانبه برای ایجاد پادگانها در خارج از شهرها می باشد. از جمله این فعالیتها که تاثیر بسزایی در آمایش سرزمین دارد، مرحله مکانیابی سایت مناسب است. هدف اصلی در این پژوهش شناسایی شاخصها و زیرشاخصهای موثر در مکانیابی پادگانهای نظامی شهر همدان با عنایت به مبحث پدافند غیرعامل می باشد.نتایج حاصله این تحقیقی حاکی از عدم تبعیت از اصول و فرامین مباحث پدافند غیرعامل در مکان گزینی پادگان شهید قهرمان همدان می باشد. همچنین بین پادگانهای 5 گانه شهر همدان از لحاظ میزان برخورداری از شاخصهای پدافند غیرعامل اختلاف وجود دارد.روش کار در این تحقیق ترکیبی از روش های میدانی و توصیفی با رویکرد کاربردی و مطالعه تطبیقی است.

    کلیدواژگان: پدافند غیرعامل، مکان یابی، پادگانهای نظامی، پادگانهای همدان، شهر همدان
  • علیرضا مرتضایی جلال صفحات 95-113

    امروزه گردشگری به ویژه گردشگری روستایی گستره ای جهانی یافته است و یکی از بخش های مهم فعالیت های اقتصادی محسوب می گردد. تحقیق حاضر باهدف شناخت و تحلیل گردشگری  در روستای حیدره بالای شهر انجام شده است. برای برآورد حجم نمونه در گردشگران از روش فرمول کوکران استفاده شد که نمونه آماری برای گردشگران در این تحقیق شامل 170 گردشگر محاسبه گردید. از پرسشنامه به عنوان ابزار تحقیق استفاده گردید که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده در بین جامعه آماری تکمیل گردید. به منظور تعیین روایی پرسشنامه تحقیق از نظرات اساتید و متخصصان مربوطه در رشته های توریسم، توسعه کشاورزی و توسعه روستایی استفاده گردید. نهایتا با انجام پیش آزمون، به تعداد 30 پرسش نامه از جامعه آماری تکمیل گردید و آزمون کرونباخ آلفا محاسبه شد. بر اساس یافته های حاصل از مدل SWOT مهم ترین نقاط قوت گردشگری در روستای حیدره شامل موقعیت جغرافیایی، وجود اماکن مذهبی و داشتن آب و هوای مطبوع می باشد و مهم ترین نقاط ضعف موجود عبارتند از نا مناسب بودن امکانات وخدمات تفریحی و مذهبی، بهداشتی و کمبود نیروی متخصص و آموزش دیده. همچنین فرصت هایی که گردشگری روستای حیدره در اختیار دارد شامل توانایی جذب گردشگر از استان های همجوار،  افزایش سرمایه گذاری دولتی و  افزایش سرمایه گذاری خصوصی است و تهدیدهایی که گردشگری روستای حیدره با آن ها مواجه است عبارتند از کاهش امنیت اجتماعی، مدیریت نادرست در برنامه ریزی گردشگری و  استفاده نامطلوب از جاذبه های گردشگری.

    کلیدواژگان: گردشگری، گردشگری روستایی، حیدره بالای شهر، مدل SWOT
  • ناهید سجادیان، صفیه دامن باغ*، هادی علیزاده صفحات 115-144

    از مهمترین ابعاد شهر در نگاه اسلامی به آن، ماهیت اجتماعی شهر است که بیانگر ویژگی های اجتماعی جوامع شهری در قلمرو حاکمیت دین اسلام و ارتباط آن ها با آموزه های دینی اسلامی است. در مطالعه حاضر که با رویکرد توصیفی و تحلیلی به انجام رسیده است سعی گردیده ابعاد اجتماعی شهر از نگاه قرآن کریم  در جهت پیشرفت جوامع مورد ارزیابی قرار گیرد. در این راستا این ابعاد به صورت آیه به آیه از سوره های قرآن کریم استخراج و همراه با راهکارهای ارایه شده برای آنها آورده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مباحث اجتماعی به وفور در آیه های متعددی از قرآن کریم مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است. لزوم عطف به موضوع وحدت و انسجام اجتماعی از طریق پیگیری اخلاق و کردار عالیه اجتماعی، روحیات، گرایشات و اعتقاداتی چون انفاق، عدالت، مشارکت، برابری و برادری، تعاون، خوشرویی و خوش اخلاقی و... از جمله رهنمودهای قرآن کریم می باشد که یک چشم انداز پایدار را برای داشتن یک جامعه سرزنده ترسیم کرده است و تقویت روح اجتماعی که در آن، پیوند استوار و پایداری میان تمام گروه ها و طبقات جامعه شهری برقرار گردد را مورد تاکید قرار داده است. همچنین با توجه به ماهیت اسلامی شهرهای ایران، پیگیری و تحقق رهنمودهای قرآن کریم عملی خواهد بود به شرطی که خود ملزم به رعایت و تبعیت از آن ها باشیم. در حقیقت وحدت اجتماعی در شهرهای ایران با توجه به انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، عدالت و اعتماد اجتماعی پدیدار خواهد شد که خود برای ساختن یک شهر اسلامی با اجتماع پایدار از ارکان عمده و مورد تاکید قرآن کریم می باشد.

    کلیدواژگان: شهر اسلامی، قرآن کریم، ابعاد اجتماعی