ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 10 (اردیبهشت 1383)

عظیم ترین تحولات در جوامعی رخ می دهد که احاد آنها ضمن نگاهی ریزبینانه و دقیق, دست به دست هم می دهند و با تبادل دانش و تجربه و فن, رشد و ترقی و توسعه کشور خود را رقم می زنند. امروز, رشد جمعیت جهان و توسعه اقتصادی عواملی هستند که بیش از همه ذهن کارشناسان عرصه علم و تکنولوژی را به خود مشغول ساخته اند و آنچه که در این رهگذر نگاه علمی و عقلانی ما را می طلبد نیازهای ملی و فراملی و وابستگی کشورها به منابع انرژی فسیلی است.

مدیریت, فرآیند و یا هنر به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی, سازماندهی, بسیج امکانات و منابع, هدایت و کنترل آنهاست که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد. در کشور ما, به تبع درک موضوع و فهم این ضرورت, نیاز به ارایه رویکردی جدید در مدیریت و در خصوص امور بالادستی نفت و گاز احساس می شود, چرا که با به کارگیری آن از جنبه های مختلف, می توان پاسخ بسیاری از مشکلات, نارسایی ها و گره های موجود در روند اجرای کار را شناسایی و در جهت رفع آنها تلاش نمود.

تجمع حیرت انگیز میادین نفتی عظیم در ناحیه فروافتادگی دزفول با وسعت 50 هزار کیلومتر مربع, موجب تولید 400 میلیارد بشک نفت درجا از مخازن آهکی آسماری (میوسن آغازین) و سروک (سنومانین) گردیده است که به عبارتی 7% ذخایر نفت جهان را در بر می گیرد. بر پایه روش مدلسازی سازندهای کژدمی و پابده یک تا 10 میلیون سال پس از چین خوردگی زاگرس شروع به نفت زایی می کنند. بنابر این مهاجرت تقریبا به صورت عمودی در تاقدیسهای مرتفع به شدت شکسته شده رخ می دهد.

یکی از راه های اصلی برای به دست آوردن راندمان بالا در حفاری چاه ها و نیز تکمیل و تعمیر چاه های جدید و قدیم بدون صدمه زدن به سازند مخزن, حفاری تحت تعادل است. پیشرفت اداوات و تکنولوژی, در چند سال گذشته این عمل را اقتصادی کرده و مشکلات زیادی از حفاری را حل نموده است. کاستن از ضایعات حفاری و تعمیراتی و متعاقب آن, جلوگیری از صدمه دیدن سازند, افزایش تولید نفت و گاز و در نهایت بهینه نمودن تولید از ذخایر, از امتیازات حفاری تحت تعادل است.

اولین نمونه تجاری تفکیک گرهای فراصوتی از نوع Twister بر روی یکی از سکوهای دریایی مالزی آغاز به کار کرد. توسعه دهندگان این وسیله معتقدند این فن آوری تغییر بنیادی در روش های جداسازی آب از گاز طبیعی تولید شده و مایعات گازی سنگین تر ایجاد می کند.

تفکیک گرهای فرا صوتی Twister, تحولی نو در سیستم فرآورش گاز است. تکنولوژی Twister توسط شرکت شل توسعه یافت و شرکت Twisterبه عنوان شرکتی مجزا در آوریل سال 2000 توسط شرکت سرمایه گذاری تکنولوژی شل با مشارکت 55-50 بین شیل و گروه Beacon تاسیس شد. تفکیک گر فراصوتیTwister نتیجه ترکیب مفاهیم آیرودینامیک با مفاهیم ترمودینامیک و دینامیک سیال است.

در این تحقیق به تفکیک گونه های کلوییدی موجود در نفت خام توسط آنالیزSARA پرداخته می شود که اجزای نفت خام را براساس درجه حلالیت به چهارگروه عمده سیر شده, آروماتیک, رزین و آسفالتین تقسیم می کند. سپس اثرات یا مکانیزم هایی که بر رسوب این ذرات موثراند شامل Electrokinetic, Aggregation, Steric, Polydispersivity مورد بررسی قرار قرار می گیرند.

این مقاله مراحل تزریق رس جانبی را در داخل گسل های نمال معرفی می کند. در این راستا مشاهدات صحرایی با مدل های ژیومکانیکی ترکیب شده اند تا پارامترهای مربوطه قابل تعیین باشند. مطالعات صحرایی نشان می دهد که خمش گسل در لایه رسی می تواند شرایط لازم را برای تزریق رس فراهم آورد که این مراحل اغلب همراه با یک بلوک فشاری است. در این مقاله از مدل"اجزا یا عناصر محدود" و همچنین مدل آزمایشگاهی (Send box) و سپس مقایسه آن با مدل های رقومی و شواهد صحرایی استفاده شده است.

درجه ترشوندگی سنگ مخزن یکی از پارامترهای مورد توجه در مهندسی مخازن است. در صنعت نفت از روش های گوناگونی برای اندازه گیری میزان ترشوندگی سنگ های (مینرال های سنگ) مخازن استفاده می شوند. روش های زاویه تماس, USBM,Amott و روش ترکیبی Amoot/USBM, چهار روش اندازه گیری ترشوندگی سنگ مخزن هستند که بیشترین کاربرد را در صنعت نفت دارند. در این تحقیق روش های مختلف تعیین ترشوندگی بیان و مقایسه می گردد.

هیدرات های گازی جامداتی طبیعی مرکب از شبکه پیوندهای هیدروژنی آب هستند که مولکول های گازی با جرم مولکولی کم همانند متان را در خود محبوس کرده اند. اصلا هیدرات های گازی در دمای پایین و فشار بالا تشکیل می شوند. متان به عنوان اصلی ترین جزء گاز طبیعی از مهم ترین گازهای محبوس شده در هیدرات است.

ویژگی های یک سنگمخزن نظیر تخلخل و تراوایی توسط فاکتورهای فراوانی از جمله آرایش خلل و فرج و اندازه آنها کنترل می شود مطالعه دقیق شکل هندسی خلل و فرج (Pore Geometry) برای داشتن فهم بهتری از رفتار مخزن طی تولید ضروری است. شکل هندسی خلل و فرج شامل اجزایی نظیر سطح خلل و فرج (Pore area) و محیط مناف ذ (Pore prometer) است. با استفاده از تصاویر برگشتی (BSE) و تحلیل تصاویر در نرم افزار تحلیلگر می توان موارد فوق را با دقت بالایی مورد بررسی قرار داد.

رفتار بازدارنده های بر پایه ایمیدازولین در محیط های حاوی دی اکسیدکربن, با جریان های لخته ای متفاوت با استفاده از روش خود ایستایی الکتروشیمیایی (EIS) مطالعه شده است. بررسی ها نشان داده است, در جریان های با شرایط متفاوت, مقاومت انتقال بارR, و ضریب وار برگ Q, با افزایش زمان برون گذاشت, افزایش نشان می دهد.

مدل کامپیوتری توسعه یافته, توانایی پیش بینی شرایط فیزیکی و سرعت خوردگی داخل یک چاه نفت عمودی در اعماق مختلف را دارد. این چاه ها می توانند تحت شرایط جریان طیبعی یا فرازآوری با گاز باشند. مدل مورد بررسی, تحت ویندوز بوده و شامل چهار قسمت ویژه است. برنامه هایی که برای توصیف فیزیکی تهیه شده اند شامل برنامه دما, برنامه تعادل فاز و برنامه دینامیکی جریان غیر حلقوی (non-annular) برای محاسبات افت فشار هستند.

حوادث, آسیب ها و بیماری های ناشی از کار در مراکز تولیدی و صنعتی, بیشتر دیده می شود. به طور کلی انفجار و آتش سوزی, از خطرناک ترین پدیده هایی هستند که خسارت های جانی و مالی فراوانی, به ویژه در مراکز صنعتی و نفتی به بار می آورد. نزدیک به 75 تا 80% درصد آتش سوزی ها, قابل پیش بینی و پیشگیری است. در صورت شناخت خطر و عوامل ایجاد آن, هر انسان آگاهی, درصدد مبارزه و جلوگیری از بروز خطر بر خواهد آمد؛ از این رو شایسته است کارکنان شاغل بر روی سکوهای نفتی, با توجه به محدود بودن فضای کاری, مراقب نظم و نظافت محل کار خود باشند.

جمهوری اسلامی ایران با داشتن بیش از 14 درصد منابع گاز طبیعی جهان, از نظر حجم برخورداری از گاز طبیعی, دارای مقام دوم است.در مجموعه ای از فرایندهای موجود در صنایع نفت, گاز و پتروشیمی امکان تشکیل هیدراتها وجود دارد که این پدیده باعث گرفتگی خطوط لوله و دستگاه ها می شود و به تبع آن انفجار در مسیر و در پشت شیرهای کنترل رخ داده و بعضا متاسفانه موجب تلفات جانی و مالی قابل ملاحظه ای می گردد.