ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 9 (فروردین 1383)

متجاوز از 50 سال پیش در جریان یک واقعه تاریخی, ملت ایران زمام امور منابع نفت خود را که دیر زمانی در دست بیگانگان بود, به چنگ آورد و بر حضور و سلطه مستقیم کمپانی های نفتی خارجی پایان داد. هر چند که طی سالیان دراز پس از این واقعه, کمپانی ها به شیوه های دیگر, کماکان در جهت باز پس گیری و حفظ منافع از دست رفته خود کوشیدند. با وجود اینکه ملی شدن صنعت نفت در آن برهه, نقطه عطفی در مسیر حیات این صنعت محسوب می شود اما شکست جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1953 و سقوط دولت مصدق و روی کار آمدن کابینه زاهدی باعث شد ایران به جای یک شرکت خارجی و دولت انگلیس با کنسرسیومی شامل 16 شرکت بزرگ و کوچک از کشورهای انگلیس, آمریکا, فرانسه و هلند طرف قرار داد شود.

مدیریت, فرآیند به کارگیری موثر و کارآمد منابع مادی و انسانی در برنامه ریزی, سازماندهی, بسیج منابع و امکانات, هدایت و کنترل آنهاست که برای دستیابی به اهداف سازمانی و بر اساس نظام ارزشی مورد قبول صورت می گیرد. با توجه به اهمیت و جایگاه ویژه کلان پروژه ها(پروژه های زیر بنایی) در سطح صنعت نفت و نقشی که این پروژه ها در توسعه اقتصادی و تکنولوژی کشور ایفا می نمایند, ضرورت توجه و انجام مطالعات پژوهشی بر روی آنها ضروری و غیر قابل اجتناب است.

نمودار چگالی از مهم ترین نمودارهای چاه نگاری است که در تعیین تخلخل سنگ مخزن به کار می رود. همچنین این نمودار به همراه نمودار صوتی, برای تولید لرزه نگاشت های سنتزی و محاسبه امپدانس آکوستیک استفاده می شود که د رتفسیر پتروفیزیکی سنگ مخزن کاربرد اساسی دارد.این نمودار به علت مشکلات و موانع عملیاتی و فنی, در بعضی لایه ها و زون ها(به ویژه در اعماق نزدیک به سطح که قطر چاه زیاد است) موجود نبوده یا به علت وضعیتbadhole (مثل زون شسته شده یا ناصافی جداره چاه یا...), قرایت های آن قابل اطمینان نیست. بنابر این لازم به نظر می رسد که این نمودار به صورت مجازی تولید شود.

در مدل سازی مخازن نفتی از دو دسته اطلاعات, یکی (نمودارهای چاه) و دیگری (مقاطع لرزه ای), استفاده می گردد. یکی از راه های ایجاد ارتباط و انطباق نمودارها بر مقاطع لرزه ای, تبدیل لاگ های پتروفیزیکی به ردلرزه های ژیوفیزیکی است. این کار از طریق ساخت لرزه نگاشت های مصنوعی به کمک نمودارهای چگالی و صوتی امکان پذیر است. در این مطالعه با استفاده از اطلاعات چاه های مخزن بنگستان در میدان اهواز, واقع در مناطق نفت خیز جنوب ایران, لرزه نگاشت هایی در امتداد یکی از از مقاطع لرزه ای منطبق بر راستای میدان ساخته شده و مقطع لرزه ای مصنوعی به دست آمده است.

تست چاه روشی مناسب برای شناسایی مخازن هیدروکربوری است. برای بررسی چاه ها در سطح پیشرفته از روشی جدید به نام تکنولوژی شبکه عصبی مصنوعی (ANN) استفاده می شود. هدف اولیه این کار امتحان قابلیت روش ANN به عنوان ابزاری برای آنالیز فشارهای گذرا بوده است.

افزایش حفاری های انحرافی, باعث توسعه  روش های جدید حفاری و استفاده از موتورهای حفاری شده است. اگر چه طی سه دهه اخیر طراحی موتورهای حفاری درون چاهی پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته اما بازدهی کل موتورها در مقاطع خاصی از حفاری های انحرافی با محدودیت هایی میز مواجه بوده است. طراحی و ساخت موتورهای پیشرفته ای که همواره به حالت دورانی هستند قادرند زاویه انحراف و جهت را تغییر دهند, که به دنبال آن برخی از مشکلات کاربرد موتورهای حفاری درون چاهی مرتفع شده است.

یکی از روش های مرسوم در تولید نفت سنگین, تزریق مایعی رقیق کننده با عنوان(Diluents) در جداره چاه های یک مخزن نفت سنگین جهت اختلاط آن با نفت سنگین در ته چاه است که در نتیجه آن, نفت سبک شده و قادر به جریان یافتن در خط لوله انتقال و سیستم فرآورش می شود. در سیستم فرآورش پس از جداسازی گازهای همراه, ییدروژن سولفوره و آب نمک, در آخرین مرحله فرآورش ماده رقیق کننده از نفت سنگین جدا شده و برای تزریق مجدد به چاه ها انتقال داده می شود.

مخازن شکافدار در دنیا برای تعیین چگونگی مخزن و خصوصیات سیال(از قبیل تخلخل, تراوایی, ویسکوزیته, نسبت تحرک, اشباع آب, ترشوندگی, توزیع شکستگی ها و مکانیسم رانش در مقابل استراتژی مدیریت مخزن) بر بازیافت نهایی مورد مطالعه قرار می گیرد. مخازن شکافدار به چهار گروه تقسیم شده اند که دارای دو خصوصیت ویژه هستند. یکی با تخلخل و تراوایی پایین خمیره و تراوایی پایین خمیره. در تقسیم بندی های قبلی مخازن شکافدار بین این دو نوع تفاوتی قایل نشده بودند.

ذخایر عظیم مخازن نفت سنگین در کشورمان, ضرورت استحصال آن و مشکلات تولید این نوع نفت توجهی ویژه به روش های مناسب برای تولید نفت های سنگین را ضروری می سازد, استفاده از روش ENHANCED OIL RECOVERY(MEOR) MICROBIAL در مخازن نفت های سنگین, یکی از روش های MEOR به کلیه فرآیندهایی اطلاق می شود که در آنها با استفاده از توانایی های میکروارگانیسم های خاص تزریق شده که قادر به تحمل شرایط ویژه مخازن باشند.

طبق تعریف, بازده تزریق عبارتست از نسبت نفت جا به جا شده توسط گاز, به نفت اولیه قبل از تزریق گاز که از حاصل ضرب بازده حجمی (شامل بازدهی عمودی و ناحیه ای) در بازده میکروسکوپیک به دست می آید. از جمله مزایای تزریق گاز می توان به بازده میکروسکوپی بالا (در صورت داشتن یک جبهه جلویی پایدار در یک سیستم جا به جایی پایدار ثقلی که با فعال نمودن نیروی ریزش ثقلی در مخزن میسر می شود).

در این مقاله سعی شده است رسوب گذاری آسفالتین در نفت و عوامل موثر بر آن به خصوص عوامل ذاتی نفت که سبب عدم پایداری نفت می شود و روش های جلوگیری از این رسوب گذاری مورد بحث و بررسی قرار گیرد. ترکیبات و مشخصات ساختمانی رزینها و آسفالتین های موجود در نفت از عوامل موثر در ناپایداری ذاتی نفت هستند و پایین بودن نسبت C/H, بالا بودن ترکیبات آروماتیکی و تراکم حلقه های آروماتیکی در نمونه های نفتی ناپایدار مشخصه های بارز در این ناپایداری اند.

سیمانکاری صحیح و کامل در هنگام احداث فونداسیون ها یا ساخت جاده ها, راهی کلیدی برای یکپارچگی سازه و کنترل هزینه ها است. بدیهی است که حفاری و تکمیل چاه ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. ایجاد یک توپک سیمانی درست و کامل در دهه اول عملیات سیمانکاری, بسیار مهم است زیرا هزینه های ایجاد توپک های سیمانی بعدی بسیار بالا است به طوری که ساخت یک توپک سیمانی ثانویه 600فوتی (183متری) در دریای شمال در عمق 800 فوتی (2440متری) در یک چاه قایم هشت و یک دوم اینچی, به طور معمول هزینه ای بالغ بر 210هزار دلار آمریکا دارد و با فرض این که از یک دکل نیمه شناور(با اجاره 120هزار برای هر روز) استفاده شود, هزینه های جاری به شکل زیر قابل تفکیک خواهند بود.

چینه شناسی سکانسی کاربرد گسترده ای در صنعت نفت دارد و می توان گفت رشته ای از زمین شناسی است که سهم عمده پیشرفت خود را مدیون زمین شناسان نفتی است و حتی در صنعت نفت تولد یافته است. یکی از امتیازات عمده چینه شناسی سکانسی, پیشگویی روند حوضه به نحو ساده تراز الگوهای گذشته است و اینکه سایر پژوهشگران مربوط به صنعت نفت بهتر می توانند آن را درک نمایند.

ابزار بازرسی لوله از نوع نشست فلاکس مغناطیسی (MFL), خسارت وارده به دیواره لوله را در یک خط لوله گاز اندازه گیری می کند اما ضخامت باقیمانده دیواره لوله را که تعیین کننده استحکام باقیمانده لوله است نمی تواند اندازه بگیرد. دقت این ابزار تا10% ضخامت دیواره لوله, محدود بوده و این فناوری نمی تواند ترک هایی مانندSCC (ترک خوردن ناشی از خوردگی توام با تنش) را تشخیص دهد.

جمهوری اسلامی ایران در ژوین سال 1992 میلادی به عضویت کنوانسیون سازمان ملل متحده درباره تغییرات آب و هوا (UNFCCC) در آمده است. از اهدافی که در این کنوانسیون دنبال می شود تعیین میزان انتشار گازهای گلخانه ای از منابع مختلف و تلاش در جهت کاهش این انتشارات است.