فصلنامه علوم و فنون نظامی
پیاپی 2 (بهار 1384)

برای نخستین بار و بطور رسمی مفهوم جنگ نا متقارن در گزارش بررسی دفاعی چهارساله آمریکا در سال 1977 مورد استفاده قرار گرفت.از مجموع تعریف های ارایه شده برای جنگ نا متقارن به چند عنصر اصلی از جمله بهره گیری از نقاط ضعف و آسیب پذیری دشمن , استفاده از فناوری های پیشرفته و غیر قابل انتظار , بهره گیری از روش های مبتکرانه , تضعیف اراده ی دشمن برتر , تاکید بر تایید نامتناسب را می توان اشاره نمود .  ستاد مشترک آمریکا از جنگ نا متقارن تعریفی اینگونه دارد "به کارگیری رویکردهای غیر قابل پیش بینی یا غیر متعارف برای خنثی نمودن یا تضعیف قوای دشمن و در عین حال, بهره برداری از نقاط آسیب پذیر او از طریق فناوری های غیر قابل انتظار یا روش های مبتکرانه" جنگ نامتقارن را می توان در ابعاد هسته ای , شیمیایی , بیولوژیکی, الکترومغناطیسی , سایبریک و... مورد مطالعه قرار داده و یا آنرا بکار بست. در این مقاله به بعد سایبریک آن پرداخته شده است .  همگام با آماده شدن و تجهیز قدرتهای بزرگ , انقلابی بی سابقه در حال شکل گیری است و آن چیزی جز انقلاب اطلاعات نیست . توسعه وسایل ارتباطات اینترنتی، این انقلاب را در سراسر جهان گسترانیده و محیطی تازه به وجود آورده است  برای حفظ بقا، در چنین محیطی , ضروریست تا شناخت کافی از تهدیدها , فرصت ها و امکانات بالقوه داشت .     به کار گیری رایانه های نسل سوم و چهارم ماهیت اساسی راهبرد نظامی, سازمان ها و ساختارهای نظامی , دکترین و استراتژی ها را تغییر داده است .  به نظر می رسد استفاده از قدرت آتش وسیع بهمراه ارتش مکانیزه و هواپیماهای بمب افکن قول پیکر , دیگر مربوط به گذشته باشد . اکنون با جنگ رایانه ای، شکست یا پیروزی حاصل انبوه تجهیزات و لشکر نبوده، بلکه بستگی به اطلاعات و دانش برتر دارد. کسانی که در این زمینه به موفقیت هایی نایل آیند به مزایایی دست خواهند یافت که نتایج آن کمتر از داشتن بمب اتم نیست .        دستیابی به توانمندی های جنگ سایبریک , به حمله کننده، قدرت تخریب جبران ناپذیری حتی بدون شلیک یک گلوله  می دهد . توان فوق العاده که یک کشور از این طریق کسب می کند می تواند دشمن را همچون یک بمب اتم منفعل و در عین حال ارتش سازمان یافته و منظمی هم نداشته باشد . در جنگ های متعارف امروزی همچون جنگ های خلیج فارس،  بالکان , افغانستان و عراق، همواره حمله های پیشگیرانه و ویران کننده بر علیه مراکز فرماندهی , سایت ها و سامانه های رادار دفاع هوایی , مراکز ارتباطی فرماندهی وکنترل (C4I) انجام و متعاقب آن یورش به کارخانجات برق, دپوهای مهمات، سوخت و مراکز اصلی نیروهای آفندی نظامی کشورهای هدف آغاز می گردید . یکی از اهداف اولیه این نوع حملات , ایجاد رعب و وحشت در میان فرماندهان طرف مقابل و  از هم گسیختگی سازمانی به منظور انهدام ماشین جنگی آنان است . در جنگ سایبریک نیز یک چنین سناریو با اولویت بندی مشابه طرح ریزی می شود، تا با زمین گیر ساختن دشمن بدون هرگونه برخورد فیزیکی و تحمیل خسارت پیروزی حاصل شود .  از این رو، در اینگونه جنگ ها ,هدف نهایی فلج کردن و از کار انداختن سامانه ها و سازمان های معمول نظامی کشور هدف بوده، تا نتوانند ادامه فعالیت بدهند.

پس از چند سال مذاکره و بررسی بین هم پیمانان ناتو NATO، قرارداد ساخت و طراحی سامانه جدید فرماندهی- اطلاعات به صورت تمرکزی برای اجرای عملیات در محدوده هوایی ناتو مورد توافق قرار گرفت. سامانه جدید فرماندهی- اطلاعات جایگزین سامانه محیط عملیات زمینی پدافند هوایی اعضاء ناتو (NADGE) می گردد. از دهه هشتاد تمایل به ایجاد چنین سامانه ای بین هم پیمانان مورد توافق قرار گرفته بود، کاربرد اصلی سامانه (ACCS)سامانه فرماندهی و کنترل هوایی، پشتیبانی از انواع عملیات در محدوده هوایی از نوع پدافندی و تهاجمی است، در حالی که سامانه NADGE موجود فقط حالت پدافندی دارد.

در کنار پیشرفت های علمی بنیادین و مصارف تجاری علم و فناوری نانومقیاس، کاربردهای مهیجی نیز از آن در شناسایی و دفع عوامل جنگی شیمیایی، بیولوژیکی و هسته ای ظهور یافته است. در عین حال سازمان های دفاعی دنیا بودجه هنگفتی را به توسعه این مصارف اختصاص داده اند، که بیانگر اهمیت راهبردی آنها در مواقع اضطراری جنگی است. در این مقاله توانمندی های نانوفناوری در سه بخش: الف)کشف و شناسایی عوامل شیمیایی، بیولوژیکی و هسته ای، ب) پیشگیری و حفاظت و ج)راه های مقابله و دفع آلودگی بررسی شده و زمینه های کاربردی عملی آنها توضیح داده می شود. همچنین نحوه گرایش و تخصیص بودجه سازمان های تحقیقات دفاعی دنیا به نانوفناوری تشریح شده و دلایل لزوم ورود کشور به تحقیقات دفاعی مرتبط با نانوفناوری بیان می گردد.

طبق اظهارات مقام های ارشد نیروی هوایی ارتش  آمریکا، این نیرو قصد دارد با صرف بودجه ای 2/3 میلیارد دلاری ظرفیت فعلی ناوگان بمب افکن های خود را تا سال 2009 ارتقاء بخشد. هرچند به تازگی صحبت های درباره ایجاد یک ظرفیت جدید هواپیماهای ضربتی بلند برد بوده  است، ولی آنچه مسلم است ناوگان فعلی متشکل از هواپیماهای B-1B Lancer، B-2A Spirit و B-52H استراتژیک قاره پیما (8 موتوره) است که تا سال 2040 توان ضربتی این ناوگان را از نظر قدرت انهدام هدف، تشکیل می دهد. طبق اظهار نظر این مقامات، بی شک نیروی هوایی خواهان توسعه قدرت تخریب، قابلیت پایایی در مقابل توان دشمن، پشتیبانی، واکنش سریع و مهمتر از همه، پیشرفت در دریافت بموقع هدف و فراهم نمودن آگاهی از موقعیت بهتر می باشد که منجر به جمع آوری اطلاعات پراکنده خواهد شد. جانشین ستاد نیروی هوایی آمریکا، به کنگره گفت که نیروی هوایی برای سال مالی 2005 بودجه ای معادل با  612 میلیون دلار برای شروع این بهینه سازی ها درخواست کرده است که این مبلغ شامل 5/86 میلیون دلار جهت بازسازی 68 فروند هواپیمای B-1B، 388 میلیون دلار برای سرویس 21 فروند هواپیمای B-2A و 5/137 میلیون دلار صرف 94 فروند هواپیمای B-52H، می شود . مبلغ اختصاص یافته به هواپیمای B-1B صرف پشتیبانی از نصب کامل دیتالینک (دستگاه ارسال اطلاعات) بر روی هواپیما به منظور برقراری ارتباط با استفاده از لینک 16 و ارتباط سامانه فرماندهی و کنترل خارج از دید، و همچنین افزایش توانایی های آگاهی از موقعیت این هواپیما خواهد شد. بودجه تخصیص داده شده نیز جهت اقدام بر روی نصب یک سامانه حمل سلاح ترکیبی، ارتقاء سامانه دفاعی ALQ-161/ AN، یکپارچه کردن ناظر کوک تصحیح مهمات (WCMD) و مهمات پرتاب شوند از راه دور AGM-158 می شود. قسمت های پروازی که هم اکنون برای هواپیمای B-52H انجام می شوند، نیز در دست اجراست. بهینه سازی هواپیماهای B-2A شامل ارتقاء نمایشگر ابزار دقیق مرکزی/ لینک 16 می شود، که طبق گفته مقامات نیروی هوایی فراهم کننده شبکه آگاهی موقعیتی میدان نبرد تاکتیکی برای بالا بردن قابلیت باز زیستی و انعطاف پذیری در هدف گیری مجدد می گردد. بودجه اختصاص یافته به این هواپیما همچنین شامل بهبود فرکانس راداری آن می شود و محافظت از دید راداری پایین بدنه آن نیز بهبود می یابد. شرکت نورتروپ گرومن در 19 آوریل اعلام کرد که ماده پوششی خاصی برای جذب فرکانس های راداری بنام ماده متناوب فرکانس بالا (AHFM) را برای اولین بار بر روی یک هواپیمای B-2A بکار برده است. دوک دیوفرسن، جانشین شرکت نروتروپ گرومن و مدیر برنامه های B-2A در مصاحبه با مجله (Jean's Defense Weekly) JDW  گفت که با پوشش جدید، حدود 3000 فوت نواری که در حال حاضر برای بستن درزها بر روی هواپیما بکار می رود حذف می شود و هواپیما در مقابل دید ضعیف راداری (که با توجه به وجود نوارها، ایجاد شده بود) محفوظ می ماند. بر طبق گفته وی، این ماده پوششی باعث کاهش زمان تعمیر و نگهداری هواپیما (در نقاطی که نوار بندی می شوند) از چندین روز به چندین ساعت می گردد. بدنه هواپیماهای B-2A نیز به عنوان بخشی از کار تعمیر و نگهداری دپو با  این ماده رنگ آمیزی خواهند شد. درخواست بودجه برای این هواپیما همچنین شامل پشتیبانی از تجهیزات فوق العاده پیشرفته فرکانس بالای رادیویی (AEHF) برای برقراری ارتباط مورد نیاز با فرماندهی استراتژیک آمریکا و ارتقاء ارتباطات ماهواره ای / UHF می باشد که ارتباطات صوتی را بهبود بخشیده و توانایی ماموریت های پرواز را در سطح بالا  افزایش می دهند. بهینه سازی هواپیمای B-52H که با واگذاری بودجه سال مالی 2005 پشتیبانی می شوند شامل توسعه سامانه های خودکار  Mid-Life، توسعه اقدامات ضد الکترونیک و توسعه برنامه های فناوری  شبکه ارتباطات رزمی که لینک 16 و AEHF را به هم وصل می کند، می باشد. نیروی هوایی همچنین در ساخت پاد روشن کننده هدف AN/AAQ-28 که بر روی هواپیما نصب می گردد و آن را قادر می سازد تا به طور خودکار هدف را تعقیب نموده و هدف های ثابت را از طریق بمب های هدایت شونده لیزری رهگیری کرده و خسارات وارده به هدف ها را ارزیابی نماید، همکاری می کند. این پادهای هدف یاب همچنین به گروه مسوول بمب ریز امکان می دهد تا بتوانند GPS بمب ها و مهمات ماهواره ای را بمنظور تشکیل یک مجموعه حمله مستقیم مشترک، هماهنگ نمایند. گرچه در حال حاضر توانایی بکارگیری پادهای روشنایی ER بر روی هواپیمای B-52H موجود است، ولی نیروی هوایی در نظر دارد پادهای هدف یاب روشنایی پیچیده تر و پیشرفته تری (AT) را تدارک ببیند. فرماندهی رزمی نیروی هوایی (ACC)[1] در این زمینه  در مصاحبه با هفته نامه جینز  اظهار داشت که نیروی هوایی در نظر دارد 12 پاد (AT) هدف یاب پیشرفته را با اتکا به تصویب بودجه، در زیر یک هواپیمای B-52A  برای اجرای ماموریت های ضروری رزمی نصب نماید. علاوه بر این 12 پاد، این فرماندهی اعلام کرد که ناوگان B-52A به پادهای دیگر مورد نیاز فرماندهی رزمی هوایی که برای هواپیماهای رزمی مورد نیاز است مجهز می شوند. طبق گفته فرماندهی هوایی رزمی (ACC)، آزمایش پروازی پادهای هدف یاب پیشرفته (AT) در ماه می انجام شده و پیرو آن با نصب سامانه های نرم افزاری این پادها، هواپیماهای B-52A توانایی استفاده از این پادها را در ماه اگوست بدست آوردند. این سرویس دهی همچنین قصد دارد 16 فروند از هواپیماهای B-52H را به هواپیماهای پارزیت رسان از راه دور تبدیل کند، این تبدیل طبق گفته جانشین ستاد نیروی هوایی آمریکا  از ماه اکتبر شروع می شود. نیروی هوایی قصد دارد این پادهای پارزیت رسان الکترونیکی را بر روی بال های پادهای بیرونی که در گذشته بمنظور تانکر سوخت استفاده می شد، نصب نماید، و برای این کار مبلغ 500 میلیون دلار تا اواخر سال 2009 درخواست نموده است. یک مسوول نیروی هوایی، جیمز روج در تاریخ سوم مارس به مجله JDW گفت که در این سرویس دهی ایده تعویض موتور B-52H که بر مبنای گزارش هیات علوم دفاعی در سال 2003 پوسته گذاری شده اند، نیز به اجرا در خواهد آمد. 

در نیروی دریایی هدفگیری با دقت بالا و از فاصله دور با استفاده از حداقل نیروی انسانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین سامانه های تشخیص خودکار هدف می بایست بهینه گردند. زیرا این سامانه ها جایگزین نیروی انسانی در ردگیری و هدفیابی هدفهای ثابت و متحرک می گردند. الگوریتمهای پیشرفته شناسایی هدفها باعث بکارگیری نیروی انسانی کمتری شده و آنها را برای انجام دیگر فعالیتها آزاد می سازد. بهره گیری از رایانه برای پردازش بروندادهای یک یا چند حسگر بمنظور تعیین موقعیت و شناسایی یک هدف شناسایی خودکار هدف (ATR)  نامیده می شود.

موشک ها سلاح هایی هستند که امروزه در تمام اشکال مختلف جنگ یکی از موثرترین و جنجالی ترین ابزارهای نظامی به حساب آمده و با پیشرفت فنآوری روز رفته رفته پیچیده تر و دقیق تر می شود. سیر تکاملی موشک ها از اواسط جنگ دوم جهانی تا به امروز نشان دهنده علاقه وافر طراحان نظامی به این سلاح می باشد، این مقاله سعی بر این دارد تا به صورت اجمالی خوانندگان عزیز را با انواع مختلف موشک ها و نیز دو عامل تعیین کننده دقت، هدایت و کنترل آشنا نماید که در قسمت اول بحث عامل هدایت بیان شد و در این قسمت به ارایه موضوع کنترل پرداخته می شود.

سامانه رادار چند پایه پس پرش ماورا افق (O-MSRS) جدیدترین نوع سامانه راداری در حال توسعه است که نوع آن پرسش های فراوانی را در بین صاحب نظران نظامی مطرح نموده است. وظیفه و عمل این سامانه، مراقبت هوایی از ناحیه ای وسیع و مراقبت و شناسایی نظام مند و بطور پیوسته منطقه ای فراتر از خطوط مرزی است. این سامانه جهت کشف وسایط تهاجمی هوایی در ارتفاع پست و مسافت های زیاد مانند هواپیماهای بدون سرنشین UAV و موشک های تاکتیکی بالستیکی TOM را بکار می رود. این سامانه در محدوده فرکانسی HF (فرکانس زیاد)، 3-30MHZ با امواج آسمانی، طول موج کوتاه (SW) کار می کند و پیش بینی می شود جایگزین مناسبی برای رادار پرنده AWACS گردد.

امروزه یکی از دغدغه های اصلی مدیران سازمان ها در بحث آموزش و توسعه کارکنان ، ارزشیابی اثر بخشی برنامه های آموزشی و چگونگی انجام آن است.  از این رو ، مقاله حاضر در صدد تبین اجمالی ارزشیابی آموزش ، دلایل ارزشیابی ، فرآیند ارزشیابی ، ستاده های مورد استفاده ارزشیابی آموزش در ارزشیابی آموزشی پرداخته و سپس با معرفی رویکردهای ارزشیابی آموزش و مقایسه آنها به نتیجه گیری می پردازد.

گسترش مقاومت داخلی در عراق که باعث کشته شدن بیشتر از 120 نفر از نظامیان آمریکایی تنها در ماه آوریل سال 2004 گردید موجب شد تا پنتاگون درخواست نماید تعداد 30000 نیروی دیگر به عراق اعزام گردد، همچنین مقام های ارشد نظامی تقاضای بودجه نظامی بیشتری را از کنگره نموده اند، تا از آن در جهت ادامه عملیات در عراق و جایگزینی نیروهای خارج شده از آن کشور استفاده نمایند . حتی اگر دستور اعزام نیروها همین حالا صادر شود ماه ها طول خواهد کشید تا این لشگرهای تازه نفس وارد صحنه عملیات شوند . اگرچه به نظر می رسد نیروی نظامی آمریکا در حال حاضر بسیار قدرتمند و دارای قدرت جنگی بالا هستند، اما گسترش این نیروها در این حوزه گسترده و به مدت طولانی بیشتر از یکسال باعث فرسایش و خستگی نیروهای اشغالگر و در نتیجه ارتش آمریکا برای انجام نقش جهانی خود با کاهش نیروی انسانی ، تجهیزاتی و قطعات یدکی روبرو خواهد شد. این مشکلات به سادگی قابل حل نیستند اگرچه ممکن است از نظر یک فرد غیرنظامی غیرمعقول باشد که ارتش ایالات متحده آمریکا که حدود یک میلیون وچهارصد هزار نفر نیروی نظامی دارد، با گسترش حدود 140 هزار نفر در عراق و 9000 نفر در افغانستان دچار مشکل جدی و حاد شود اما افسران نظامی اصطلاحی دارند که می گوید " آماتورها به مطالعه تاکتیک می پردازند و حرفه ای ها لجستیک را بررسی می کنند " دلیل منطقی برای این امر این است که حرکت یک واحد نظامی از نقطه الف به نقطه ب مستلزم تلاش آماد و پشتیبانی چشمگیری می باشد . پرواز هواپیماها باید برنامه ریزی شود ، قطارها بایستی بارگیری شوند، مسیر کشتی ها باید تغییر یافته و تجهیزات نظامی بارگیری شوند . حال تصور نمایید، اگر یک گروهان تانک قرار باشد از نقطه ای در خاک آمریکا به نقطه ای در خاک عراق (فلوجه) استقرار و گسترش یابد، نیروهای مسوول ناچارند قبل از اقدام به جابجایی، کلیه وسایل خود را اعم از وسایل موتوری سنگین و سبک و... ، را به مقصد مورد نظر به صورتی دقیق از نظر آمادگی رزمی مورد بازرسی و ارزیابی قرار دهند. همچنین سربازان زیادی باید در اسکله، عملیات بارگیری را انجام داده و یا نظارت نمایند، علاوه بر این ها نیروهای زیادی باید در این بندر با استفاده از تجهیزات خاصی، تانک ها را به کشتی منتقل نمایند، و کشتی مسیر آمریکا تا کویت را به آرامی طی نماید و در آنجا عملیات تخلیه و جابجایی نیز مدت ها طول می کشد تا صورت گیرد، بنابراین تا زمانی که تانک ها به مرز جنوبی عراق برسند، صدها نفر در مبداء و مقصد باید کارهای مختلف را برنامه ریزی و انجام دهند، و با توجه به نیروی موردنیاز ، هزینه های زیادی نیز باید صرف شود .  حال تصور نمایید که انتقال تمامی لشگر سوم پیاده که شامل صدها دستگاه تانک و هزاران خودروی دیگر است . حجم کارهای مورد لزوم و نفرات موردنیاز، سرسام آور است، حدود یک میلیارد دلار نیز بایستی هزینه شود تا لشگر فوق الذکر به عراق اعزام گردد .

مطالعه پژوهش عملیاتی عبارت است از ساختن مدلی از وضعیت طبیعی مورد نظر. یک مدل پژوهش عملیاتی به عنوان نمایش آرمانی (ساده شده) از یک دستگاه واقعی تعریف می شود. این دستگاه ممکن است از پیش موجود باشد، یا هنوز به صورت ذهنی بوده و به مرحله اجرا درنیامده باشد. در حالت اول، هدف مدل تحلیل رفتار دستگاه به منظور بهبود عملکرد آن است. در حالت دوم، هدف مدل عبارت از تعیین "بهترین" ساختار برای دستگاه آینده است. پیچیدگی یک دستگاه واقعی ناشی از تعداد بسیار زیاد عناصری (متغیرهایی) است که رفتار دستگاه را کنترل می کند. این امر به نوبه خود، موجب بروز یک اشکال اساسی در پیشنهاد روش های ویژه عمل برای هر یک از این متغیرها می شود. خوشبختانه، اگر چه ممکن است در وضعیت واقعی، تعداد متغیرها از تنوع زیادی برخوردار باشند، معمولا" کسر کوچکی از این متغیرها در رفتار دستگاه، نقش تعیین کننده و موثری دارد. از این رو، ساده سازی این دستگاه واقعی بر حسب یک مدل، اصولا" روی تعیین متغیرهای موثر و روابط حاکم بر آنها متمرکز می شود.

وقوع رویدادهای متعدد در جهان و جامعه بشری پیوسته مورد قضاوت و توجه دیدگان صاحبان خرد قرار می گیرد. آنان که به فرمایش مولایمان حضرت علی (ع) به استقبال آینده می روند، کسانی هستند که هرگز سرگردان نمی مانند، چراکه قوانین حاکم بر جهان خلقت، سنت های لایتغیر الهی هستند و با شناخت این قوانین و عمل به آنها می توان از آفات و آسیب ها مصون ماند و در سطح کلان، تهدیدات دشمنان شریعت، مکتب و میهن را دفع و یا به حداقل کاهش داد.  دنیایی که امروزه در آن به سر می بریم شاید از ابتدای پیدایش جوامع بشری تاکنون هیچگاه در چنین وضعیت پیچیده و بغرنجی قرار نداشته است. تلاش قدرت های حاکم برای کسب منابع روز افزون مادی به هر قیمت ممکن و با سلطه طلبی های کشورهای صنعتی و به ویژه شیطان بزرگ آمریکا که سرمست از فروپاشی بلوک شرق و خالی دیدن میدان از رقیب، درصدد استیلای حاکمیت مطلق خود بر جهان می باشد، ما را بر آن می دارد که پیوسته این دشمن قهار بی رحم را زیر نظر گرفته و کوچک ترین تحرکات آن را با دیدگانی باز و بصیرتی فوق العاده دیدبانی نموده و با تجزیه و تحلیل آنها خود را در جهت مقابله و خنثی نمودن نقشه ها و طرح های آن، آماده نماییم. دفاع و پیروزی قاطع بر دشمن، امری ضروری برای ادامه حیات هر جامعه و حفظ ارزش ها و دستاوردهای آن می باشد. ولی در حال حاضر تولید تسلیحات و تجهیزات مدرن و فوق مدرن نظامی نظیر بمب ها،  موشک های هوشمند، فراهوشمند و فراهم آوردن این قبیل ابزار دفاع بسیار پرهزینه و گران قیمت بوده و لازمه آن داشتن توان بالقوه علمی مناسب و کارآمد است. از سوی دیگر تولید و صدور این تجهیزات و تسلیحات در شرایط کنونی در انحصار کشورهای صنعتی و استعمارگر می باشد. پذیرش و اذعان به این واقعیت و عدم امکان دستیابی به ابزارهای آن چنانی، نمی تواند موجب تسامح و معافیت ما از اندیشیدن درباره دفاع از جامعه، ملت، اعتقادات و ارزش های آن و پیش بینی های لازم گردد. بنابراین راه حل منطقی چنین خواهد بود که به یاری تفکر و تلفیق عقاید و در تقدم اول با اتکاء به قدرت لایزال الهی و در تقدم بعدی بر توانایی های بالفعل و منابع موجود، کل جامعه را برای دفاع در برابر تجاوزات بیگانگان آماده نمود. برای اینکه از تحمیل هزینه های گزاف دفاع عامل پرهیز کرده و مجهز و مهیای مقابله با هرگونه تهدید باشیم، بهترین و عقلانی ترین راه کار، روی آوردن به دفاع غیرعامل است. با عنایت و مدنظر قرار دادن همین ملاحظات است که مقام معظم رهبری می فرمایند:«پدافند غیرعامل در نیروهای مسلح، بایستی هم چون شعله ای بلند شود.»[1] 1- از بیانات فرماندهی معظم کل قوا در 9/6/82