فصلنامه علوم و فنون نظامی
پیاپی 3 (تابستان 1384)

اعمال ورفتار هر فرد، زاییده طرز تفکر وعقیده او است.جانبازی وفداکاری از نشانه‏های افراد با ایمان است.اگر ایمان انسان به چیزی به حدی برسد که آن را بالاتر از جان ومال خود بداند، قطعا در راه آن سر از پا نمی‏شناسد وهستی وتمام شوون خویش را فدای آن می‏سازد. قرآن مجید این حقیقت را در آیه شریفه زیر منعکس کرده است:انما المومنون الذین آمنوا بالله و رسوله ثم لم یرتابوا و جاهدوا باموالهم وانفسهم فی سبیل الله اولیک هم الصادقون .(حجرات:15) «مومنان کسانی هستند که به خدا وپیامبر او ایمان آوردند ودر آن هرگز تردید نکردند وبا مال وجان خود در راه خدا کوشیدند؛ آنان به راستی در ایمان خود صادقند. » در سال های آغاز بعثت، مسلمانان سخت ترین شکنجه‏ها وزجرها را در راه پیشبرد هدف تحمل می‏کردند. آنچه که دشمنان را از گرایش به آیین توحید باز می‏داشت، همان عقاید خرافی نیاکان وحفظ مقام خدایان وتفاخر به امتیازات قومی وطبقاتی وکینه‏های موروثی قبیله‏ای بود.این موانع تا روزی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم مکه را فتح کرد، بر سر راه پیشرفت اسلام در مکه واطراف آن وجود داشت وجز با قدرت نیرومند ارتش اسلام از میان نرفت. فشار قریش بر مسلمانان سبب شد که گروهی از آنان به حبشه وگروه دیگری به یثرب مهاجرت کنند. با آنکه پیامبر (ص) وحضرت علی از حمایت‏خاندان بنی هاشم وبالاخص ابوطالب برخوردار بودند، اما جعفر بن ابی طالب ناگزیر شد به همراه تنی چند از مسلمانان در سال پنجم بعثت مکه را به عزم حبشه ترک گوید وتا سال هفتم هجرت که سال فتح خیبر بود در آنجا اقامت گزیند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در سال دهم بعثت‏حضرت ابوطالب، بزرگ ترین حامی ومدافع خویش را، در مکه از دست داد. بیش از چند روز از مرگ عموی بزرگوارش نگذشته بود که همسر مهربان او خدیجه، که هیچگاه از بذل جان ومال در پیشبرد هدف مقدس پیامبر دریغ نمی‏داشت، نیز چشم از جهان فرو بست.  با در گذشت این دو حامی بزرگ، میزان خفقان وفشار بر مسلمین در مکه فزونی گرفت؛ تاآنجا که در سال سیزدهم بعثت، سران قریش در یک شورای عمومی تصمیم گرفتند که ندای توحید را با زندانی کردن پیامبر، یا با کشتن و تبعید او خاموش سازند. قرآن مجید در خصوص این سه نقشه آنان یاد آور شده، می‏فرماید:واذ یمکر بک الذین کفروا لیثبتوک او یقتلوک او یخرجوک ویمکرون و یمکر الله و الله خیر الماکرین (انفال:30) به یاد آور هنگامی را که کافران بر ضد تو حیله کردند وبر آن شدند که تو را در زندان نگه دارند یا بکشند ویا تبعید کنند.آنان از در مکر وارد می‏شوند وخداوند مکر آنان را به خودشان باز می‏گرداند؛ وخداوند از همه چاره جوتر است.

محیط زیست همانطوری که از اسم آن پیداست، محیط زندگی موجودات زنده و به ویژه ما انسان های روی کره زمین می باشد. این نعمت خدا دادی که ظرفیت محدودی دارد، هر چقدر که به گذشته ها برمی گردیم، سالم تر، پاکیزه تر، زیباتر و دوست داشتنی تر بود. اما با روند رشد شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع، حفظ مواهب آن مورد بی توجهی و بی مهری قرار گرفته است. این بی توجهی ها، سهل انگاری ها و نامهربانی ها با اشکال گوناگونی خودنمایی کرده است. قطع درختان سرسبز، انهدام بوته زارها و چمن زارها، خشکانیدن چشمه سارها، کثیف نمودن آب رودخانه ها و آلوده نمودن هوای پاک تنفسی، نمونه هایی از این بی رحمی ها نسبت به طبیت و محیط زیست می باشد. در این راستا باید گفت که بشر با دست خود زیبایی ها و شادابی های طبیعت را کاهش و یا نابود می سازد، عرصه زندگی را بر خود، بر همنوعان خود و بر موجودات زنده بی گناه، تنگ و دشوار می سازد، آگاهانه و یا ناآگاهانه موجب بروز بسیاری از بیماری های جسمی و روحی می گردد که سالیانه هزینه های سرسام آوری را بردوش جامعه تحمیل می نماید.

رسیدن به توسعه و گریز از گردونه فقر در ابعاد مختلف یکی از مهم ترین آرزوها و آمال هر ملتی محسوب می شود، تجارب کشورهای توسعه یافته نشان می دهد سرانجام بیشتر آنها از طریق توسعه سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، صنعتی، و... به توسعه پایدار دست یافتند. در این راستا مراکز آموزش عالی در سطح آجا تلاش دارد به منظور ارتقاء سطح علمی و بینش کارکنان و با توجه به شناخت محیط ملی گامهای موثری را نظیر انتشار فصلنامه علوم و فنون نظامی بردارد.

محدوده مادون قرمز طیف الکترومغناطیس، باند بسیار مناسبی جهت کشف و تعقیب اشیاء گرما زا و یا حرارت دیده می باشد . فناوری بکارگیری محدوده مادون قرمز به طور قابل توجهی رشد یافته و در حال حاضر کشف کننده های فناوری یادشده برای کاربردهای نظامی در ابعاد سامانه های فضا پایه، پیشرفت شایان توجهی داشته که در همین رابطه امروزه فناوری مادون قرمز توسط ماهواره ها ، هواپیما ها و پرنده های هدایت پذیر از دور جهت اهداف نظامی به طور وسیعی بکار گرفته می شود .

بدنبال تراژدی غم انگیز استفاده از دو بمب اتمی در ژاپن در سال 1945  و آثار زیانبار بجای مانده از آن که تا سال ها بر قربانیان این فاجعه می افزود، توجه دانشمندان به عنصر دیگری در هسته بنام نوترون و انرژی نهفته در آن جلب شد تا شاید انفجار هسته ای بعدی، علاوه بر مقاصد صلح آمیز خود عواملی همچون مواد سمی و رادیواکتیو را که سالیان  متمادی بر محیط زیست و موجودات زنده اثر منفی می گذارد، در بر نداشته باشد. بدین ترتیب دستیابی به فناوری نوترونی عملکرد سایر بمب های  هسته ای را تحت الشعاع قرار داد. در بمب های  اتمی از واکنش شکافت هسته  اورانیوم و یا پلوتونیوم و در بمب های  هیدروژنی از واکنش گداخت هسته ای هیدروژن استفاده می شود. در این فرآیند و در طی تغییرات عظیم نیروهای هسته ای، بخشی از جرم طبق معادله مشهور [E=mc2] به انرژی تبدیل می گردد. بدین ترتیب در صد بالایی از انرژی آزاد شده (تا 90%) به شکل موج انفجار و امواج حرارتی و پرتوهای گاما خواهد بود. از 10% باقیمانده، مقداری به تشعشعات ثانویه رادیو اکتیو و در صد بسیار جزیی به تشعشعات ذره ای نافذ (نوترونی) تبدیل خواهد شد.اما در بمب های  نوترونی این قضیه درست بر عکس اتفاق می افتد. بدین معنی که درصد بالایی از انرژی تولید شده، توسط نوترون های  سریع انتقال می یابد و این رمز برتری سلاح نوترونی نسبت به دیگر بمب های  هسته ای است. بدلایلی که در این مقاله به آن ها اشاره خواهد شد، گاهی اوقات از بمب نوترونی به عنوان "بمب تمیز" یاد می شود.

با نگرش به تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم جنبش نرم افزاری بمنظور فراتر رفتن از مرزهای انتقال دانش و شناخت نیازهای بومی ، تولید علم و دانش و همچنین سیاست های کلان کشور در زمینه توسعه علمی ، در این مقاله تلاش گردیده است تا به مولفه های کلیدی و ابعاد گوناگون جنبش نرم افزاری در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران پرداخته شود.

پیروزی در نبردهای امروزه که در آنها تجهیزات بسیار پیشرفته با تاکتیک های پیچیده ای به خدمت گرفته می شود، از یک سو به اطلاعات به هنگام و قابل دسترس، و از سوی دیگر به تصمیم گیری سریع و منطقی نیاز دارد. انبوه اطلاعات تکنیکی و تاکتیکی و تغییر مداوم وضعیت صحنه نبرد، فرماندهان را ناگزیر به استفاده از ابزارها و روش هایی برای دستیابی بهینه از اطلاعات مورد نیاز نموده است. به طبع حجم عظیم اطلاعات دیگر مجالی برای فرماندهان فراهم نمی آورد تا به صورت سنتی اطلاعات را با وسایل ابتدایی طبقه بندی و نگهداری نمایند. امروزه سامانه های C4I در کنار فرماندهان، اطلاعات لحظه ای مورد نیاز آنان را جمع آوری، پردازش و تجزیه و تحلیل می کنند، تا فرماندهان در اجرای تصمیمات خود با شجاعت دستورات را به یگان های زیر مجموعه جهت اجرای ماموریت واگذاری، بی درنگ صادر نمایند. در این میان، شناخت توانمندی دشمن و میزان دسترس وی به بهره برداری از امواج الکترومغناطیس سرگردان در فضای صحنه عملیات و حفاظت سامانه های C4I خودی در مقابل انواع تهدید های موجود در منطقه نبرد، فرماندهان را مجبور می سازد تا انواع ترفند های مناسب را برای حفاظت از دسترسی و استراق سمع دشمن به سامانه های C4I بکار گیرند تا هم دشمن را ناامید و مایوس از بهره برداری اطلاعات خودی نمایند و هم توانمندی اطلاعات خود را در مقابل دشمن افزون سازد و این امری ضروری و اجتناب ناپذیر است:

فناوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات بر همه سازمان ها تاثیر داشته و یکی از عوامل مهم ایجاد تغییر و تحول می‌باشد. فناوری و تحول مربوط به کلیه فعالیت‌های سازمان، از تعیین ساختار سازمان و تشکیلات گرفته تا سنجش عملکرد، بررسی محیط بیرونی و تعیین استراتژی‌‌ها، می‌باشد. بنابراین ضرورت دارد که تمام متغیرهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و فنی را به دقت بررسی نموده، وضعیت فعلی و نیاز به تحول را مشخص کرده و زمینه‌های لازم را برای تحول فراهم نمود.[i] تاکید بر بهسازی سازمان نه تنها در تحول نیروی انسانی بلکه در بهبود ساختار فرایند‌ها و تعیین استراتژی‌های سازمان نیز می باشد.[ii] تاریخ مدرنیته، تاریخ تحول در فناوری است. فناوری نیز خود محصولی از مدرنیته است. تحول در فناوری با خود نوآوری در سازماندهی را بدنبال می‌آورد. رابطه فناوری و مدرنیته و تاثیرات آن در پیدایش پارادایم‌های نوین سازماندهی در عصر اطلاعات محور موضوع این مقاله است که به آن پرداخته خواهد شد.

سوم مارس سال جاری میلادی، "دونالد رامسفلد" وزیر دفاع و "ریچارد مه یرز" رییس ستاد فرماندهی مشترک آمریکا طرح جدید جامعی را برای مبارزه با تروریسم تهیه و امضاء کردند. این سند که حاصل 18 ماه تلاش و مطالعه است، به طور رسمی تحت عنوان طرح ملی استراتژیک نظامی برای مبارزه با تروریسم نام گذاری شده و نشان دهنده پیشرفت های شگرفی در رویکرد ضد تروریستی آمریکا پس از 11 سپتامبر 2001 است.  به گفته مقامات پنتاگون، آنان با این طرح جدید، اکنون به استراتژی جدیدی دست یافته اند که ماهیت جنگ ضد تروریستی را به طور عیمق مورد بررسی قرار می دهد و شیوه جامعی را برای تداوم این جنگ پیش می نهد. بنیان این طرح جدید در اکتبر 2003 و پس از نامه غیر رسمی رامسفلد به برخی مقامات وزارت دفاع گذاشته شد. رامسفلد در یکی از نامه ها از فرماندهان تحت امرش پرسید: آیا ایالات متحده در جنگ علیه تروریسم پیروز می شود و نیز اینکه، چگونه می توان فهمید که تعداد تروریست های دستگیر یا کشته شده بیش از میزان عضوگیری آنهاست؟ سپس از "داگلاس فیث" معاون سیاسی پنتاگون و ژنرال "روبرت کاسلان" معاون ضد تروریسم ستاد فرماندهی مشترک خواسته شد تا پاسخی برای این پرسش ها بیابند. فیث می گوید: «پس از پیام وزیر، نشستیم و با خود گفتیم که چگونه می توان موضوعات بنیادین مربوط به جنگ علیه تروریسم را مطرح کرد؟» نتیجه اولیه تلاش های آنان، یک گزارش 70 صفحه ای شد که بلافاصله بیش از 40 بار مورد بازبینی قرار گرفت. چراکه در ابتدا حلقه درونی مقامات نزدیک تر رامسفلد، سپس یک گروه بزرگ تر به نام گروه ارشد بازبینی و بعد فرماندهان ناحیه ای و دیگر آژانس ها، آن را بررسی کردند.

عملیات رمضان (طرح عملیاتی کربلا4) بر این اساس مورد طراحی قرار گرفت که با حضور قوای نظامی ایران در پشت رودخانه شط العرب (اروند)و تسلط بر معابر وصولی به بصره، عملا از نظر سیاسی، نظامی موقعیت مناسبی برای جمهوری اسلامی فراهم آید، بطوری که عراق ناگزیر از دادن امتیازات قابل توجهی به ایران برای پایان یافتن جنگ باشد، پس از اخذ تصمیم توسط شورای عالی دفاع مبنی بر ادامه عملیات تهاجمی علیه عراق، دست اندرکاران طراحی عملیات در قرارگاه کربلا، برابر دستورات فرماندهان این قرارگاه طراحی عملیات در شرق بصره را با هدف تامین بصره به عنوان یک هدف سرنوشت ساز و تعیین کننده آغاز کردند.   ب- وضعیت و موقعیت منطقه عملیاتی رمضان  منطقه عملیاتی رمضان به شکل یک مثلث به وسعت 1600 کیلومتر مربع که محصور بود از شمال به منطقه کوشک طلاییه به طول 50 کیلومتر، از غرب به رودخانه شط العرب در حد فاصل القرنه تا شلمچه به طول 80 کیلومتر، و از شرق به خط مرزی شمالی جنوبی کوشک تا شلمچه به طول 60 کیلومتر.  دشمن با احداث خاکریزهای مثلثی شکل، مواضع پدافندی مناسبی را در منطقه فوق ایجاد کرده بود. علاوه بر این، دشمن از زمان های قبل کانالی به طول 30 کیلومتر و عرض یک کیلومتر را که مختص به امر پرورش ماهی بود احداث و به عنوان مانعی اساسی و بازدارنده در مقابل تعرض نیروهای خودی به سمت بصره، در شرق این شهر آماده نموده بود. دشمن همچنین در قسمت جنوبی منطقه که مقابل شلمچه واقع است، آب جاری نمود تا مانع از عبور نیروهای تک ور ایران شود.   پ- نیروهای شرکت کننده خودی در عملیات رمضان 1- از به هم پیوستن دو رودخانه دجله و فرات، رودخانه شط العرب تشکیل می شود و این نام تا محل تلاقی رودخانه کارون با آن ادامه دارد، از آنجا به بعد تا دهانه فاو، این رودخانه اورند رود نامیده می شود.

"کسی که اولین ضربه را می زند برنده نیست، بلکه کسی که آخرین ضربه را تحمل می کند برنده است ". بررسی تفکرات استراتژیک و مطالعه جنگ های گذشته نشان داده است که کشورهای که از یک استراتژی دفاعی صحیح و کارا برخوردار نبوده اند در جنگ ها شکست را پذیرفته اند، تاریخ 8 سال دفاع مقدس و همچنین جنگ های دهه اخیر در منطقه حساس خاورمیانه و از طرفی توانمندی های آفندی ما در مقایسه با توانمندی های دشمنان بالقوه به ما می آموزد که باید به دفاع غیر عامل بیش از آنچه تاکنون پرداخته شده است،بپردازیم. مایوتسه تونگ می گوید: "برای غلبه بر دشمن و کسب پیروزی، باید همه تلاش خود را در جهت بستن چشم ها و گوش های دشمن و کور و کر نمودن او انجام دهیم و فکر و اندیشه فرماندهانش را گیج و مغشوش نماییم."در این مقاله سعی شده است تا ضرورت ها و اصول دفاع غیر عامل و از طرفی نمونه هایی از تسلیحات استفاده شده در جنگ های اخیر و دفاع غیر عامل آنها جهت آشنایی خوانندگان عزیز به طور خلاصه ارایه گردد.

اطلاعات موجود حاکی از این است که نفت امریکا در حال تمام شدن است، امریکا تا دهه 1950 در تولید نفت خودکفا بود، اما از آن پس، به نفت خلیج فارس روز به روز وابستگی بیشتری پیدا کرد و در صورت تمام شدن نفت امریکا این وابستگی در سال های آینده به طور مشهودی نماد بیشتری پیدا خواهد کرد؛ از آنجایی که درصد زیادی از نفت جهان از طریق خلیج فارس به سایر نقاط جهان جابجا می شود، امنیت خلیج فارس در طول قرن گذشته همواره به علت وجود حدود 65% ذخایر انرژی جهان در این منطقه حساس و استراتژیک از اهمیت خاصی برخوردار بوده است. بی شک ادامه جریان آزاد انرژی، تاثیر زیادی بر امنیت منطقه و به خصوص ایران دارد، به اعتقاد جمهوری اسلامی ایران این امنیت باید صرفا توسط کشورهای منطقه تامین شود. به عقیده وزیر دفاع سابق ایران امیر دریابان علی شمخانی با همکاری تمام کشورهای منطقه باید خلیج فارس را به صلح، وحدت و دولتی تبدیل کنیم[1] که بی شک در سایه این رهگذر نه تنها امنیت ایران بلکه امنیت تمام منطقه تامین خواهد شد.