فصلنامه علوم و فنون نظامی
پیاپی 5 (بهار 1385)

امروزه خلق ثروت از دانش به علت تحولات شگرف تکنولوژیکی در جهان اهمیت بسزایی یافته است. در قرن حاضر، جوامع مبتنی بر محوریت دانش و فناوری در حال شکل گیری هستند. در این  جوامع، ثروت ملی و رشد اقتصادی در قالب ایده‏ها و دانش وفناوری و نه در قالب مواد و منابع فیزیکی سنجیده می‏شود. سیاست‎گذارانی که به دنبال توسعه دانش ، فناوری و نوآوری در جوامع خود هستند، بایستی با رویکردی سیستمی اقدام به ایجاد و تقویت نهادها و روابط لازم بین آنها به گونه‏ای بنمایند که بتوانند در محیطی مناسب به طور هماهنگ و هم جهت عمل کرده و به‏این ترتیب بستر موردنیاز برای افزایش جریان اطلاعات به منظور آفرینش دانش نوین و افزایش ارزش افزوده در عرصه های اقتصادی خود را فراهم آورند. در این مقاله تلاش گردیده است تا مقوله دانش محوری و تاثیر آن بعنوان نیروی رانش برای تحول و توسعه ،مورد کنکاش قرار گیرد.

(1)   نسبی بودن امنیت: در جهان فعلی دستیابی به امنیت مطلق غیر ممکن است، زیرا قدرت که مبنای تحصیل امنیت است متغیر، متفاوت و نسبی است و بالطبع امنیت حاصل برای دولت ها نیز نسبی می شود. بنابراین با تغییر میزان قدرت و وجود تهدیدات بالقوه و بالفعل حتی قویترین دولت ها نیز امنیت مطلق ندارند. (2)   ذهنی بودن امنیت: اصولا احساس امنیت و عدم آن برداشت و امری ذهنی است که ریشه در معتقدات و باورهای مذهبی، اخلاقی و فرهنگی مردم و رهبران یک کشور دارد که جمع بندی این باورها و اعتقادات باعث می شود یک ملت یا رهبران آن، کشوری را دشمن و کشور دیگر را دوست تلقی کنند. بدین ترتیب تعریف از امنیت و فقدان آن برداشتی ذهنی است که حتی با تغییر رهبران سیاسی (احزاب) این مفهوم تغییر می یابد [1] (3)   تجزیه ناپذیر بودن امنیت: بدین معنی است که امنیت با حاکمیت و استقلال کل یک کشور رابطه مستقیم دارد. یعنی اگر در شهر یا استانی از یک کشور جنگ داخلی یا ناامنی پدید آمد، نمی توان ادعا کرد چون در دیگر شهرها امنیت به هم نخورده، امنیت ملی آن جامعه کامل است.  [2] دوره های نگرش به امنیت ملی  گرچه اکثر دوره های مختلف نگرش به امنیت ملی را به دو دوره تقسیم کرده اند ولی به نظر رابرت ماندل امروزه با توجه به تحولات نظم نوین جهانی می توان آنرا به سه دوره تقسیم کرد و هر دوره ای دارای خصایص و مشخصات خاص خود است .[3]

سیاستگذاران  و استراتژیست ها در تدوین راهبرد امنیت ملی ، عوامل متعددی را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهند. یکی از عواملی که لازم است در تدوین راهبرد امنیت ملی مدنظر قرار گیرد ، تاثیرات امنیتی آب و هوا است. تاکنون ابعاد این تاثیرات به وضوح تبیین نشده در مقاله زیر سعی شده است این موضوع مورد بحث قرار گرفته و برخی از جنبه های امنیتی آن از جمله تاثیرات آب و هوا بر امنیت نظامی ، اقتصادی ، سیاسی و همچنین بر امنیت جهانی ، توضیح داده شود.

امروزه اهمیت و نقش آموزش و مدیریت آموزشی در توسعه و پیشرفت جوامع و سازمان ها بر کسی پوشیده نیست. اصولا ارتقای سطح علمی افراد و پویایی سازمانها و بهره گیری آنان از تازه های جهان دانش، بدون تکیه بر آموزش و پرورش نیروهای مستعد و پویا میسر نبوده و حتی افزایش توان اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و شکوفایی سازمانهای یادگیرنده منوط به بسط و گسترش آموزش و رویکردهای سیستم مدیریت آموزشی می باشد. مقاله حاضر در صدد تبیین اهمیت، نقش و فرایند مدیریت آموزشی در چهار زمینه (برنامه ها، گردش امور، عملکرد و کارکنان) می باشد.[1]  در پایان به مقوله ارزیابی آموزشی، فراگردهای مدیریت آموزشی و نقش آن در ایجاد رشد، خلاقیت، نوآوری کارکنان و تحول و پویایی سازمان اشاره خواهد شد.

ادامه حیات هر سازمانی مستلزم هدف گذاری و تنظیم برنامه هایی برای دستیابی است بنابراین می بایست برای دستیابی به اهداف سازمان، برنامه ریزی نمود و همچنین کنترل نمود تا سازمان طبق برنامه ریزی انجام شده حرکت کرده و اهداف تعیین شده تحقق یابد و یکی از اشکال برنامه ریزی های دقیق و صحیح بودجه بندی و بودجه ریزی می باشد. بودجه بندی از قدیم الایام با پیدایش دولتها همراه بوده است تا بدین وسیله به اهداف حکومتی تعیین شده خود دست پیدا نمایند.  امروزه کلیه کشورها، به خصوص کشورهای پیشرفته دنیا سعی بر این دارند که برنامه ریزی دستگاه های دولتی خود را بر اساس بودجه بندی عملیاتی و بر اساس قیمت تمام شده کالا محاسبه و نسبت به آن تصمیم گیری نمایند. لذا کشورها نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بودجه بندی خود را از سال آتی بر این اساس استوار نموده است. لذا در این مقاله سعی شده است که با انواع بودجه بندی ها و مقایسه ای بین بودجه بندی موجود با یکدیگر و همچنین بودجه بندی عملیاتی و نقش آن در کارایی سازمان های دولتی بحث شود.

دقت ,هوشمندی و قدرت تخریب بالای تسلیحات باعث گردیده تا جنگ ها سریع ,قاطع  و با شدت عمل زیاد , در زمانی کوتاه و در مقیاسی وسیع صورت گیرد.انطباق سطوح تاکتیکی و استراتژیکی نیز سبب گردیده تا عملیات نظامی به طور همزمان در مناطق مقدم نبرد و در عمق استراتژیک کشور هدف کشانده شده و دستیابی به اهداف حیاتی و سیاسی را مقدور سازد.در جنگ های متعارف امروزی همچون جنگ اول خلیج فارس , جنگ افغانستان ,جنگ بالکان و جنگ دوم خلیج فارس, نقش کلیدی را سامانه های [1] C4ISR در کنترل و هدایت جنگ بر عهده داشته و لذا , همواره حملات پیشگیرانه و ویران کننده بر علیه مراکز فرماندهی , سایتها و سامانه های رادار دفاع هوایی , مراکز ارتباطی فرماندهی و کنترل انجام و متعاقب آن یورش به کارخانجات برق , دپوهای مهمات , سوخت و مراکز اصلی نیروهای آفندی دشمن آغاز گردیده است .

کشور امارات متحده عربی شامل هفت امیرنشین دبی، ابوظبی، شارجه، عجمان، ام القوین، فجیره و راس الخیمه می باشد، روی هم دارای یک میلیون نفر جمعیت می باشدکه یک سوم جمعیت این شیخ نشین ها را کارگران، متخصصان و اتباع خارجی تشکیل می دهد. نیروهای مسلح امارات عمدتا برای امور فنی بر پایه متخصصان خارجی تکیه دارد. با توجه به جمعیت کم، لکن با درآمد بالای این امیرنشین ها در دو دهه اخیر به یکی از خریداران عمده تسلیحات نظامی در منطقه خاورمیانه تبدیل شده اند که از جمله این خریدها می تواند به قرارداد خرید 80 فروند جنگنده F-16 از کشور آمریکا اشاره نمود.

نیروی دریایی آمریکا ، درسهای بسیار مهمی را از نبرد های توفان صحرا و آزاد سازی عراق فراگرفت. در دوره دوازده ساله بین این دو نبرد، با نگرش به مفاهیم نوین استراتژی دریایی و واقعیت های جهانی پس از جنگ سرد، طراحان و فرماندهان نیروی دریایی آمریکا به ایجاد تحول در نقش نیروی دریایی آن کشورهمت گماشتند. در این مقاله تلاش گردیده است تا درس های فراگرفته شده در دو جنگ خلیج فارس و همچنین نقش نوین نیروی دریایی ایلات متحده آمریکا مورد کنکاش قرار گیرد.

کارشناسان علوم نظامی بر این عقیده اند که جنگ الکترونیک هنر تهدیدات است و تمام جنبه های جنگ را شامل می شود. این امر موجب گردیده است که امکانات بیشتری در طراحی و ساخت جنگ افزارها بکار رود و بالطبع آن بهره برداری مناسب از جنگ افزارها بعمل آید بخصوص در مواقعی که جنگ افزارها با هواپیماهای جنگی در عملیات مشترک شرکت می نماید، کارآیی آن دو چندان می شود .در حال حاضر بکارگیری سیستمهای جنگ الکترونیک در طراحی هواپیماها بیشتر مد نظر قرار گرفته و بنام تکنیک (پشت پرده) معروف گشته است. امروزه کاملا مشخص گردیده است که عملکرد تجهیزات جنگ الکترونیکی یک هواپیما جهت مصون ماندن در حریم هوایی دشمن از سرعت- ارتفاع- قدرت آتش و حتی قدرت مانوری آن مهمتر می باشد. گرچه این موضع بیانگر یک ضرورت کلی است، لیکن ریشه تاریخی آن به سال 1944 بر می گردد که نیروی هوایی سلطنتی انگلیس در خارج از خط مقدم، اقدام به یک عملیات اخلالگری نمود و بعنوان پیشرو در جنگ الکترونیک محسوب شد. بالغ بر 4500 فروند از هواپیماهای نیروی هوایی انگلیس مجهز به رادار کوچکی موسوم به مونیکا (1) در زیر دم بودند که از آن برای شناسایی فضای پشت هواپیما و دادن هشدار لازم در زمان حمله توسط شکاریهای شب پرواز دشمن استفاده می گردید. در انبوه و سیل بمب افکن ها، جایی که تنها راه نجات، اجتناب از برخورد هوایی بود، سیستم مونیکا با تعدادی از چراغهای زرد و قرمز خود، نزدیک شدن به بمب افکن های خودی را اخطار می داد که غالبا خدمه پروازی آنرا خاموش می کردند و با اینکار احتمالا در امان بودند زیرا آلمانیها اکثر جنگنده های شب پرواز خود را به گیرنده ای موسوم به فلنس برگ (2) که دقیقا در طول موج رادار مونیکا کار می کرد مجهز نموده بودند با نگاهی واقع گرایانه به توسعه سیستم های جنگ الکترونیک در می یابیم که به سرعت می توان اقدامات ضد الکترونیکی مناسب را بر روی هر رادار انجام داد و متعاقبا می توان با هر اقدام ضدالکترونیکی به صورت اقدامات ضدضدالکترونیکی مقابله نمود .

ما در حال ورود به مقطعی از مدیریت هستیم که نیروی محرکه آن فناوری، انرژی آن اطلاعات و هدایت کننده آن دانش و آگاهی است و دراین راستا مدیریت خاصی لازم است که این زنجیره را رهبری نماید که از آن بعنوان مدیریت اطلاعات نام برده شده می شود - در این مقاله پیرامون  این   مدیریت  به   بحث پرداخته شده است.

از اواخر قرن بیستم پدیده جدیدی ناشی از انقلاب در امور نظامی (RMAs) [1] به نام جنگ اطلاعات (IW)[2] در وزارت دفاع و ستاد نیروهای مسلح به ویژه کشورهای پیشرفته نظامی مطرح شده، و امروزه یکی از مباحث مهم در حوزه دفاعی و غیر دفاعی کشورها است. شاید بتوان گفت ظهور این تفکر با تحول اطلاعات و گسترش این باور که این تحول می تواند چهره جدیدی از جنگ مدرن باشد، ارتباط مستقیم داشته باشد. توسعه روز افزون فناوری ارتباطات و اطلاعات، و استفاده گسترده از آن در امور روزمره عمومی و نظامی، فضایی به وجود آورده که می تواند منابع ملی یک کشور که به طورعمده خارج از میدان های نبرد نظامی قرار دارند را به شدت به خطر اندازد. این مقاله به اهمیت جنگ اطلاعات، موج های مختلف جنگ،عوامل موثر،تعاریف و اهداف جنگ اطلاعات، و در پایان به تقسیم بندی حوزه های هفت گانه جنگ اطلاعات می پردازد.

جمهوری اسلامی ایران با تمدنی کهن از پیشگامان حرکتهای بزرگ بشری در پهنه آبهای جهان بوده است و بر سر شاهراه های دریایی مهمی چون جاده ابریشم قرار داشته و آنها را کنترل می نموده است. لیکن در طول تاریخ مشاهده می نماییم که اهداف شوم استعمارگران و چپاول گران ایجاب می نمود که ما را از دریا و هر آنچه در آن است بدور داشته و بیگانه سازند و چنین القاء نمایند که ایرانیان ذاتا یک ملت دریایی نبوده و برای کار سخت دریا آفریده نشده است. در حالیکه ایران به لحاظ ویژگیهای یک کشور دریایی که عبارتند از موقعیت جغرافیایی، مشخصات فیزیکی، وسعت دریای سرزمینی، جمعیت، ویژگیهای مردم و ویژگی دولت و حکومت، همواره یک کشور دریایی و یک ملت دریایی بوده است و خواهد بود و برای پدافند ازمنافع دریایی خود نیازمند قدرت دریایی است که برای نیل به چنین هدفی وجود یک نیروی دریایی قدرتمند ضروری و حیاتی می باشد.