فصلنامه علوم و فنون نظامی
پیاپی 10 (زمستان 1386)

کشور عزیزمان ایران در روز سوم شهریور 1320 با تهاجم نیروهای شوروی سابق از شمال و انگلیس از جنوب به اشغال نیروهای متجاوز درآمد و این مقاله درصدد پاسخ به این سوال می باشد که آیا عملیات نظامی اشغال ایران توسط ارتش های انگلیس و شوروی یک عملیات مرکب بود یا خیر؟ عملیات مرکب به عملیاتی گفته می شود که نیروهای نظامی یا ارتش های بیش از یک کشور و ملت، تحت فرماندهی واحد در آن شرکت داشته باشند. با بررسی اسناد و مدارک موجود می توان ثابت نمود که عملیات اشغال ایران در جنگ جهانی دوم توسط ارتش های شوروی سابق و انگلیس اولا به صورت کاملا هماهنگ و منسجم و از قبل طراحی شده و به عنوان یک عملیات مرکب بود. و ثانیا فرماندهی واحد و حساب شده ای از سوی نیروهای انگلیسی به روح این عملیات حاکم بوده است و احتمالا عدم اعلام رسمی آن به دلایل خاصی از جمله  پیشگیری از بروز تنش بین دو کشور که هم به عنوان همکار و متحد و هم به عنوان رقیب یکدیگر مطرح بوده اند می باشد.

بعضی از کشورهای پیشرفته با برنامه ریزی های مدون و پیگیری های مداوم خود، در آستانه تولید طیفی از سلاح های الکتریکی، شامل توپ های ریلی الکترومغناطیسی، انرژی های پرقدرت لیزری، و میکروموجها که امواج کوتاه پر قدرتی هستند، که بزودی شاهد بکارگیری آنها در کشتی های جنگی آتی خواهیم بود. ازاین رو در پی سال ها تلاش و کوشش و انجام آزمایشات مهندسی و تولید ابزار آلات جدید، کشورهای دارای تکنولوژی پیشرفته در حال تولید سلاح هایی با سرعت نور به منظور استفاده بر علیه طیفی از تهدیدات نامتقارن، و کلاسیک در دریا و تحویل آنها به ناوگان هایشان هستند. این سلاح ها به مانند فیلم های افسانه ایی است که در سینما و تلویزیون نمایش داده می شوند. امروزه سلاح هایی از قبیل امواج مرگبار، اژدرهای نوری و دیگر سلاح هایی که می توانند بطور همزمان بدون باقی گذاردن اثری از هدف، آن را بخار و یا تبخیر نمایند در حال ورود به صحنه های حقیقی میادین نبرد هستند.

لامبث، مقاله زیر را در سال 1999 میلادی و در پنج بخش جداگانه با شرحی از عملیات جنگی”طوفان صحرا“در بعد هوایی، علیه عراق، که در سال 1991دست به اشغال کویت یازیده بود، ارایه داده و سعی نموده به طور تلویحی نقش نیروی هوایی آمریکا را تا آنجا برجسته نشان دهد که پیروزی سریع متحدین را مرهون جنگ هوایی 23 روزه بداند، و آن هم تنها با اشاره به گوشه ای از عملیات. به نظر وی نیروی هوایی ایالات متحده توانسته با بهره گیری از تکنولوژی جدید استیلث و تجهیزات کنترل و مراقبت مستمر، از حالت تاکتیکی قبل از این جنگ، به ایفای نقشی استراتژیک در میدان نبرد ارتقاء یابد. که پیامد آن زمین گیر کردن نیروهای خصم و انهدام گسترده تجهیزات و ادوات جنگی دشمن پیش از حمله زمینی و رویارویی با اوست. سرفصل ها به ترتیب؛”نیروی هوایی، جغرافیا و قدرت فضایی“،”کمال قدرت هوایی در عملیات طوفان صحرا“،”تازه های نیروی هوایی چیست“؟”قدرت فضایی به عنوان یک فعال کننده“و”جغرافیا به عنوان یک عامل بازدارنده“می باشند که همه بخش ها با دید فعالیت نیروی هوایی در عملیات فوق الذکر نگاشته شده اند.

از بین بردن قرارگاه فرماندهی یک نیروی رزمی  و یا به بیانی دیگر  انهدام کانون تصمیم گیری و تفکر یک نیروی نظامی، از شگردهای دیرینه ی انسان در جنگ بوده است. هدف اصلی جنگ فرماندهی و کنترل، جداسازی ساختار مرکز فرماندهی دشمن از بدنه ی نیروهای آن می باشد. چنانچه تهاجم علیه قرارگاه فرماندهی به هنگام اجرا شود، درصورتی که منجر به کشته شدن فرمانده یگان هم نشود، دشمن را برای شروع  و اجرای عملیات دچار تردید می کند. در عصر فناوری جدید در فرایند جنگ فرماندهی و  کنترل پنج عنصر اصلی شناخته شده است:امنیت عملیات، عملیات روانی ، فریب نظامی، جنگ الکترونیک و تخریب فیزیکی . این مقاله به طور فشرده برای آگاهی و افزایش دانش نظامی طراحان و فرماندهان صحنه نبرد که در سامانه امنیت دفاعی نیروهای مسلح کشور گام بر می دارند، تدوین شده است.

بقای یک واحد نظامی در میدان نبرد بخصوص با نیروهای قوی تر از نیروهای خودی، وابسته به تصمیماتی است که از سوی فرماند هان صحنه کارزار اتخاذ می شود. این تصمیمات به انواع و مقدار منابع و اطلاعاتی که یک واحد نظامی از نیروهای دشمن دارد بستگی داشته و لذا تصمیمات صحیح و به موقع فرمانده هان موجب اضمحلال نیروهای دشمن و بدست گرفتن قدرت ابتکار عمل در صحنه پیکار خواهد شد.در جنگهای گذشته، کنونی و حتی آینده ارزش فرماندهان به طور حتم بر اساس کیفیت تصمیمات متخذه از سوی او در میدان نبرد سنجیده می شود بنابر این فرمانده و مدیران عالی می بایست با دانشهایی که آنان را در تصمیم گیری بهتر یاری کند آشنا گردند و پژوهش عملیاتی یکی از این دانشهاست.

ملت ایران در طول تاریخ مورد هجوم اقوام مختلفی قرار گرفته که غالبا نیز در این تهاجم ها مغلوب گشته و سرزمین ایران یا بخشی از آن در تصرف دشمن قرار گرفته است. از این نظر تاریخ دفاع مقدس هشت ساله در مقابل نیروهای ضد بشری صدام تکریتی نمونه منحصر به فرد و برگ زرینی بر تارک این مرز و بوم است زیرا، این اولین بار است که ملت ایران از یک چنین جنگ بزرگی با افتخار و سربلندی بیرون می آیند. اما همیشه این گونه نبوده است. نه این که ملت ایران ناتوان بودند، بلکه غالبا حکومت ها غیر مردمی و ناکارآمد بودند. علاوه بر آن حضور حاکمانه اسلام ناب محمدی نیز اساسی ترین محور این پیروزی بزرگ تاریخی بوده است. اما، فاتحان مکرر سرزمین ایران فقط در میدان جنگ پیروز بودند ولی در تقابل تمدن، فرهنگ و مذهب همیشه شکست خوده میدان علم و تقوای ایرانیان بوده اند. این اقوام در طول تاریخ آن چنان تحت تاثیر دین، مذهب و فرهنگ غنی ایرانیان قرار  گرفته که در این ملت حل شده و ایرانی شده اند، نه فقط ایرانی شده اند بلکه مسلمان و گاها شیعه شده اند. این تاثیرگذاری بی نظیر در تقابل با قوم مغول، افغان، مقدونیه و اعراب از گذشته دور باقی است. اما اکنون به وضوح می توان این تاثیر گذاری را نزد ملت عراق نیز مشاهده کرد. آزادی خواهی، دین گرایی، و استقلال طلبی را به روشنی می توان نزد ملت عراق و حکومت نوپای آن دید. شاهد آن تمایل و گرایش شدید حکومت و ملت عراق به ایران در شرایط اشغال توسط ابر قدرت امریکا و متحدش انگلیس است. اما قریب سی سال است که امریکا به عنوان تهدید شماره یک در مقابل نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ایستاده است و گاها نیز اقدامات نظامی محدودی همچون (حمله به صحرای طبس، حمله به سکوهای نفتی خلیج فارس، و سرنگونی هواپیمای مسافربری) داشته است.

تعداد 65 واژه که به شرح زیر در نشست جلسات واژه گزینی ستاد کل ن.م مطرح و در فرهنگستان زبان و ادب فارسی مورد بحث و بررسی واقع و در فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان دفتر اول ثبت و منتشر گردیده است. امید است با بکارگیری معادلهای مصوب واژه ها، در اسناد، مدارک، مکاتبات، متون تالیفی و ترجمه ای مورد توجه اساتید و دانشجویان و سایر علاقه مندان قرارگرفته و گروه واژه گزینی و فرهنگستان را در ادامه تلاش خود مصمم تر نمایند.این واژگان برای اطلاع و استفاده علمی در فصلنامه شماره 10 علمی و ترویجی دافوس آجا ارایه شده است. به یاری خداوند دومین مرحله از فرهنگ واژه های نظامی مصوب در فصلنامه های بعدی در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.