نشریه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
سال هفتم شماره 3 (پیاپی 27، پاییز 1379)

به منظور بررسی اثر تراکم بوته بر عملکرد، اجزای عملکرد و کیفیت دانه ارقام سویا، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده علوم کشاورزی ساری انجام شد. فاکتور ارقام شامل چهار سطح: هیل، سحر، دیر و ویلیامز و فاکتور تراکم شامل سه سطح: 20، 30 و 40 بوته در متر مربع بود. نتایج بدست آمده نشان داد با افزایش تراکم فاصله میانگره، ارتفاع ساقه اصلی و فاصله اولین غلاف از سطح خاک افزایش یافت ولی سایر صفات مورفولوژیکی نظیر قطر ساقه اصلی و تعداد شاخه های فرعی کاهش یافت. با افزایش تراکم بوته در واحد سطح تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن دانه در گیاه و متوسط تعداد دانه در غلاف بطور معنی داری کاهش یافت. بالاترین عملکرد دانه مربوط به رقم دیر بود و ارقام هیل، سحر و ویلیامز به ترتیب در مرتبه های بعدی قرار داشتند. تراکم های مختلف از نظر درصد پروتئین و روغن اختلاف معنی داری داشتند، بطوریکه با افزایش تراکم درصد روغن کاهش و درصد پروتئین دانه افزایش یافت. رقم ویلیامز با 41.4%، بیشترین و رقم سحر با 37.78% کمترین پروتئین را داشتند. از نظر درصد روغن، رقم ویلیامز با 15.17%، بیشترین و رقم سحر با 11.42% کمترین را داشتند.

به منظور بررسی تاثیر انواع و مقادیر مختلف کود (دامی، نیتروژن و فسفره) بر رشد و نمو، عملکرد و کیفیت غده های سیب زمینی بذری «نوع پشندی» آزمایشی در سالهای زراعی 1377 – 1376 در زنجان به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در این بررسی از کود دامی (گاوی) به مقدار 0، 25 و 50 تن، کود فسفر به مقدار 0، 80، 160 و 240 کیلوگرم P2O5 و کود نیتروژن به مقدار 0، 80، 160 و 240 کیلوگرم در هکتار استفاده گردید. نتایج نشان داد که سطوح کود دامی در ارتفاع گیاهان و همچنین مقدار نسبی و تعداد غده های متوسط و کوچک موثر بود، بطوریکه افزایش در ارتفاع گیاه و غده های متوسط و کوچک در حد رضایت بخشی بود ولی مقدار و تعداد غده های درشت کاهش یافت. در کرتهایی که کوددهی فسفر انجام نشده بود غده های متوسط، کاهش داشت ولی عملکرد در هر بوته سیب زمینی و همچنین عملکرد آن در هکتار با کمی افزایش در غده ها همراه بود. اما بالعکس مقدار سیب زمینی های بذری کاهش داشت. اثر سطوح کود نیتروژن در ارتفاع گیاه سیب زمینی به وضوح مشاهده گردید. غده های متوسط در کرتهایی که نیتروژن داده نشده بودند نسبت به کرتهای تیمار 80 کیلوگرم نیتروژن دار افزایشی نسبی نشان داد. بطور کلی، کود نیتروژنه باعث افزایش مقدار و تعداد نسبی غده های درشت، متوسط و کل محصول شد. مصرف زیاد انواع کودهای دامی، فسفره و نیتروژن سبب کاهش مقدار ماده خشک غده ها شد. همچنین با افزایش مصرف کود دامی کاهشی در وزن مخصوص سیب زمینی ها مشاهده گردید.

جهت بررسی امکان تولید زودرس سوخ پیاز در منطقه دزفول آزمایشی در مرکز آموزش کشاورزی دزفول واقع در جنوب این شهرستان، در سال 1377 اجرا گردید. این آزمایش به شکل کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار به اجرا در آمد. فاکتور اصلی، تاریخ کاشت با 5 سطح بود که در تاریخ 10، 20، 30 مرداد و 9 شهریور در مرکز تحقیقات خرم آباد به منظور تهیه نشاهای زودرس، خزانه گردید. پس از 70 روز نشاها به دزفول منتقل و کشت شده و پنجمین تارخ کشت 20 مهر ماه به صورت کشت مستقیم بذر در محل اصلی صورت گرفت که این تیمار به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. فاکتور فرعی شامل 3 رقم پیاز به نامهای رینگرگرانو، پریماورا و ساواناسویت بود. قطر سرخ، تعداد شاخ? گل دهنده و میزان عملکرد کل و سوخ تحت تاثیر تاریخ کاشت و رقم قرار گرفت. حداکثر و حداقل قطر سوخ، عملکرد کل، تعداد و وزن برگها در زمان برداشت گیاه به ترتیب در اولین و چهارمین تاریخ کاشت قرار داشتند، اما حداکثر وزن کل سوخ در سومین تاریخ کاشت و شاهد منطقه بدست آمد و کمتریت آن در تاریخهای دیگر بود و در شاهد کمترین تعداد شاخه گل دهنده بوجود آمد. حداکثر و حداقل آن به ترتیب در رقم رینگرگرانو بود. اثرات متقابل آنها نشان داد که رقم پریماورا در اولین تاریخ کاشت کمترین تعداد شاخه گل دهنده را تولید کرد. نتایج حاصله بیانگر آن است که می توان تاریخهای اول و دوم را برای تولید پیاز سبز توصیه نمود و کشت سوم را برای تولید خارج از فصل سوخ در نظر گرفت گر چه خطر تولید سوخ در زمان کشت طبیعی آن (شاهد منطقه) کمتر است و بهتر است رقم پریماورا را برای کشت زودرس در منطقه توصیه نمود.

پرتقال تامسون و نارنگی کلمانتین ارزش اقتصادی مهمی در صنعت مرکبات دارند. متداولترین روش ازدیاد غیرجنسی مرکبات پیوند تی- معکوس است که بعد از گیرای پیوندک می توان رشد آن را تحریک نمود. در این مطالعه از چهار روش حلقه برداری، حلقه زنی، سربرداری و خمش استفاده گردید تا بهترین روش تحریک رشد پیوندکها انتخاب شود. ارزیابی بر اساس میزان رشد شاخه ها و تعداد برگها در نهال پیوندی بود. برای تجزیه داده های هر گونه از طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تیمار (روش های تحریک رشد) در چهار بلوک استفاده شده است. این آزمایش در دو مکان تنکابن و آزادشهر در شمال ایران انجام شده است. نتایج نشان داد که تیمار خمش اثر مهمی در رشد پیوندکها داشت چون احتمالا استفاده از این تکنیک سبب تجمع شیره پرورده و هورمونها در قسمت بالای محل پیوند می شود. روش سربرداری بعد از خمش بیشترین رشد را در پیوندک داشت چون احتمالا با این عمل هورمون اکسین حذف شده و جوانه جانبی (پیوندک) شروع به رشد می کند. دیگر تیمارهای حلقه برداری و حلقه زنی اثر معنی داری در رشد پیوندکها نداشت.

در بررسی حاضر سعی شده تا روش های مختلف عمل آوری چای با یکدیگر مقایسه و زمان بهینه برای مرحله پلاس و تخمیر مشخص شود. نمونه ها از ایستگاه تحقیقات چای لاهیجان جمع آوری شده و سپس برگهای جوان و مسن به طور جداگانه عمل آوری شدند. از دو مدت زمان مختلف 20 و 24 ساعت برای مرحله پلاس و 2 مدت زمان مختلف 3 و 3.5 ساعت برای مرحله تخمیر استفاده شد. سپس سنجش های مختلف بر روی تمام نمونه ها انجام گردید. مقدار متوسط تی فلاوین و تی روبیژین در نمونه های حاصل از برگ جوان بالاتر از نمونه های حاصل از برگ مسن بود. بالاترین مقدار تی فالوین و تی روبیژین در نمونه های ماه خرداد مشاهده گردید. مقدار کافئین تغییرات نامنظمی را در طی عمل آوری نشان داد. همچنین برگهای جوان مقدار کافئین بالاتری نسبت به برگهای مسن داشتند. مقدار عناصر معدنی نظیر سدیم، پتاسیم و فسفر در طی عمل آوری چای تغییراتی را نشان نداد. در برگهای جوان مقدار عناصر معدنی بالاتر از برگهای مسن بود. میانگین مقدار سدیم (10 تا 60) پتاسیم (10000 تا 20000) و فسفر (400 تا 1200) میکروگرم در هر گرم چای خشک بود. مقدار فلوراید در طی عمل آوری چای هیچ تغییری نشان داد. بین میزان فلوراید در انواع چای حاصل از برگ جوان و برگ مسن هیچ تفاوت معنی داری مشاهده نگردید و متوسط مقدار فلوراید بین 90 تا 160 میکروگرم در هر گرم چای خشک بود.

غنای گونه ای و فرمهای رویشی تحت سه سطح بهره برداری مرتع (مناطق مرجع، کلید و بحرانی) در واحدهای سه گانه (دشت، تپه ماهور و کوهستان) با استفاده از قاب ویتاکر در پارک ملی گلستان و مناطق همجوار مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که طبق روش رگرسیون گروهی، هر جفت رگرسیونهای مناطق مرجع و کلید از نظر شیب و عرض از مبدا در واحدهای مختلف با هم تفاوت معنی داری ندارند و (p>0.05) می توان رگرسیونهای غنای گونه ای آنها را با هم ترکیب کرد ولی بین رگرسیونهای مناطق مرجع یا کلید با منطقه بحرانی تفاوت معنی داری وجود دارد به طوری که شیب یا عرض از مبدا این رگرسیونها با هم متفاوت هستند. بنابراین تحت چرای متوسط در منطقه کلید می توان ضمن بهره برداری معقولانه، غنای گونه ای را نیز حفظ کرد، در حالیکه تحت چرای سنگین در مناطق بحرانی غنای گونه ای کاهش می یابد و گونه های نا مرغوب که عموما جزو گیاهان یکساله و یا خاردار و بالشتی هستند، افزایش می یابند.

شاخصهای تنوع، یکنواختی و غنای گونه ای تحت سطوح بهره برداری مرجع، کلید و بحرانی در واحدهای دشت، تپه ماهور و کوهستان با استفاده از ترانسکت نواری 1×10 متر در پارک ملی گلستان و مناطق همجوار مورد مقایسه قرار گرفت. از بین شاخصهای غنا، شاخص شمارش تعداد گونه ای (N0) و غنا بر حسب قیاس آماری در سطوح مختلف بهره برداری رفتار یکسانی داشتند و در یک محدوده تغییر می کردند، از این رو به واقعیت نزدیکتر بودند در حالیکه شاخصهای مارگالف و من هنیگ (R2,R1) نسبت به سطوح مختلف بهره برداری حساسیتی نشان ندادند و شاخصهای مناسبی نبودند. غنا بر حسب مدل لوگنرمال نیز به طور اغراق آمیزی بیش از حد معمول نشان داده شد، بنابراین توصیه نگردید. از بین شاخصهای تنوع، شاخص شانون (H'') بر دیگر شاخصها ارجحیت داشت زیرا به گونه های نادر موجود در مناطق مرجع و کلید حساس بود و بهتر می توانست اثرات حفاظت را بر حسب گونه های نادر ارزیابی کند. به طور کلی به علت وجود گونه های نادر در مناطق مرجع و کلید و گونه های مهاجم در منطقه بحرانی، یکنواختی در منطقه بحرانی در مقایسه با مناطق مرجع و کلید بیشتر بود، بنابراین از بین شاخصهای یکنواختی، شاخص پیت (E1) از همه مناسبتر بود زیرا به عدد یک نزدیکتر و یکنواختی بیشتری را نشان می داد.