مجله جغرافیا و روابط انسانی
سال سوم شماره 4 (پیاپی 12، بهار 1400)

بیشتر روش های سنجش از دور بر این حقیقت استوار است که تصاویر سنجش از دور در باندهای طیفی متعدد و پهنای باندی کوچک تصویربرداری شده باشند و بتوان طیف پیکسل را استخراج کرد. برای مشخص کردن، شناسایی و دسته بندی خالص ترین پیکسل ها و منحنی های طیفی بعد از انجام کسر کمترین نوفه (MNF) و اجرای تبدیل شاخص خلوص پیکسل (PPI) از مجسم کننده n- بعدی استفاده می شود. گروه پیکسل هایی که در گوشه های نمودار پراکندگی قرار دارند می توانند از دیگر داده های ابری جدا شده و به عنوان عضو انتهایی که با نوع خاصی از کانی ها و سنگ ها یا هر پدیده مشخصی مطابقت دارد انتخاب شوند. با مراجعه به محل واقعی این پیکسل ها در تصویر، طیف عضوهای انتهایی استخراج می شود. بدین منظور این فرایند بعد از کالیبراسیون میانگین بازتاب نسبی درونی (IARR) بر روی دسته داده های استر در منطقه جنوب غرب اردستان، اصفهان اجرا شد. واحدهای زمین شناختی منطقه مورد مطالعه اساسا شامل واحدهای رسی (مانند شیل)، سنگ های کربناته (کلسیت) و پوشش گیاهی می باشد. نتایج این فرایند منجر به استخراج سه عضو انتهایی شامل ایلیت، کلسیت و گیاه سبزینه دار از تصویر مورد نظر گردید.

شهر پدیده ای زنده و پویاست و مدیریت آن مستلزم شناخت ویژگی ها و مقتضیات آن است. اصلی ترین عامل هویت و شکل گیری مشخصات شهرها را در دلایل پدیدآمدن آن ها می توان جست. شهرهایی که در یک روند غیر تکوینی و در اثر نیازمندی های شغلی، اقتصادی، آموزشی و غیره در اثر مهاجرت شکل گرفته اند، تا دستیابی به مفهوم فراگیر شهر، راه زیادی دارند. در واقع علل پیدایش شهرها می تواند ساختارهای اجتماعی و فرهنگی و حتی کالبدی آن ها را برای ما تشریح کند. این پژوهش بنا به ماهیت موضوع و اهداف نوع توصیفی تحلیلی است. جامعه آماری 100725 نفرحجم نمونه 384 نفر می باشد تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارSPSS، آزمون T و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد فرضیه اول ضریب همبستگی پیرسون(391/0) و فرضیه دوم تحلیل T میانگین (29/3) بزرگتر از میانگین جامعه(3) می‎باشد.بنابراین هر دو فرضیه مورد تایید قرار می گیرند. استفاده از ظرفیت های اجتماعی موجود در ساختار اجتماعی قومیت های ساکن در منطقه 14 شهر تهران میتواند در احیای فرهنگ و عوامل فرهنگی همانند وجود نهادهای محلی، نهادهای مذهبی، افراد معتمد در محلات و... موثر باشد و بر کاهش معضلات اجتماعی تاثیر گذار باشد.

افزایش جمعیت و رشد روزافزون آن در شهرها مسایل ومشکلات بسیاری را برای شهروندان به همراه داشته است. آلودگیهای زیست محیطی و صوتی از مهمترین مشکلات است.یکی از راهکارهای موثر در کاهش این مشکلات استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی است. وجودپایانه در شهرها، از اصلی ترین نیازها و مطالبات مردم است. پایانه ها به عنوان مفصل ارتباطی جاده های برونشهری و درونشهری، مانع تردد اتوبوس ها به داخل شهرها می شوند و از اینرو در بهبود وضعیت ترافیک،کاهش آلودگی های زیست محیطی شهرها و ایجاد امنیت، آرامش، هدایت و مدیریت سفرها نقشی سازنده و ارزنده ایفا می کنند. این پژوهش با هدف ارزیابی عوامل موثر بررضایتمندی از سیستم اتوبوسرانی شهر سمنان انجام گرفته است که به منظورتجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات ازنرم افزارSPSS، و آزمونT و روش آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شده است.جامعه آماری 141212نفرساکن در منطقه یک شهر سمنان می باشد. و حجم نمونه انتخابی 50 نفر می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در فرضیه اول مولفه ارتقا کاهش مدت زمان انتظار برای اتوبوس با میانگین میانگین 26/3 ، مولفه تعداد اتوبوس ها با میانگین 24/3 و مولفه کیفیت سیستم سرمایشی گرمایشی در اتوبوس با میانگین 21/3 و در فرضیه دوم مولفه افزایش ساعات کار و سرویس دهی با میانگین 25/3، مولفه افزایش تجهیزات و امکانات موجود در ایستگاه ها (وجود سایبان، نیمکت، روشنایی و...) با میانگین 22/3 و مولفه افزایش تجهیزات داخلی اتوبوس ها نظیر صندلی ها، میله های اتوبوس، صحت و رنگ آمیزی با میانگین19/3 در رتبه اول تا سوم قرار گرفتند. نتایج بیانگر کیفیت بسیار نامطلوب وضعیت کنونی خدمات اتوبوسرانی شهر سمنان که باعث کاهش میزان استفاده از این سیستم را نشان می دهد و به منظور ایجاد رضایتمندی در جهت استفاده از این سیستم حمل و نقل افزایش خدمات ضروری می باشد

مفهوم کیفیت مکان در بافت فرسوده، نزدیکی زیادی با مفاهیمی مانند زیست پذیری و پایداری دارد. این مفهوم از جمله اهداف عملیاتی شناخته شده در حوزه برنامه ریزی شهری محسوب می شود که در آن ابعاد توسعه اقتصادی، حفاظت زیست محیطی و برابری اجتماعی ترکیب می شوند. پیامد فرسودگی بافت که در نهایت منجر به از بین رفتن منزلت آن در میان شهروندان می شود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری و ایمنی و نابسامانی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تاسیساتی و کم کردن ارتقاء کیفیت زندگی شهری در بافت شناسایی می گردد. پس بررسی ذهنیت و نگاه ساکنان این مناطق به کیفیت زندگی خودشان راهی موثر برای شناخت مسایل و برنامه ریزی برای حل مشکلات این مناطق است بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی در سکونتگاه بافت فرسوده شهری در منطقه15 تهران با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی می باشد. برای رسیدن به این هدف با استفاده از روش پیمایشی از طریق پرسشنامه و رسم نمودارها اقدام به گردآوری اطلاعات در مورد کیفیت زندگی از دیدگاه و منظر مردم صورت گرفته و در انتها نتیجه گیری و پیشنهادات ارایه شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد کیفیت زندگی در جهان امروز به عنوان معیاری شناخته شده برای سنجش وضعیت و رتبه بندی شهرها و شناخت شهرهای برتر جهان، چه از نظر تبلیغاتی و چه از نظر عملی(برای سرمایه گذاران، مهاجران، صاحبان کسب و کار و. ..) تبدیل شده است. در این راستا بالا بردن کیفیت زندگی و وضعیت رضایت از ویژگی های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می تواند تا حدودی در این محلات مشکل گشا باشد.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل آینده پیش روی وضعیت گردشگری ورزشی طبیعت محور در استان لرستان تدوین شده است، جامعه آماری مورد مطالعه، کارشناسان و خبرگان موضوع مورد مطالعه(کارشناسان گردشگری و ورزشی) می باشند که با نظر خواهی از آنها، عوامل اثرگذار و اثرپذیر بر وضعیت موجود و آینده گردشگری ورزشی استان لرستان استخراج شدند، پس از مشخص شدن میزان اثرگذاری و اثرپذیری هریک از عوامل و یا به عبارت دیگر تعیین میزان قدرت نفوذ و وابستگی هریک از عوامل اثرگذار برگردشگری ورزشی، هرکدام از عوامل مذکور با استفاده از نرم افزار میک مگ در خوشه های (مدیریتی، کالبدی و اجتماعی- اقتصادی) طبقه بندی شدند، سه سناریور برای آینده گردشگری ورزشی در استان لرستان تحت عناوین: سناریوی اول لرستان قطب گردشگری ورزشی طبیعت محور غرب کشور(خوش بینانه)، سناریوی دوم: بینابین لرستان در مسیر توسعه گردشگری ورزشی طبیعت محور و لرستان مهجور از توسعه گردشگری ورزشی طبیعت محور(بدبینانه) ارایه شد، محتمل ترین سناریو برای آینده گردشگری ورزشی استان لرستان، سناریو لرستان در مسیر توسعه گردشگری ورزشی طبیعت محور می باشد.

طرح های جامع شهری به عنوان راهنمای توسعه شهرها، از اهمیت ویژه ای در سلسله مراتب برنامه ریزی شهری برخوردارند. این طرح ها که مهم ترین ابزار هدایت و توسعه نظام مند شهرها می باشند علی رغم حدود نیم قرن سابقه در ایران، تاکنون جایگاه مناسب و لازم را در نظام برنامه ریزی نیافته است. یکی از اقداماتی که می تواند در جریان اصلاح روندهای نادرست و مشکلات طرح جامع مورد توجه قرار گیرد ارزیابی میزان تحقق پذیری این طرح ها است به نحوی که مشخص شود چه میزان پیشنهادهای مطرح شده در آنان به مرحله اجرا رسیده و محقق شده اند. در همین راستا، پژوهش حاضر به بررسی میزان تحقق پذیری طرح جامع مصوب سال 1390 شهر صفاشهر می پردازد. روش پژوهش اتخاذ شده توصیفی - تحلیلی بوده که از مطالعات کتابخانه ای، بررسی های میدانی، ابزار پرسشنامه و نظرات متخصصان ذیربط با موضوع جهت حصول اهداف آن بهره گرفته شده است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوری شده از دو تکنیک فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) و دوقطبی فاصله ای استفاده شده است. بر اساس یافته های پژوهش، میزان تحقق پذیری طرح جامع شهر صفاشهر 771/6 به دست آمد که نشان می دهد پیشنهادهای آن در حد نزدیک به مطلوب محقق شده است. همچنین در بین مولفه های تحقق پذیری با توجه به امتیازات به دست آمده حوزه جمعیتی - اجتماعی با امتیاز 2.601 بیشترین تاثیر را در محقق شدن پیشنهادهای طرح جامع شهر صفاشهر داشته است.

مسئله تامین امنیت یکی از موضوعات مهم و بنیادی حکومت ها در فضای کشور است. زیرا بدون دارا بودن امنیت هیچ نوع پیشرفت و توسعه ای در کشور حاصل نخواهد شد. در این میان جنوب غرب کشور از جمله فضاهای جغرافیایی است که به صورت های مختلف تحت تاثیر مسایل امنیتی قرار دارد و این موضوع چه به عنوان یک عامل اولیه و چه به عنوان عامل ثانویه بر توسعه فضایی این بخش از کشور تاثیرگذار بوده است. در مقاله حاضر نگاه به امنیت و ناامنی به عنوان یک عامل ثانویه در جنوب غرب کشور که در مقاله حاضر شهرستان اهواز در نظر گرفته شده است و با روش توصیفی و تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که مهم ترین پیامدهای امنیتی ریزگردها بر مناطق جنوب غرب کشور به ویژه شهرستان اهواز چیست. جامعه آماری تحقیق شامل اساتید، دانشجویان دکتری و کارشناسی ارشد جغرافیا بوده اند و به منظور تجزیه و تحلیل از نرم-افزار SPSS و آزمون رتبه بندی فریدمن استفاده شده است. نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن در پنج بعد مورد بررسی و تاثیرات امنیتی آن بر منطقه اهواز نشان داد که در بعد اجتماعی فرهنگی مهم ترین پیامد عبارت بود از مهاجرت از منطقه، در بخش اقتصادی کاهش بازدهی محصولات کشاورزی، در بخش سیاسی افزایش نارضایتی از عملکرد دولت، در بخش زیست محیطی کاهش حاصلخیزی خاک و در بخش دفاعی امنیتی نیز افزایش میزان ترددهای غیرمجاز به عنوان مهم ترین پیامدهای امنیتی بحران ریزگرد در منطقه موردمطالعه شناخته شدند.

همکاری های مرزی سبب گرد هم آمدن جوامع دو طرف مرز می گردد و این عامل می تواند به صورت بالقوه برای تبدیل نمودن آنها به جوامعی توسعه یافته یاری رساند. هدف از تحقیق بررسی عوامل موثر بر تداوم همکاری مرزی بین ایران و اقلیم کردستان می باشد. روش شناسی حاکم بر تحقیق حاضر بر اساس پارادایم اثباتی و بر اساس روش کمی بوده و به دنبال شناخت مهم ترین عوامل و متغیرهای موثر بر تداوم همکاری های مرزی بین اقلیم کردستان عراق و ایران است. بدین منظور مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر تداوم همکاری های مرزی در 6 بعد (سرزمینی، ژیوپلیتیکی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، اقتصادی و دفاعی - نظامی) انتخاب شدند. یافته های میدانی تحقیق حاضر که برگرفته از نظرات نخبگان و کارشناسان مرتبط با مسایل مرزی بود نشان داد که 6 متغیر پیوستگی طبیعی مرز بین دو کشور، ایدیولوژی ها و راهبردهای دو کشور هم مرز، منابع مشترک مرزی، زبان مشترک بین ساکنین دو سوی رز، تروریسم بین المللی و... از جمله مهم ترین متغیرهای تاثیرگذار بر پایداری همکاری های مرزی بین منطقه خودمختار کردستان عراق و ایران محسوب می شوند. در نهایت می توان گفت که به منظور بهبود وضعیت همکاری بین این دو منطقه ابتدا باید راهبردها و سیاست هایی متناسب با شرایط هر دو منطقه تدوین نمود تا بتوان در نهایت به پایداری در همکاری های مرزی و بهبود وضعیت منطقه دست پیدا کرد.

تغییرات کاربری اراضی یکی از چالش های قرن 21 در جهان و ایران است.فعالیت های انسانی و تخریب اراضی و تکنیک های نامناسب کشاورزی و کشت باعث تخریب زمین های زراعی در سال های اخیر شده است در این راستا هدف از تحقیق حاضر بررسی تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر کاربری کشاورزی و زراعی در یکی از قطب های کشاورزی استان آذربایجان شرقی یعنی شهرستان آذرشهر می باشد.در این پژوهش از تکینک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی برای بررسی کاربری اراضی در دو بازه زمانی 2000 و 2020 از تصاویر لندست 7 و8 و پروداکت کاربری اراضی سنجنده مادیس استفاده شده است.برای این فرایند از سامانه گوگل ارث انجین و نرم افزار ARCGIS استفاده نموده ایم. نتایج به دست آمده نشان می دهد در این فاصله زمانی 20 ساله کاربری زراعی حدود17 هزار کلیومتر مربع افزایش داشته است.همچنین با استفاده از سنجنده مادیس زمین های زراعی شهرستان را در این دوسال به دو طبقه کشت آبی و باغی طبقه بندی نمودیم که کشت قالب در هر دو سال کشت آبی بوده است.با استفاده از تحلیل فضایی-مکانی به این نتایج دست یافتیم که هر چقدر از میزان تراکم روستاها کاسته می شود در پی آن از مساحت زمین های زراعی نیز کاسته می شود.

منطقه (دره) فرغانه که از یک سو بین سه کشور تاجیکستان، ازبکستان و قرقیزستان واقع است و از سوی دیگر منتهی به سین کیانگ چین است، در چند سال اخیر به عنوان قلب افراط گرایی اسلامی در آسیای مرکزی شاهد بی ثباتی و ناامنی بود که در قالب تنش های مرزی و درگیری های قومی-قبیله ای تصویری مبهم از صلح در منطقه را ترسیم می کند. این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی به این پرسش که آیا انباشت و سرریز شدن تهدیدات از جانب گروه های افراط گرای اسلامی منطقه فرغانه در آسیای مرکزی می تواند در رشد و گسترش تفکرات ایدیولوژیک گروه های تجزیه طلب استان سین کیانگ موثر باشد، با بررسی کشورهای حوزه فرغانه و منطقه سین کیانگ به این نتیجه می رسد که تقویت نیروهای گریز از مرکز در سین کیانگ تحت تاثیر ساختار و فضای کارکردی گروه های افراط گرای مستقر در منطقه فرغانه آسیای مرکزی قرار دارد و هدف کلی ایجاد ناامنی و تنش از سوی افراط گرایان در این منطقه و فضای پیرامونی آن در جهت مهار استراتژی های اقتصادی-تجاری چین خلاصه می شود.

سکونتگاه های غیررسمی، نواحی نابسامانی هستند که در اغلب شهرهای بزرگ و میانی کشور از جمله شهر اردبیل شکل گرفته و گسترش یافته اند. لذا مطالعه سکونتگاه های غیر رسمی و اتخاذ راهکار و استراتژی مناسب در برابر این پدیده در این شهر جهت توسعه پایدار شهری ضروری به نظر می رسد. مقاله حاضر با تحلیل عوامل درونی(قوت و ضعف) و عوامل بیرونی(فرصت ها و تهدیدات) شاخصهای کالبدی - زیست محیطی، اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی به دنبال ارایه استراتژی برتر برای توانمندسازی محله گلمغان شهر اردبیل می باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی است و از روش پیمایشی برای گردآوری داده ها استفاده می کند. جامعه آماری این پژوهش، شامل مسیولان و کارشناسان سازمان ها و نهادهای مرتبط با امر توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی می باشد. . برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارایه راهبردهای توانمندسازی محله گلمغان، از ماتریس تحلیلیSWOT بهره گرفته شد. سپس با تنظیم عوامل راهبردی داخلی و خارجی که مبنا و پایه در تدوین راهبردها هستند، ماتریس راهبردی SWOT استخراج شد. برای اولویت بندی راهبردهای حاصل از فنSWOT ، نظرات کارشناسان و خبران در قالب پرسشنامه مقایسات زوجی جمع آوری شد و با استفاده از مدلANP ، راهبردها ارزیابی و اولویت بندی شدند. با محاسبه میانگین امتیاز عوامل، نمره کل برای چهار استراتژی رقابتی/تهاجمی (SO)، تنوع (ST)، بازنگری (WO) و تدافعی (WT) محاسبه گردید و استراتژی (SO) با میانگین امتیاز کل (0.31) مناسب ترین استراتژی برای توانمندسازی محله گلمغان انتخاب گردید.

انتخاب مکان بهینه شعب بانک یکی از مهم ترین تصمیمات در فعالیت بانکداری است که اثر بسیر زیادی در عملکرد و کرایی آن دارد. یکی از مولفه های تاثیرگذار بر تجهیز منابع پولی در بانکداری نوین توجه به مطلوبیت محل استقرار مکانی بانکها و موسسات مالی و اعتباری است. مکان استقرار شعب بانک ها و موسسات مالی، محرکی مهم در جذب مشتریان است و بازاریابان بانکی باید آن را به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. در تحقیق حاضر که با هدف شناسایی و تعیین اولویت عوامل موثر بر مکان یابی شعب بانک توسعه تعاون در شهر همدان صورت گرفته است، از طریق مرور مطالعات پیشین و مصاحبه با مدیران شعب بانک، عوامل موثر بر تعیین مکان شعب استخراج شدند. جهت شناسایی روابط میان عوامل روش دیماتل مورد استفاده قرار گرفت و سپس با به کارگیری روش ترکیبی جدید دیماتل و فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) اوزان نسبی عوامل جهت اولویت بندی آنها محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که عوامل نزدیکی به شعب (بانک های خودی و رقیب) و نزدیکی به خدمات و تسهیلات شهری از اهمیت بیشتری برخوردارند. همچنین معیار ویژگی های جمعیتی تاثیرگذار بوده و سه معیار خدمات و تسهیلات شهری، ترافیک و رقابت (نزدیکی به بانک های خودی و رقیب) را تحت تاثیر قرار می دهد.

همواره بین شهر و روستاهای پیرامون آن ، روابط متقابلی برقرار بوده است که در هر نظام یا صورت بندی اجتماعی- اقتصادی، این روابط متقابل شکل خاصی پیدا می کند.مطالعه و بررسی روابط شهر وروستا از مهم ترین مباحث در برنامه ریزی فضایی و منطقه ای می باشد، لذا این تحقیق به تحلیل تعیین حوزه نفوذ شهر خرم آباد در استان لرستان با روهش هاف پرداخته است؛ روش تحقیق در مقاله حاضر ، توصیفی، تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و تحلیل و تجزیه اطلاعات از طریف روش هاف می باشد، یافته های پژوهش بیانگر آن است در این تحقیق ،حوزه نفوذ روستاهای شهرستان خرم آباد استان لرستان در چهار بخش مرکزی،پاپلی ، زاغه ، بیرانوند مورد مطالعه قرار گرفته است .که مقدار میانگین کل برای شاخص کالبدی برابر 0.13 است که برای چهار بخش مورد مطالعه نیز برابر همین مقدار است. و در خصوص شاخص اجتماعی با مقدار میانگین کل 0.11 و در بخش مرکزی با میانگین 0.10 کمترین مقدار و در بخشهای زاغه و پاپی . بیرانوند با مقدار میانگین برابر 0.11 است ،همچنین مقدار میانگین کل برای شاخص خدماتی 0.14 است که میانگین شاخص خدماتی در بخش زاغه با 0.17 بیشترین مقدار و در بخش مرکزی با 0.13 کمترین مقدار و در بخش پاپی با 0.14 و بخش بیرانوند 0.15 به دست آمده است واژگان کلیدی: حوزه نفوذ،برهم کنش روستا شهری، شهرخرم آباد، روش هاف

چکیده روند تکامل کالبدی در بسیاری از شهرها، رابطه قطعی بین جریانات اجتماعی - اقتصادی و نیروها و فرایندهای مدیریتی و گسترش کالبدی آن را نشان می‎دهد. پژوهش حاضر با توجه به این نگرش به بررسی نقش نیروها و عوامل مختلف در گسترش کالبدی شهر فسا در فاصله زمانی بعد از انقلاب تا اوایل دهه 80 شمسی که در این دوره گسترش فیزیکی و تغییرات فضایی سریع و بی نظیری در شهر روی داده پرداخته است. ساختار اصلی پژوهش بر روش تحقیق کیفی استوار بوده و گردآوری داده ها به صورت روش های اسنادی، انجام مصاحبه و مشاهدات میدانی انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در شهر فسا در فاصله زمانی مورد نظر، حدود 6/996 هکتار به محدوده شهر اضافه شده که در این فرایند عوامل متعددی نظیر نیروها و فرایندهای مدیریتی، سیاست واگذاری اراضی در سال های بعد از انقلاب، عامل مهاجرت، اسکان کم درآمدها در قالب سکونت گاه های غیررسمی، طرح های توسعه شهری و عوامل محیطی نقش اساسی داشته اند. تاثیر و شدت هر کدام از این عوامل متفاوت بوده و در این بین نیروها و فرایندهای مدیریتی با افزودن حدود 6/560 هکتار معادل 25/56 درصد کل محدوده های اضافه شده به محدوده شهر؛ به عنوان مهم ترین عامل تاثیرگذار در گسترش کالبدی شهر فسا مطرح بوده است. بنابراین می توان این چنین نتیجه گیری کرد که عوامل موثر در گسترش کالبدی شهر فسا هم جهت بوده به طوری که ترکیب و برآیند مجموعه ای از عوامل در گسترش کالبدی و ایجاد مناطق جدیدالاحداث نقش داشته اند.

بررسی و ارزیابی کیفیت زندگی می تواند برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار روستایی بسیار تعیین کننده و مهم باشد و کمک عمده ای به پیشبرد برنامه های مرتبط با عمران و توسعه روستایی کند. این تحقیق از نظر هدف؛ کاربردی و از نظر روش تحلیلی -توصیفی است. داده های مورد نیاز از طریق روش های اسنادی و پیمایش میدانی جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش بر اساس آخرین سرشماری کل کشور در سال 1395 برابر با 11662 نفر و 3550 خانوار ساکن در مناطق روستایی دهستان صادقیه هست که از این تعداد با استفاده از فرمول کوکران 370 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار مورد سنجش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی صوری و محتوایی آن توسط پنل متخصصان تایید شد. جهت بررسی پایایی یک مطالعه راهنما دریکی از روستاهای خارج از محدوده انجام و پایای پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ برای شاخص های مختلف بین 922/0 تا 710/0 محاسبه شد. پرسشنامه در قالب طیف پنج قسمتی لیکرت (خیلی کم=1، کم=2، متوسط=3، زیاد=4، خیلی زیاد=5) طراحی شد. توزیع پرسشنامه در بین روستاهای مورد مطالعه از اعمال سهم جمعیتی روستاها استفاده شد به این صورت که پرسشنامه به نسبت تعداد سرپرست خانوار ساکن در هر روستا و به صورت تصادفی بین اهالی توزیع شد. برای تحلیل داده ها از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد. یافته های پزوهش نشان می دهد که در کل شاخص های «امنیت اجتماعی و فردی، کیفیت بهداشت و سلامت و کیفیت محیط زیست» در وضعیت مناسب تری نسبت به شاخص های دیگر قرار دارند و شاخص های کیفیت درامد و اشتغال و کیفیت زیرساخت در وضعیت نامناسبی قرار دارند.

با افزایش جمعیت، افزایش سطح زیرکشت و تولید کشاورزی و به تبع آن مصرف رو به افزایش منابع آب سطحی و زیرزمینی، دسترسی به منابع آب در بسیاری از نقاط دنیا و از جمله کشور ایران با مشکلات فراوانی همراه شده است و در برخی مناطق این موضوع به یک بحران تبدیل شده است. به همین جهت از دهه های گذشته دنیا به سمت حل این مشکلات در حال حرکت است. یکی از اقدامات انجام شده در بسیاری از کشورها، تغییر شیوه حکمرانی و مدیریت منابع آب است. امروزه دنیا از شیوه مدیریت متمرکز دولتی از بالا به پایین به سمت شیوه مدیریتی محلی و مشارکت ذی نفعان حرکت کرده است. محدوده مطالعاتی مرغاب یکی از 42 محدوده مطالعاتی حوزه کارون بزرگ می-باشد که با وسعت 51/818 کیلومتر مربع در قسمت جنوبی این حوزه واقع شده است. لزوم ایجاد تشکل های آب بران در دشت مرغاب به منظور جلوگیری از برداشت بی رویه آب زیرزمینی، کشت محصولات پرآب، حفر چاه های غیرمجاز و در نهایت مدیریت مناسب آب زیرزمینی امری ضروری می باشد. هدف از این تحقیق شناخت جامعه بهره بردار و بسترسازی فرهنگی و ظرفیت سازی اجتماعی جهت انتقال وظایف تصدی گری به تشکل های آب بران در جهت حفظ آبخوان های آب زیرزمینی محدوده مرغاب می باشد. در همین راستا با شناخت موانع و عوامل تقویت کننده توانمندسازی تشکل ها می توان برنامه ریزی های مناسب و استراتژی های لازم آمادگی برای مقابله با این موانع را تعیین نمود. پس از توانمندسازی کامل تشکل های آب بران، می توان وظایف غیر حاکمیتی از حفاظت و بهره برداری از منابع آب زیرزمینی را در چارچوب یک توافق نامه مشخص به تشکل های آب بران واگذار و با حمایت و پشتیبانی از تشکل ها تا بلوغ کاری از طریق ارتباط نزدیک با بهره برداران و آموزش و مهارت مدیریت به آن ها، زمینه پایداری و موفقیت تشکل ها را فراهم نمود.

آب یکی از فراوان ترین ماده های روی زمین است و حدود سه چهارم مساحت زمین را شامل می شود. حجم کل آب های زمین حدود 1360 الی 1454 میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده می شود که اگر به طور یکنواخت در سطح کره زمین توزیع میشد، ارتفاعی معادل 7/2 کیلومتر از سطح زمین را دربر می گرفت. با این وجود از مجموع آب های کره زمین، تنها 0.014 درصد قابل استفاده بشر بوده و منابع آب تجدید شونده جهان را تشکیل می دهد و در چرخه آب مصرفی مشارکت دارد. نقشه جهان بیانگر عدم انطباق مرزهای سیاسی با حوضه های آبریز است که با توجه به این که جمعیت جهان در طول صد سال گذشته 3 برابر شده است و تقاضا برای آب به بیش از 7 برابر رسیده است. این مسئله رقابت ها و منازعاتی را برای بهره برداری هرچه بیشتر از آب به عنوان یک منبع جغرافیایی قدرت به دنبال داشته است. با توجه به تحولات اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی در سطح جهان، تا اواسط قرن حاضر مردم جهان با بحران آب مواجه خواهند شد. بنابراین کمیابی آب شیرین باعث امنیتی و سیاسی شدن آن می شود که پیامدهای اکولوژیکی و هیدروپلیتیک آن می تواند در تبادل ارگانیکی جمعیت کشورها و پدیده مهاجرت و ناامنی بسیار قابل توجه و مهم باشد. در مناطق خشک و نیمه خشکی که رودخانه ها مرز ملی کشورها را تشکیل می دهند، این مناطق به طور بالقوه مستعد درگیری هستند. در این پژوهش که از نظر نوع کاربردی و از نظر روش کلی تحقیق توصیفی-تحلیلی است، به بررسی کلی منابع آب جهان با نگرش ژیوپلیتیک پرداخته شده است.

یکی از مهم ترین معضلات کشورهای جهان از جمله کشور ایران، تمرکز بالای جمعیت و امکانات در شهرهای بزرگ و به وجود آمدن پدیده ی نخست شهری و از بین رفتن نظام متعادل سلسله مراتب شهری است که این پدیده در نتیجه عدم تعادل در پخش امکانات و تسهیلات مختلف در پهنه سرزمینی و همچنین عدم توجه به توانمندی های شهرهای کوچک و میانی می باشد. در مقاله حاضر به بررسی نظام سلسله مراتب شهری و تاثیر شکل گیری استان گلستان در سال 1376 بر این نظام پرداخته ایم. روش پژوهش توصیفی تحلیلی و کمی است و از مدل های شاخص نخست شهری، شاخص تمرکز و شاخص تعادل استفاده شده است. نتایج نشان می-دهد که نظام شهری استان گلستان دو سیر متفاوت از 1355تا 1375 و از 1375 تا 1390 را نشان می دهد، از سال 1355 تا 1375 به سمت تعادل حرکت می کرده است یا تغییرات آن ناچیز بوده است، اما از 1375 تا 1390 به سمت نخست شهری و عدم تعادل پیش می رود و ایجاد استان گلستان در سال 1376 به عنوان واحد سیاسی جدید در افزایش عدم تعادل نظام شهری آن نقش زیادی داشته است.

برنامه ریزی و اجرای پروژه های محرک توسعه به عنوان یکی از راهبردهای به کار گرفته شده در جهت فراهم کردن بسترهای لازم برای حضور ساکنان و توجه به پتانسیل ها و ابعاد توسعه مورد توجه قرار گرفت. رشد سریع شهرنشینی در دهه های اخیر و بی توجهی به ابعاد کیفی زندگی انسان، پیامدهای نامطلوبی بر سطح سلامت فردی و اجتماعی جامعه و زندگی شهری گذاشته است. سنجش وضعیت موجود کیفیت زندگی در شهرها با توجه به عوامل بیرونی نظیر فناوری تولید، زیرساخت ها، روابط اجتماعی، نهادهای اجتماعی (عوامل درونی)، محیط زیست و مانند آن ها تحت تاثیر قرار می گیرد. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر ساماندهی و احیاء بافت فرسوده با تاکید بر پروژه های محرک توسعه با رویکرد بهبود کیفیت زندگی در شهر باغستان می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، «توصیفی-تحلیلی» و شیوه گردآوری، پیمایشی بوده برای جمع آوری اطلاعات و داده ها مورد نیاز، از بررسی های اسنادی و مطالعات میدانی از قبیل مصاحبه، مشاهده، استفاده شده، تجزیه تحلیل داده ها نیز با به کارگیری تکنیک های آماری توصیفی و تحلیلی صورت خواهد گرفت. نتیجه پژوهش نشان می دهد افزایش و رشد سریع جمعیت، توام با گسترش شهرنشینی و شهری شدن جهان، مشکلات فراوانی در کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای جهان سوم ایجاد کرده است. شهرها با افزایش ناهنجاری اجتماعی، کمرنگ شدن هویت و حس تعلق اجتماعی، کمبود مسکن و گسترش آلونک نشینی و اسکان غیر رسمی، کاهش ایمنی و امنیت شهرها، گسترش مشکلات اکولوژی اجتماعی و محیطی و در مجموع کاهش کیفیت زندگی مواجه می شوند و مولفه های کیفیت محیط اقتصادی، کیفیت محیط کارکردی، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده، کیفیت حمل و نقل و کیفیت اجتماعی از ضروریات بهبود کیفیت زندگی در این شهر می باشد.

آتش سوزی جنگل ها و گسترش آن یکی از پدیده های طبیعی در کره زمین می باشد. به نحوی که پدیده آتش سوزی در جنگل و مراتع کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نمی باشد. آتش سوزی به عنوان یک عامل اکولوژیکی می تواند ویرانگر بوده و در عین حال با داشتن یک برنامه درست، می تواند راه حل مناسبی در مدیریت اکوسیستم ها محسوب شود. هدف از این پژوهش بررسی نقش مشارکت مردم محلی در مدیریت بحران با تاکید بر آتش سوزی های اخیر جنگل های ارسباران می باشد. تحقیق حاضر از نوع توصیفی و روش مورد استفاده برای جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه ای و اسنادی می باشد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مشارکت مردم محلی در مدیریت بحران آتش سوزی جنگل ها حتی با وسایل ابتدایی و ساده نقش مهم و به سزایی در خاموشی آتش سوزی های جنگل های ارسباران دارد. بررسی نتایج مدل فایر ریسک نشان داد که 27/53 درصد از منطقه دارای پتانسیل زیاد و خیلی زیاد برای وقوع آتش سوزی می باشد و جهت شیب و مقدار آن بیشترین تاثیر را در وقوع و گسترش جبهه ای آتش دارند. همچنین، میزان همبستگی نقشه نهایی پتانسیل وقوع آتش سوزی با خطوط ارتباطی بیش از 68/0 می باشد که نشان می دهد عامل انسانی سهم بسزایی در ایجاد حریق داشته است.

مناطق مرزی از جمله فضاهای جغرافیایی هستند که با وجود ظرفیت های بالا گاها نادیده گرفته شده اند. توسعه و امنیت، در مناطق مرزی تاثیرات متقابلی دارند و مناطق توسعه یافته از ضرایب امنیتی بالاتری برخوردارند. در این میان ایجاد بازارچه مرزی به عنوان نمادی نوین که توانایی حل مشکلات مناطق مرزی را دارد، عمل کند. هدف این تحقیق شناخت سطح تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر تازه آباد ثلاث باباجانی است. تحقیق حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و پرسش نامه ای تاثیر کارکرد بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی بر توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهر تازه آباد را مورد شناسایی قرار می دهد و به منظور درک بهتر میزان اثرگذاری کارکرد این بازارچه بر سه مولفه (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی) سنجیده شده است. نتایج پرسشنامه با استفاده از نرم افزار آماری spss و آزمون های آماری T و رگرسیون خطی ساده (به دلیل پارامتریک بودن داده ها) انجام شد. گویه های سیاسی نشان داد که بازارچه مرزی در شهر تازه آباد نتوانسته کارکردهای سیاسی موثری بر توسعه این مناطق داشته باشد. با این حال تمایل به شرکت در انتخابات با میانگین 2.81 بیشترین امتیاز را داشته است. در بعد اجتماعی بیشترین تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر افزایش گروه سنی فعال با میانگین 3.36 بوده است. در بعد اقتصادی نیز بازارچه مرزی بر هیچکدام از گویه ها تاثیری نداشته است. بالاترین مقدار میانگین را کاهش اشتغال غیر رسمی با امتیاز 2.61 داشته است. به طور کلی نتایج آزمون T نشان داد که بازارچه مرزی تاثیر گذاری چندانی بر فرآیند توسعه در منطقه مورد مطالعه در ابعاد مطرح شده نداشته است.

برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه از گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه یاد می کنند و در همین ارتباط گردشگری با برنامه ریزی اصولی و شناسایی مزیت ها و محدودیت ها می تواند نقش موثری بر توسعه شهرها و روستاها، توسعه ملی و تنوع بخشی به اقتصاد ملی و در نتیجه توسعه اقتصادی شهرها گردد. در این ارتباط پژوهش حاضر به بررسی و ارزیابی اثرات گردشگری بر توسعه اقتصاد شهر اربیل پرداخته است. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان و صاحب نظران صنعت گردشگری شهر اردبیل به تعداد 80 نفر می باشد. باتوجه به اهداف درنظر گرفته شده برای تحقیق از 3 مولفه عدالت اقتصادی، ثبات اقتصادی و رفاه اقتصادی در قالب 23 گویه بهره گرفته شد. پرسشنامه با پرسش های بسته در قالب طیف لیکرت(خیلی زیاد، زیاد، متوسط، کم و خیلی کم) طراحی گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای LISREL و SPSS بهره گرفته شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که بیشترین بار عاملی در بین نشانگرهای بعد عدالت اقتصادی به گویه میانگین درآمد سالانه خانوار(بار عاملی 0.81)، در بین نشانگرهای عامل ثبات اقتصادی به گویه رشد سریع بخش خدمات تجاری(بار عاملی 0.87) و در بین نشانگرهای رفاه اقتصادی به گویه افزایش میزان مراکز خدماتی و رفاهی(بار عاملی 0.87) اختصاص یافته است. به عبارتی، این نشانگرها بیشترین تاثیرپذیری را از گردشگری داشته اند. در بین ابعاد سه گانه نیز به ترتیب بعد رفاه افتصادی با ضریب 0.94، بعد ثبات اقتصادی با ضریب 0.90 و عدالت اقتصادی با ضریب 0.85 بیشترین تاثیرپذیری را از گردشگری داشته اند.

این مطالعه با هدف بررسی ضرورت های بهره مندی از کارآفرینی فناورانه در روستای قرن آباد شهرستان گرگان انجام شد و به دنبال دستیابی به این پرسش است که کارآفرینی فناورانه تا چه میزان می تواند به رونق توسعه روستایی کمک نماید؟ روش تحقیق این پژوهش بصورت تحلیلی و از نوع کیفی می باشد، جامعه مورد مطالعه افراد نوآور و خلاق روستای قرن آباد، با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی شناخته شدند. ابزار پژوهش از طریق مصاحبه ساختار یافته در قالب چهار سوال در رابطه با ضرورت، ظرفیت ها، پیامدها و چالش های کارآفرین فناورانه بر مبنای چارچوب نظری تحقیق، تدوین شد.نتایج یافته های بدست آمده هر سوال در شش بخش، دسته بندی و مشخص شد کارآفرینی فناورانه در وهله اول به عنوان یک کارآفرینی مکمل شناخته می شود و در مرحله بعدی نیازمند امکان سنجی و شناخت ظرفیت های بالقوه مناطق روستایی است و در مرحله سوم ایجاد آگاهی در بین افراد نوآور و خلاق و در مرحله نهایی تعین بازار و ایجاد بسترهای لازم برای حمایت های سازمانی در قالب مشوق های مالی و فکری، ضروری خواهد بود.در رابطه با چالش های کارآفرینی فناورانه هم نتایج تحلیل مصاحبه ها نشان داد که محدود بودن بازار جامعه هدف، ریسگ گریزی روستاییان، موقتی بودن و فضای رقابتی این نوع از کارآفرینی ها و نبود مشوق های لازم و بعضا تعارضات سازمانی باعث به نتیجه نرسیدن کارآفرینی های فناورانه در مناطق روستایی می شود.

 امروزه در بسیاری از شهرهای کشور به دلیل افزایش جمعیت، مهاجرت های بی رویه و توسعه افقی شهر، عدم خدمت رسانی به هسته های قدیمی شهر و تمرکز فعالیت های اقتصادی و اجتماعی باعث شده است بافت قدیمی از نظر امنیتی، اجتماعی و اقتصادی با مشکلاتی جدی روبرو شود و به مرور زمان دچار فرسودگی گردد که این فرآیند به تدریج شهر را از درون ناکارآمد می سازد. بخشی از فضای شهری که آن را با نام فرسوده می شناسیم، عمدتا فاقد شرایط زیست مطلوب از نظر مسکن و خدمات مکمل می باشد و حرکت در جهت بهسازی و نوسازی آن، در واقع تلاشی است برای احیای حقوق پایه ای شهروندانی که می روند تا خطر انزوای اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی از زندگی شهری را تجربه کنند. بافت های مسکونی و غیره همیشه به عنوان اساس تصمیمات بنیادی در برنامه ریزی و طراحی شهری مطرح می باشند. بافت و تراکم مرتبط با آن چهارچوبی را برای کلیه عناصر دیگر بنا نهاده و دارای آثار و نتایج وسیع و گسترده می باشند. کالبد شهرستان خرم آباد ترکیبی از بافت های گوناگون شهری است. ترکیب این بافت های گوناگون حاصل رشد تاریخی شهر است. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی بافت فرسوده و ناکارآمدی شهری به منظور بازآفرینی شهری (مطالعه موردی : شهرستان خرم آباد) با استفاده از مدل swot انجام شده است. این نوع پژوهش از نظر کاربردی و از نظر روش ماهیت جزء روش های تحقیق توصیفی - تحلیلی است. اطلاعات و داده های مورد نیاز از طریق روش کتابخانه ای و میدانی جمع آوری شده است. در این پژوهش از مدل SWOT برای منطقه مورد مطالعه استفاده شده است.