فصلنامه بوم شناسی آبزیان
سال دهم شماره 3 (پیاپی 38، زمستان 1399)

در تحقیق حاضر اثر سه طول موج  نور آبی، قرمز و سفید و سه شدت نور 1000، 2000 و 3000 لوکس بر نرخ رشد، زمان دو برابر شدن جمعیت و تولید زی توده ریزجلبک Nannochloropsis oculata مورد بررسی قرار گرفت. تیمارهای مختلف کشت جلبکی در شرایط شوری 24 قسمت در هزار، دمای24 درجه سانتی گراد، دوره روشنایی:تاریکی 12-12، با استفاده از محیط کشت گیلارد کشت شدند. مدت زمان انجام آزمایش 12 روز بود و شمارش سلولی به صورت یک روز در میان صورت گرفت. بیشترین تعداد سلول (106×33 سلول در میلی لیتر) تحت نور آبی با شدت نور 2000 لوکس 10 روز پس از کشت اولیه به دست آمد. همچنین بیشترین میزان نرخ رشد ویژه مربوط به نور آبی و در شدت نور 3000 لوکس (01/0±40/0 در روز) و کمترین زمان دو برابر شدن (03/0±61/1 در روز) نیز در همین تیمار مشاهده شد. بیشترین میزان زی توده 003/0±54/0 گرم بر لیتر در نور آبی و شدت نور 2000 لوکس حاصل شد. نتایج نشان داد که ریزجلبک N. oculata در نور آبی و شدت نور 2000 تا 3000 لوکس توانایی بالاتری در سازگاری با شرایط محیط کشت داشته و تراکم سلولی و زی توده بالاتری را تولید می کند. بنابراین توصیه می شود در آزمایشگاه های کشت جلبک و مراکز تکثیر و پرورش آبزیان از این رژیم نوری برای کشت این ریزجلبک استفاده شود.

ابزار متعددی در سطح جهان برای صید شاه میگوی آب شیرین Astacus leptodactylus استفاده شده است. در این تحقیق با ایجاد تغییراتی در شکل ظاهری و ابعاد تله کوزه ای، تله مختص صید شاه میگو ساخته شده و کارایی آن در مقایسه با تله قیفی بررسی گردید. تله های قیفی و کوزه ای در سه اندازه چشمه 2، 8 و 12 میلی متر به کار گرفته شدند. تعداد 12 رشته اصلی (در هر رشته 4 تله) در شرایط صید مساوی به صورت متوالی در استخر قرار داده شدند. تله ها به صورت روزانه مشاهده و تلاش صیادی، رابطه طول- وزن و طبقه بندی طولی بررسی شدند. نسبت جنسی نر به ماده برای تله کوزه ای 01/1 :1 و برای تله قیفی 04/1 :1 به دست آمد. میانگین طول و وزن شاه میگو در تله کوزه ای به ترتیب 1/116 میلی متر و 67/54 گرم و در تله قیفی 96/105 میلی متر و 14/42 گرم به دست آمد. تلاش صیادی در تله کوزه ای تعداد 77/2 و در قیفی 07/2 قطعه شاه میگو در 24 ساعت بود. رابطه طول- وزن در تله کوزه ای 92/2L 00004/0 = W و در تله قیفی 98/2L 00003/0 = W به دست آمد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد تله کوزه ای کارایی بیشتری در صید شاه میگوها داشت و این ابزار در صید گونه های بزرگ تر این آبزی موثرتر عمل نموده است.

عارضه لکه سیاه مشکلی اساسی در توسعه صنعت فرآوری سخت پوستان به ویژه میگو است و موجب زیان اقتصادی می گردد. عامل ایجاد این عارضه عملکرد آنزیم پلی فنول اکسیداز (PPO) و ایجاد رنگ دانه های سیاه در بدن میگو می باشد. هدف این مطالعه ارزیابی تاثیر بازدارندگی متابولیت های استخراج شده از باکتری Streptomyces sp. Strain SC 190 بر فعالیت آنزیم PPO در راستای یافتن جایگزینی برای بازدارنده های شیمیایی مورد استفاده بود. به این منظور آنزیم PPO از سفالوتوراکس نمونه های میگو استخراج و به طور نسبی خالص سازی گردید. نتایج نشان داد متابولیت های باکتری SC 190 جداشده از خیار دریایی Holothuria scabra، دارای فعالیت مهارکنندگی روی آنزیم PPO (g/mL µ 76/3±69/60 IC50:) بودند. همچنین این متابولیت ها قادر به مهار رادیکال های آزاد دی فنیل پیکریل هیدرازیل (DPPH) با IC50 معادلg/mL µ 14/2±10/45 بودند. نتایج آزمون سمیت این ترکیبات بیانگر عدم سمیت آن ها در مقابل رده سلولی اندوتلیال بند ناف انسان (HUVEC) بود. حضور ترکیبات فنولی در عصاره متابولیت های باکتریایی با استفاده از غربالگری شیمیایی تایید گردید. شناسایی پلی فازی جدایه SC 190 نشان داد ژن 16s rRNA این باکتری با سویهStreptomyces cellulosae  به میزان 99 درصد تشابه داشت. بر اساس این نتایج متابولیت های استخراج شده از باکتری SC 190 Streptomyces sp. Strain می توانند به عنوان نگهدارنده زیستی در فرایند فرآوری میگوی سفید غربی مورد مطالعه بیشتر قرار گیرند.

17- آلفااتینیل استرادیول (EE2) به عنوان یک ترکیب مختل کننده غدد درون ریز اثرات واضح بر عملکردهای حیاتی موجودات دارد. در این مطالعه، اثرات EE2 در سطوح غلظتی غیرکشنده صفر (شاهد)، 02/0، 2/0، 2، 20 و 200 میکروگرم بر لیتر آب بر عملکرد رشد و میزان بازماندگی میگوی زینتی ردچری (Neocaridina davidi) طی سه مرحله متوالی از تخم ریزی بررسی شد. نتایج نشان داد که غلظتهای 02/0، 2/0 و 2 میکروگرم بر لیتر اثرات تحریک کننده بر رشد میگو دارند. وزن نهایی و درصد افزایش وزن بدن، طول نهایی و درصد افزایش طول بدن، نرخ رشد ویژه و متوسط نرخ رشد روزانه در این سطوح بالاتر از گروه کنترل و سایر سطوح بود. میزان رشد میگو با افزایش غلظت EE2 در غلظت های 20 و 200 میکروگرم بر لیتر روند معکوس کاهشی نشان داد. وزن نهایی مولدین ماده در سه تخم ریزی متوالی متاثر از غلظت های EE2 قرار گرفت. میزان بازماندگی میگوها روند معنادار کاهشی را با افزایش غلظت EE2  نشان داد. بر اساس نتایج می توان بیان کرد که EE2 حتی در غلظت های کم منجر به اختلال رشد، نوسانات وزنی مولدین و تلفات در میگوی ردچری می شوند. وجود این ترکیبات می تواند عواقب زیان باری در این گونه مدل و احتمالا سایر آبزیان در اکوسیستم های آبی ایجاد نماید.

بیوفولینگ دریایی یک پدیده مهم زیان آور در محیط دریا است و صنایع دریایی در سراسر جهان را با مشکلات جدی مواجه کرده است. امروزه مطالعات بسیاری در مورد رفع معضلات بیوفولینگ صورت گرفته که مهم ترین آن ها، شناسایی ترکیبات آنتی فولینگ طبیعی است. این مطالعه با هدف بررسی اثر غلظت های مختلف عصاره های متانولی، اتیل استاتی، ان هگزانی و آبی گیاه دارویی حنا (Lawsonia inermis) روی مهار میکروجلبک Chaetoceros muelleri با سه تکرار در آزمایشگاه دانشگاه هرمزگان انجام گرفت. تعداد جلبک ها به وسیله لام نیوبار پس از 24 ساعت در زیر میکروسکوپ نوری شمارش شد. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار SAS به صورت آزمایش کاملا تصادفی انجام شد و مقایسه داده ها به وسیله آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام گرفت. نتایج مربوط به تغییرات رشد نشان داد که با اعمال تیمارها، رشد این جلبک به میزان قابل توجهی مهار شد. نتایج نشان داد که عصاره اتیل‎استاتی، متانولی و آبی با غلظت 10 میلی گرم بر میلی لیتر، عصاره آبی با غلظت160 میلی گرم بر میلی لیتر به ترتیب بیشترین اثر مهارکنندگی بر زنده مانی ریزجلبک Chaetoceros muelleri را دارا بودند. به طور کلی نتایج نشان داد که با توجه به فعالیت آنتی فولینگی مناسب عصاره اتیل استاتی گیاه حنا، استفاده از آن به عنوان جایگزین بالقوه در رنگ های آنتی فولینگ را می توان پیشنهاد کرد.

مواد رنگ زای گروه آزو مهم ترین گروه از مواد رنگ زای تجاری و پرکاربردترین ترکیبات رنگ زای مورد استفاده در صنایع مختلف هستند. آزادسازی پساب های حاوی این ترکیبات در محیط زیست منجر به مشکلات متعددی نظیر کاهش فتوسنتز و رشد گیاهان و کاهش کیفیت آب می شود. در مطالعه حاضر تاثیر سه غلظت مختلف (20،10،0 میلی گرم در لیتر) ماده رنگ زای آبی اسیدی 92 (AB92) بر شاخص های فیزیولوژیک گیاه آبزی Ceratophyllum demersum نظیر رنگیزه های فتوسنتزی، غلظت گلیکوزید سیانیدین، توانایی پاک سازی رادیکال آزاد و پراکسیداسیون لیپید در یک دوره تیماردهی 7 روزه بررسی شد. بر اساس نتایج به دست آمده مقدار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنویید کل در غلظت 20 میلی گرم بر لیتر نسبت به شاهد به ترتیب به میزان 38/15، 18، 88/16 و 45 درصد کاهش یافت. غلظت گلیکوزید سیانیدین، پراکسیداسیون لیپید و فعالیت آنتی اکسیدانی در هر دو غلظت 10 و 20 میلی گرم بر لیتر افزایش یافت به طوری که در غلظت 20 میلی گرم بر لیتر این پارامترها به ترتیب به میزان 8/81، 5/69 و 29/14درصد نسبت به نمونه شاهد افزایش نشان داد. به این ترتیب حضور هر دو غلظت 10 و 20 میلی گرم بر لیتر از ماده رنگ زای آبی اسیدی92 موجب القای فعالیت آنتی اکسیدانی و بروز خطر تنش اکسیداتیو برای گیاه سراتوفیلوم گردید.

پژوهش حاضر با هدف بررسی برخی از ویژگی های زیست شناختی ماهی سفید رودخانه ای (Squalius berak) در رودخانه کشکان واقع در استان لرستان انجام گرفت. تعداد 60 قطعه ماهی سفید رودخانه ای در شهریورماه 1397 از رودخانه کشکان با استفاده از دستگاه الکتروشوکر صید شد. بیومتری طولی و وزن نمونه های صید شده پس از تعیین جنسیت، با استفاده از دستگاه کولیس و ترازوی دیجیتال اندازه گیری گردید. سپس، روابط طولی، طول کل- وزن (LWR)، الگوی رشد، فاکتور وضعیت و وضعیت سنی ماهیان مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، میانگین طولی جنس نر و ماده به-ترتیب 3/197 و 5/257 میلی متر، میانگین وزنی جنس نر 4/101 گرم و جنس ماده 6/258 گرم به دست آمد. نتایج نشان داد که ماهیان نر و ماده به ترتیب از الگوی رشد ایزومتریک و آلومتریک مثبت تبعیت می کنند. مقادیر شاخص وضعیت برای ماهیان نر و ماده به ترتیب 06/1 و 13/1 به دست آمد که نشان دهنده وضعیت مطلوب ماهیان در رودخانه کشکان می باشد. علاوه بر این، محدوده سنی ماهیان نیز بین +2 تا +5 سال تعیین گردید و بیشترین فراوانی (93/41 درصد) در گروه سنی +3 سال قرار داشت.

بستر تخم ریزی و دمای آب از فاکتورهای مهم در تولید مثل ماهیان ارزشمندی نظیر سوف ماهیان می باشند. در مطالعه حاضر، دو نوع بستر مصنوعی (چمن مصنوعی) و طبیعی (ریشه درخت بید) در دو دمای متفاوت 11 و 6/12 درجه سانتی گراد در تخم ریزی ماهی سوف معمولی (Sander lucioperca) مورد مقایسه قرار گرفت. ماهیان پس از تزریق هورمون در مخازن بتونی معرفی شدند و به ازای هر جفت مولد، یک عدد لانه نصب گردید. پس از تخم ریزی، لانه ها به حوضچه های کوچک تر با شرایط کنترل شده برای طی مراحل انکوباسیونی منتقل شدند. تخم ها فارغ از نوع بستر تفریخ شدند و تفاوتی بین زمان انکوباسیون وجود نداشت. نتایج نشان داد تقابل بین نوع بستر و دما معنی دار نبود. تفاوت معنی داری در عملکرد تولید مثلی ماهیان بر اساس نوع بستر وجود نداشت اما در دمای بالاتر ماهیان بیشتری تخم ریزی نمودند (p<0.05). در دمای بالاتر عمده مولدین طی 3 تا 4 روز و در دمای کمتر طی 4 تا 7 روز تخم ریزی کردند. تفاوتی در خصوص ترجیح ماهی نسبت به تخم ریزی روی بستر مشخص در زمان تخم ریزی مشاهده نشد. نتایج این مطالعه نشان داد تخم ریزی در محدوده دمایی مناسب و بر روی بستر مصنوعی در مجموع دارای عملکرد بالاتری بوده و استفاده از بستر تخم ریزی در هنگام تولید مثل نیمه مصنوعی ماهی سوف وحشی برای بازسازی ذخایر، دارای اهمیت فراوانی است.

صنعت شیلات در استان هرمزگان از قدمت طولانی برخوردار بوده و بخش بزرگی از اقتصاد این استان را شکل می دهد. این صنعت با در اختیار داشتن بازیگران متعدد ازجمله دانشگاه، مراکز تحقیقاتی و شرکت های کوچک و متوسط قابلیت این را دارد که به صورت یک زیست بوم نوآوری مورد بررسی قرار گیرد. مفهوم زیست بوم های نوآوری به طور وسیعی در سال های اخیر مورد توجه واقع شده و به عنوان یک مولفه ضروری برای ارتقای ظرفیت نوآوری و اقتصادی بنگاه ها، صنایع، مناطق و ملت ها تلقی می شود. لذا در پژوهش حاضر جهت تحلیل زیست بوم نوآوری صنعت شیلات، در ابتدا یک مدل مفهومی با استفاده از ادبیات موضوع توسعه داده می شود. در ادامه با کمک رویکرد پژوهش کیفی، با استفاده از تحلیل محتوای مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با خبرگان و صاحب نظران صنعت شیلات  هرمزگان، بازیگران و روابط بین آن ها را شناسایی و به تحلیل زیست بوم نوآوری این صنعت  پرداخته شد و در نهایت پیشنهاد های سیاستی جهت تقویت زیست بوم ارایه می شود.

مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیر پری بیوتیک تجاری اولترا ای مکس بر شاخص های خون شناسی، بیوشیمیایی و سطوح هورمون های استروییدی سرم خون فیل ماهیان پرواری (Huso huso) در مرکز صید و فرآوری آشوراده انجام شد. آزمایش با استفاده از طرح کاملا تصادفی در قالب گروه شاهد (فاقد هرگونه افزودنی) و 2 تیمار آزمایشی شامل سطح g/kg1 از پری بیوتیک اولترا ای مکس در هر کیلوگرم جیره مکمل سازی شد. هر تیمار با 3 تکرار و به تعداد 10 عدد فیل ماهی در هر قفس و در یک دوره پرورش 120 روزه با میانگین وزنی 37/0±55/4 کیلوگرم انجام شد. نتایج حاصله سبب بهبود معنی دار سطوح هورمون های استروییدی سرم خون فیل ماهیان در تیمارهای آزمایشی در مقایسه با گروه شاهد شد. (05/0p<). آنالیز پارامترهای خون شناسی و بیوشیمیایی سرم نیز تحت تاثیر پری بیوتیک اولترا ای مکس تغییرات مثبت معنی داری را در پارامترهایی نظیر هموگلوبین، تعداد گلبول های قرمز، حجم متوسط گلبولی، میانگین هموگلوبین گلبولی، غلظت متوسط هموگلوبین گلبولی، هماتوکریت، ایوزونوفیل و ایمنوگلوبین، آمیلاز، کراتینین، اوریک اسید نشان داد (05/0p<). در مجموع، نتایج این تحقیق نشان داد که افزودن 1 گرم در کیلوگرم پری بیوتیک اولترا ای مکس می تواند به عنوان یک مکمل غذایی مفید برای بهبود پارامترهای خون شناسی و بیوشیمیایی و میزان سطوح هورمون های استروییدی سرم خون فیل ماهیان پرواری پرورشی استفاده گردد.