فهرست مطالب
پژوهش نامه اخلاق
پیاپی 50 (زمستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1400/03/17
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 7-24
در ارزیابی اخلاقی جامعه، توجه به ابعاد ساختاری (آیین نامه ها، قوانین، ساختار نهادها و...) در کنار توجه به عاملیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر، محتوای آیین نامه ارتقای اعضای هییت علمی مصوب 18/12/1394 و نیز شیوه نامه اجرایی آن از منظری اخلاقی مورد ارزیابی قرار گرفت. سوال اصلی این بود: «آیا آیین نامه ارتقا و فرایند اجرای آن، «منزلت حرفه ای» را به صورت عادلانه ای در میان اعضای هییت علمی توزیع می کند؟». برای پاسخ به این سوال، ملاک «شایستگی» (میزان تلاش و مشارکت در تولید محصول مفید) به عنوان ملاک عادلانه بودن توزیع منزل حرفه ای در نظر گرفته شد. حاصل این پژوهش، شناسایی آسیب هایی همچون «دیریاب بودن محتوا»، «یکسان انگاری رشته های دانشگاهی»، «کم توجهی به ترویج علم»، «مقاله محور بودن»، «عدم توجه به خصوصیات افراد» بود. این آسیب ها هر کدام به نوعی به عادلانه بودن فرایند ارتقا لطمه می زنند. در انتها پیشنهادهایی برای اصلاح آیین نامه ارایه شده تا فرایند ارتقا عادلانه تر شود.
کلیدواژگان: آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی، ارزیابی اخلاقی، آسیب شناسی آیین نامه ارتقا، عدالت توزیعی، ملاک شایستگی -
صفحات 25-44
مشهور فقهای امامیه، فتوا به جواز خلف وعده داده اند؛ از نظر ایشان تحفظ بر وعده، مادامی که منشا قراردادی نداشته باشد، نهایتا مشمول ادله استحباب است. لکن تحلیل قول مشهور حکایت از آن دارد که دست ایشان از دلیل لفظی تقریبا تهی بوده و مفاد ادله اجتهادی، جملگی بر وجوب وفای به وعده دلالت دارند. تمسک به «تلقی متشرعه» و «سیره متدینان» دلیل پربسامدی است که در کلمات فقیهان مشاهده می شود؛ اما چنین دلیلی با این مناقشه مواجه است که اولا: احراز اتصال آن به عصر معصوم^ ناممکن است؛ و ثانیا: بعید نیست چنین سیره ای بر اثر کم توجهی و غفلت متشرعه حادث شده باشد. تحلیل مسئله در پرتو اخلاق نیز موید این است که تخلف از وعده در زمره رذایل اخلاقی تلقی شده و مرتکب آن مستوجب مذمت عقلا است؛ لذا بایسته است با محور قراردادن اخلاق به مثابه غایت احکام، در حکم فقهی مزبور تجدیدنظر شود.
کلیدواژگان: وفای به وعد، خلف وعده، اخلاق، ارزیابی اخلاقی، مقایسه فقهی اخلاقی -
صفحات 45-62
در سیره اهل بیت^ یکی از شیوه های مهم برای پاسخ به سوالات «شیوه پرسش گری» است که پاسخگو آنرا برای ایجاد فضای پاسخ گویی مطلوب، بین خود و مخاطب شکل میدهد.
روش اخلاقی امام صادق(ع) در مواجهه با پرسش مخاطبان و جهت دهی سوالات ایشان مسئله مقاله پیش رو است؛ بررسی توصیفی تحلیلی سیره و کلام امام(ع) نشان دهنده استقبال ایشان از «پرسش گری» است. ایجاد انگیزه برای سوالات بیشتر، منصرف ساختن پرسش گر از سوال و تذکر سوال فراموش شده از شیوه های اخلاقی ای است که امام(ع) در مقام پرسش گری مخاطبان به کار برده اند.کلیدواژگان: اخلاق، شیوه پرسش گری، اخلاق پاسخ گویی، امام صادق×، اخلاق تبلیغ -
صفحات 63-81
در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به استنتاج و بررسی اصول سازگاری در اخلاق از منظر نهج البلاغه پرداخته شده است. سازگاری، شرط لازم و به زعم برخی شرط لازم و کافی صدق و موجه بودن دیدگاه های اخلاقی است و احراز آن در درون ساحت های وجودی و نیز در نسبت هر یک از آنها با یکدیگر، نخستین ملاک و سنجه ارزشیابی درباره عقلانیت آنها می باشد. در نهج البلاغه برخی از این اصول به صراحت و برخی دیگر به اشاره مورد استدلال قرار گرفته است. تبیین و تحلیل این اصول در نهج البلاغه از سویی صدق، موجه بودن و انسجام درونی دیدگاه امام× را روشن می سازد و از سوی دیگر راه را برای تربیت و انسان سازی هموار می نماید، زیرا بدون بررسی سازگاری حالات درونی و بیرونی آدمی، تشخیص نقاط ضعف و نیز بیماری ها و تعارضات اخلاقی و پیشنهاد درمان مناسب برای آنها، دشوار و بلکه غیرممکن خواهد بود.
کلیدواژگان: اخلاق اسلامی، اخلاق نقلی، اصول سازگاری اخلاقی، قلمروهای وجودی انسان، نهج البلاغه -
صفحات 83-104
توجه زیاد به ترویج اخلاق حرفه ای در دو دهه اخیر در ایران، حاصلی بیش از نگاه ابزاری و تزیینی سازمان ها و ادارات دولتی به اخلاق نداشته است. در این مقاله با روی آوردی میان رشته ای به بررسی چرایی این مسئله پرداخته ایم. تجربه اجتماعی و تاریخی نشان می دهد که غفلت از اهمیت و نقش قدرت مدیریت، مهم ترین عامل این ناکامی است. این امر ریشه در تعلیمات برخی عرفا و اخلاقیون در توجه افراطی به آفات فردی قدرت و غفلت از آثار مثبت و اجتماعی آن دارد. نگرش منفی مسیحیت به قدرت، زمینه ساز توجه افراطی «نیچه» به آن و انکار دین گردید. اسلام با واقع بینی به نقش ابزاری قدرت مدیریت در اصلاح سازمان ها و جوامع نگریسته و تکامل فردی و معنوی انسان را در متن زندگی اجتماعی او می داند. با این نگاه، تحصیل و حفظ جایگاه مدیریت برای افراد شایسته لازم و بخشی از فرایند تکاملی آنان است و انعطاف در برخی ارزش های فقهی و اخلاقی ابزاری، جایز و گاهی واجب است.
کلیدواژگان: اخلاق، سازمان، قدرت، نیچه، مدیریت و تصمیم گیری -
صفحات 105-124
برتری دادن برخی گروه های انسانی به دلیل اتصاف به ویژگی های غیر اکتسابی یا اکتسابی و فاقد اصالت، باوری است که منشا بسیاری از بی عدالتی ها در تاریخ حیات اجتماعی بشر بوده است. قرآن کریم به عنوان عالی ترین منبع معرفتی، الگویی از جامعه پردازی را ارایه نموده که در آن ارزش های وراثتی و نژادی به کلی ملغی و با ارایه ی راهبردهای متناسب اخلاقی در مقام بیان ویژگی های نظام اجتماعی متعادل و متکامل برآمده است. بررسی ها دراین باره، حاکی از این مدعاست که مجموعه راهبردهای قرآن کریم دراین خصوص، حداقل بر سه رویکرد «تنذیری»، «تبدیلی» و «تثبیتی» استوار است. رویکردهای مزبور که به صورت تحلیلی توصیفی و با روش کتابخانه ای در قلمرو علوم قرآنی تشریح گردیده اند، ضمن این که تمهید تیوریک جامعی برای ارتقای نظام حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند، می توانند چارچوب های مفهومی مناسبی جهت تکوین و تکامل هنجارهای عادلانه و ضد تبعیض قومی و نژادی در نظام بین المللی حقوق بشر ارایه نمایند.
کلیدواژگان: تبعیض قومی و نژادی، رویکرد تنذیری، رویکرد تبدیلی، رویکرد تثبیتی، مسئولیت حمایت -
صفحات 125-144
در مفهوم شناسی «دلال» به مثابه شیوه ای در رابطه بنده با خداوند، دو برداشت ایجابی و سلبی، قابل تبیین است. در بعد سلبی، نیایشگر در دام آفاتی می افتد؛ حجاب هایی نظیر: عجب، کبر و...؛ بعد ایجابی نیز به ظرافت ها و لطافت های مناجات باخدا اشاره دارد که نیایشگر با شیرین زبانی و ناز و کرشمه، تلاش دارد خود را هرچه بیشتر به معشوق نزدیک کند. این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی و با جستجو در دعاهای امامان معصوم به ویژه مناجات عارفانه، امام سجاد× می کوشد، ابعاد مختلف دلال را واکاوی کند؛ نتایج این بررسی ها نشان می دهد؛ برخلاف دیدگاه برخی از محققان، که عمدتا دلال را تنها در حوزه سلبی مورد توجه قرار داده اند، در سیره عبادی اخلاقی معصومان^ بر بعد ایجابی تاکید زیادی شده است؛ افزون براین، می توان نمونه هایی از دلال فعلی و رفتاری را در سیره آنان جستجو کرد که دیگران به این معنا اشاره ای نکرده اند.
کلیدواژگان: ادب دلال، سیره عبادی، امام سجاد×، دعا -
صفحات 145-167
درحالی که برخی پژوهشگران غیرمسلمان تلاش کرده اند تا ویژگی های شخصیتی کارآفرینی را بر اساس کتاب مقدس خود بازتعریف نمایند، این پژوهش درصدد بود تا یکی از مهم ترین صفات کارآفرینان یعنی ریسک پذیری را بر اساس آیات قرآن بازتعریف نماید. روش انجام این پژوهش، معنی شناسی و جامعه مورد مطالعه، کل قرآن و نسخه کامل تفسیر المیزان بود. نتایج حاکی از آن بود که ریسک پذیری به عنوان یک صفت برخاسته از کارآفرینان غربی، متضمن مفاهیمی است که با آموزه های قرآنی فاصله دارد اگرچه برخی از مفاهیم موجود در ریسک پذیری مانند اتکا به ظن و گمان در شرایط عدم امکان دستیابی به اطلاعات، مورد تایید است. با توجه به تحلیل های معنی شناسانه آیات، صفاتی چون «مشاوره»، «عزم»، و به ویژه «توکل» جایگزینی قرآنی برای صفت ریسک پذیری هستند. این پژوهش تلاشی بود در برابر ورود ضمنی برخی مفاهیم ناسازگار که در ادبیات کارآفرینی برخاسته از غرب وجود دارد و مقدمه ای است برای بومی سازی و اسلامی سازی دانش کارآفرینی.
کلیدواژگان: کارآفرینی اسلامی، صفات شخصیتی کارآفرینی، قرآن، معنی شناسی
-
Pages 7-24
Paying attention to structural dimensions (guidelines, rules, organizations’ structure etc.) next to the attention to the agency is of high importance in moral valuation of the society. This survey has evaluated the content of the Academic personnel’s advancement guideline passed in 2016/3/8 and its administrative procedure from moral perspective. The main question was “Does the advancement guideline and its administrative process distributes the “professional standing” fairly among academic personnel?” For responding this question we regarded the “competence (the rate of effort and contribution in producing the profitable product)” criterion as the measurement for distributing the professional standing. The result of this study is recognition of shortcomings like “content scarcity”, “considering the university fields similar to each other”, “neglectfulness to the science progress”, “being article-based”, “heedlessness to the characteristics of the individuals”. This shortcomings somehow damage the fairness of advancement process. Finally there are some suggestions for improvement of the guideline to make the advancement process more fair.
Keywords: Academic Personnel’s Advancement Guideline, Moral Valuation, Fault Detection of Advancement Guideline, Distributive Justice, Competence Criterion -
Pages 25-44
It is famous that Shia jurisprudents has given the green light to break the promise. According to them keeping the promise is at most favorable (Mostahabb) and not obligatory until it has no relation to any contract. But if we analyze their view we see that there was no textual (Lafzi) reason on that time and the concept of all reasons for real rule (Ejtehadi) is the obligation of keeping promise. Referring to “understandings of believers” and “conduct of faithful men” is the frequent reason which it is evident in jurisprudents’ words. But such a reason encounter two controversies: firstly holding its connection to infallible Imam is not possible, secondly maybe this kind of conduct is because of unawareness and ignorance of believers. Ethically analyzing the issue confirms that breaking the promise is among the negative personality qualities and who commits that would be reproached; So this jurisprudential rule should be reviewed when we make the ethics as the aim of the Islamic rules.
Keywords: Keeping the Promise, Breaking the Promise, Ethics, Ethical Assessment, Jurisprudential-Ethical Comparison -
Pages 45-62
One of the main methods to answer the questions in Prophet Mohammad’s Households’ lifestyle–peace be upon them-is “Enquiry Method” in which the responder shapes that between himself and the recipient to make a favorable atmosphere for answering. The question of this study is ethical manner of Imam Sadeq-peace be upon him–while encountering with addresses’ questions and putting them about. Descriptive-analytical survey of Imam’s conduct and speeches show his reception about “Enquiry”. Making inspiration to ask more, discouraging the questioner and notifying the forgotten question are all of the ethical methods which Imam used to apply while the addresses was asking their questions.
Keywords: Ethics, Enquiry Method, Responding Morality, Imam Sadeq, Propagation Morality -
Pages 63-81
This study is going to infer and review the principles of ethical compatibility from Nahjolbalaghe viewpoint in a descriptive-analytical method. Compatibility is a necessary condition and for some necessary and sufficient condition to justify and validate the ethical approaches and holding compatibility inside the scopes of human being’s nature and also their interconnectivity is the first criterion to assess their reasonability. Some of these principles has been argued in Nahjolbalaghe openly and some secondarily. Clarification and analysis of these principles in Nahjolbalaghe has two aspects: it shows authentication, justification and internal consistency in Imam’s approach, secondly it facilitate the way to instruct and educate human beings, because without analysis of men’s internal and external feelings’ compatibility it is difficult or impossible to recognize weak points and ethical diseases and paradoxical points and consequently the recommendation to remedy them suitably.
Keywords: Islamic Ethics, Traditional Ethics, Principles of Ethical Compatibility, Dimensions of Human Nature, Nahjolbalaghe -
Pages 83-104
Paying much attention to increasing the professional morality in Iran in two recent decades concluded in nothing than instrumental and pleasing to the eye outlook to morality at governmental organizations and departments. In this study we analyzed the reasons of this subject through interdisciplinary approach. Social and historical experience shows that inattention to the importance and role of management power is the main reason for this deficiency. The root of this issue is among the teachings of some mystics and moralists in excessive attention to individual decay of power and inattention of its positive and social effects. Negative attitude of Christianity to the power caused the excessive attention of Nietzsche to the power and denial of religion. Islamic view is realistic to the instrumental role of power of management in correction of organizations and societies. Islam finds the individual and spiritual development of man in the context of the social life. Through this view acquiring and protection of the management post is necessary to the qualified persons and is a part of their development process and flexibility about some jurisprudential and instrumental morality values is permissible and sometimes obligatory.
Keywords: Morality, Ethics, Organization, Power, Nietzsche, Management, Decision Making
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.