فهرست مطالب
مجله مطالعات اجتماعی ایران
سال چهاردهم شماره 4 (پیاپی 52، زمستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1400/07/11
- تعداد عناوین: 6
-
-
صفحات 6-31
محور اصلی مقاله حاضر، گزارش چالش های رخ داده مذهبی در بحران کرونا و مصادیق و جزییاتی از این چالش در ایران با نگاهی جامعه شناختی است. با توجه به فرضیات و پیش بینی های گوناگون مطرح شده، از جمله افول دین و دین داری و چیرگی سکولاریسم بر اثر بحران کرونا، و چالش های سهمگینی که در برابر مذهب برانگیخته است، مقاله به برون داد این چالش ها و پاسخ به این پرسش می پردازد که آیا در دوره پساکرونا دین تضعیف می شود یا به محاق می رود؟روش مطالعه، اسنادی و گزارشی توصیفی و تحلیلی است و نظریه کارکردگرایی دورکیم [1] و وبر [2] به عنوان چارچوب تیوریک مقاله در نظر گرفته شده است. در پایان، این نتیجه به دست آمده است که بر اثر بحران کرونا کارکردهای دین در ابعادی تضعیف، و در ابعادی دیگر، تقویت شده است؛ همان طور که تجربه تاریخی نشان می دهد که دین، تحت تاثیر چالش های عظیم ممکن است تغییر صورت و گفتمان پیدا کند اما از بین نمی رود.
کلیدواژگان: کرونا، کارکردگرایی، مصادره، مقاومت، سیالیت -
صفحات 23-70
همه گیری کرونا بسیاری از حوزه های اجتماعی از جمله دین را به چالش کشید. در این میان، زیارت ها و زیارتگاه ها نیز چالشی مهم را در دوران همه گیری کرونا تجربه کردند. در این پژوهش به نحوه مواجهه چهار آیین زیارتی پیاده در جهان مسیحی و مسلمان پرداخته شد تا به نوعی مواجهه دین داران و اشتیاق آنها به زیارت در دوره بحران زیستی مورد مطالعه قرار گیرد. گوادالوپ [1] در مکزیک، فاطیما [2] در پرتغال، کامینو د سانتیاگو [3] در اسپانیا، و پیاده روی اربعین در عراق، چهار آیین پیاده روی مورد مطالعه را تشکیل داده اند. روش پژوهش، روش اسنادی به کمک گردآوری اطلاعات از برگزاری آیین های پیاده روی مورد مطالعه در دوران همه گیری کرونا است. این اطلاعات از پایگاه های اطلاعاتی و خبری گردآوری شده اند و پس از طبقه بندی، مورد مقوله بندی و تفسیر کیفی قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان داد که هیچ یک از چهار آیین مورد بررسی، در دوران همه گیری کرونا، کاملا تعطیل نشده، اما با محدودیت هایی مواجه بوده اند. این محدودیت ها در مورد اربعین در کمترین حد بود. اما سه زیارت دیگر به ویژه فاطیما و گوادالوپ با کمترین میزان زایر با استفاده از ظرفیت های زیارت مجازی و آنلاین برگزار شده است. در سه آیین پیاده روی مسیحی، دولت ها و مقامات بهداشتی در کنار مقامات کلیسا، به طور کامل، محدودیت های سختی را برای حضور زایران اعمال کردند. اما در مورد پیاده روی اربعین، هرچند همراهی و همکاری مناسب بین مرجعیت تشیع در ایران و عراق با نظرات مسیولان بهداشت و درمان وجود داشت، اما زایران در سطحی وسیع و به دلیل باور به عدم بیماری زایر اربعین، دستورالعمل ها و نکات بهداشتی را نقض کرده اند. [1] Guadalupe گواذالوپه (با ذ و با ه در آخر) صحیح است، ولی در این مقاله شکل رایج تر گوادالوپ را به کار می بریم.
کلیدواژگان: کرونا، آیین زیارتی، اربعین، گوادالوپ، فاطیما، کامینو د سانتیاگو -
صفحات 76-105مقدمه
شیوع ویروس کرونا پیامدهای اجتماعی گوناگونی داشته و سبب ظهور یا تشدید برخی مسایل اجتماعی شده است. دین یکی از عرصه های مهمی است که در تاثیر متقابل و محسوس با این پدیده قرار گرفته است. مقاله حاضر به بررسی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری دین، از دریچه بررسی مسایل اجتماعی پرداخته است. به باور نویسندگان رابطه دین (بعد اعتقادی و بعد مناسکی) و کووید 19 رابطه یک طرفه نبوده است و تعاملی بین این دو پدیده رخ داده که مقاله به آن می پردازد.
روشبرای بررسی تاثیر شیوع ویروس بر بعد اعتقادی دین داری، روش تحلیل ثانویه بر روی نتایج نظرسنجی های داخلی و خارجی انجام شده، و در بخش تاثیر آن بر بعد مناسکی و پیامدی، از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است.
یافته ها:
یافته های پژوهش در بعد اعتقادی نشان می دهد هرچند شیوع این بیماری عده ای را به تردید در اعتقادات مذهبی شان واداشته، اما به تقویت بنیان های اعتقادی تعداد بیشتری از مردم انجامیده است. در بعد مناسکی هرچند باعث تعطیلی مناسک جمعی شده است اما فناوری های نوین اطلاعات، اجتماعات مناسکی مجازی را امکان پذیر ساخته و صورت های افسون زای بدیعی برای دین ایجاد کرده اند.
بحث:
در پی رخ دادن بیماری کووید 19، می توان گفت که دین فردی که در بعد اعتقادی متبلور است، به دلیل این اتفاق تقویت شده، و دین نهادی که اغلب در مناسک جمعی تبلور می یابد، تضعیف شده است.
کلیدواژگان: دین، بیماری کووید 19، ویروس کرونا، بعد اعتقادی دین، بعد مناسکی دین، بعد پیامدی دین -
صفحات 106-127
عزاداری و سوگواری از دیرباز در میان ملت های مختلف جهان معمول بوده است و بخشی از ادبیات و فرهنگ و آداب و رسوم همه اقوام را به خود اختصاص می دهد. در ایران به دلیل وجود ارزش های دینی و سنتی، مراسم عزاداری برای مردگان، فرآیندی کاملا جمعی است و به شکل عمیقی در زندگی اجتماعی مردم حضور دارد به گونه ای که با شنیدن فوت یکی از اقوام و آشنایان، بلافاصله بازماندگان به منزل متوفا می روند و با آنها همدردی می کنند. این کار پیوند های معنوی و خانوادگی را حفظ می کند و باعث ترویج همبستگی و همدلی می شود. متاسفانه بیماری همه گیر ویروس کرونا در سراسر جهان باعث ایجاد وضعیت نگران کننده ای شده و تعداد بسیاری از مردم را تحت تاثیر قرار داده است. گستردگی شیوع ویروس جدید، مناسک مرگ و سوگواری را دگرگون کرده است و بر نحوه کنش افراد با پدیده مرگ تاثیر گذاشته، به نحوی که غیر از اقوام نزدیک و اعضای خانواده کسی نمی تواند در مراسم شرکت کند. عدم اجازه برگزاری مراسم ترحیم و نبود دوستان و آشنایان جهت تسلی خاطر افراد داغ دیده در تحمل غم و ناراحتی واردشده، پیامدها و شرایط دشواری در فرایند سوگ و برگزاری آیین ها به وجود آورده است. این مقاله با استفاده از رویکرد پدیدارشناسی به واکاوی تجارب زیسته افراد پرداخته است که به واسطه بیماری کووید 19 عزیز خود را از دست دادند و نتوانسته اند آیین ها و مراحل سوگ را به درستی انجام دهند. مشارکت کنندگان 15 نفر بودند که با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و مصاحبه عمیق با آنها انجام گرفته است. پنج مقوله اصلی از واکاوی داده ها استخراج شدند که عبارتند از: بیمارپرسی و عیادت در فضای معلق مجازی؛ مرگ بدون وداع؛ قرنطینه و احساس دوگانه ترس و اندوه؛ مجازی شدن سوگواری؛ به حاشیه رفتن مناسک و سنت ها در خاکسپاری.
کلیدواژگان: ویروس کرونا، سوگواری، همبستگی اجتماعی، سوگ پیچیده -
صفحات 128-158
مقاله حاضر گزارش پژوهش تجربی است که به بررسی نحوه نگرش به پاندمی کرونا و مطالعه نگرش دینی در این دوران از منظر جامعه شناسی شر در پیوند با جامعه شناسی دین می پردازد. نمونه تحقیق حاضر تشکیل شده است از 273 نفر از ایرانیان ساکن داخل کشور که به صورت آنلاین مورد پرسش قرار گرفته اند. اهداف این تحقیق توصیفی عبارتند از 1) سنجش نگرش در مورد دوگانه ماهیت طبیعی ویروس کرونا در مقابل ماهیت الهی آن، 2) سنجش نگرش در مورد دوگانه خیر یا شر بودن ویروس کرونا، 3) بررسی همبستگی نگرش ها در هر دو مورد با مولفه های ایمان به خداوند. اولین یافته پژوهش آن است که در اثر همبستگی های موجود میان نگرش به دوگانه های ماهیت الهی/طبیعی و خیر/شر بودن ویروس کرونا، دوگانه مرکب و جدید «خیر الهی» در مقابل «شر طبیعی» پدید آمده است. دومین و مهم ترین یافته آن است که بررسی همبستگی میان مولفه های ایمان به خدا از سویی، با نگرش به دوگانه های خیر الهی و شر طبیعی از سوی دیگر، از وجود دو سنخ متفاوت دینداری در مواجهه با ویروس کرونا پرده برمی دارد: دینداری تفکرگرا و دینداری تصورگرا. دینداری تفکرگرا پیرامون قطب شر طبیعی این دوگانه، و دینداری تصورگرا حول قطب خیر الهی آن شکل گرفته است.
کلیدواژگان: خیر، شر، الهی، طبیعی، ویروس کرونا، جامعه شناسی شر، دینداری تفکرگرا، دینداری تصورگرا -
صفحات 159-183
احساسات یکی از ابعاد مهم زیست دینی و اجتماعی است که نقش ارزنده ای در فعالیت ها و سازندگی جهان زندگی افراد و خانواده ها دارد. احساسات دینی در زمان بیماری ها نظیر همه گیری کرونا با ایجاد نگرش مثبت در فرد موجب کنار آمدن بهتر افراد و خانواده ها در شرایط سخت می شود. پژوهش حاضر جهت دستیابی به فهم تجربه زیسته احساسات دینی در سازگاری خانواده ها با بحران اپیدمی کرونا در بافت استان سیستان و بلوچستان با رویکرد کیفی و روش شناسی پدیدارشناسی توصیفی انجام گرفت. در این پژوهش 40 نفر از اعضای زن و مرد خانواده ها، با شیوه نمونه گیری هدفمند مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. معیار تعیین حجم نمونه بر اساس رسیدن به نقطه اشباع نظری تعیین شد. اطلاعات با روش تحلیل کولایزی [1] در 2 مضمون اصلی و 8 مضمون فرعی و 45 مضمون اولیه طبقه بندی شد. مضمون اصلی تعالی احساسی خانواده با تمسک به سرچشمه الهی از پنج مضمون فرعی تسهیل زندگی خانوادگی با قدرت ایمان الهی در شرایط کرونا، پناه الهی و زدودن ترس از مرگ در شرایط کرونا، خانواده دین مدار و بهبود روحیه خانوادگی، احساسات مثبت دینی در خانواده، و امداد الهی در گذار خانواده از خطرات کرونا، تشکیل شده است. همچنین مضمون اصلی تجدید تنظیم احساس دینی در مقابله با کرونای چالش زا از مضامین فرعی بحران زدایی با تقویت احساس تعلق دینی در خانواده، بازاندیشی مثبت و تداوم کنش های دینی خانوادگی مطابق با شرایط کرونا، و احساس منفی ناشی از تقلیل دین، استخراج شده است. مضمون نهایی تحقیق نشانگر آن است برساخت ابعاد تعالی احساس دینی، الگوی تنظیم احساس دینی، پیوند احساسی با سرچشمه الهی، و به طور کلی احساسات دینی، از دلایل سازگاری خانواده های منطقه سیستان و بلوچستان در جریان افت و خیزهای کرونا است.
کلیدواژگان: خانواده، احساسات، سازگاری، دین، کرونا
-
Pages 76-105
This article examines the reciprocal relationship between religion and social problems. The relationship between religion and Covid-19 is not purely a one-way relationship but an interaction exist between both. To investigate the effect of virus prevalence on the doctrinal dimension of religiosity, the secondary analysis was performed on the results of existed surveys. To assess the impact of disease on the ritual and consequential dimension, a descriptive-analytical method was used. findings of the research in the doctrinal dimension show that although the prevalence of this disease has made some people doubt their religious beliefs, but it hflas strengthened the beliefs of more people. In the ritual dimension, although mass rituals have been shut down, new information technologies have made virtual communities possible and created novel enchanting forms of serremonies. It is concluded that beliefs of individuals whose religion are reflected in the doctrinal dimension, has been strengthened after the pandemic and the institutional religion, which is seen in the collective rites, has been weakened.
Keywords: Religion, Coronavirus, Doctrinal Dimension Of Religion, Ritual Dimension of Religion -
Pages 106-127
Mourning and lamentation as part of the literature, culture, customs, and traditions of all ethnic groups, have long been common among different nations of the world. In Iran, due to the existence of religious and traditional values, mourning ceremonies are collective and deeply present in people's social life. Covid 19 pandemic has caused shocking situations globally that affected many people’s lives. The spread of the new virus has changed mournings and has changed the way people deal with the phenomenon of death so that no one except close relatives and family members could attend the death related ceremonies. Restrictions to hold seremonies for friends and acquaintances, has toughened conditions in the performing rituals of mourning.Using a phenomenological approach, this article analyzes the life experiences of people who lost their loved ones due to the Coronavirus and were unable to perform the rituals properly. 15 participants were selected using purposive sampling method and interviewed via in-depth interviews. Five main categories were extracted from the data analysis. Visiting in the virtual suspended space, death without farewell, quarantine and dual feelings of fear and grief, virtualization of mourning, marginalization of rituals and traditions in burial.
Keywords: Coronavirus, mourning, social solidarity, Complicated Grief -
The Types of Religiosity in Confrontation with Coronavirus: An Introduction to the Sociology of EvilPages 128-158
The present paper is a report of an experimental study that examines the attitude towards the Corona pandemic and observes religious attitudes from the perspective of the sociology of evil and the sociology of religion. An online survey was conducted to interview the sample consisted of 273 Iranians. The aims of this descriptive study are: 1) Measuring attitude towards the dichotomy of divine/natural essence of Coronavirus, 2) Measuring attitude towards the dichotomy of good/evil essence of Coronavirus, and 3) Examining the correlation of attitudes in both cases with the components of faith in Allah. The first finding is that a new multiplex dichotomy of divine/natural and good/evil is formed based on the results. The second and most important finding is that the study of the correlations between the components of faith in God, on the one hand, with views toward the dichotomies of divine/natural and good/evil, on the other hand, illustrates the existence of two various types of religiosity in confrontation with Coronavirus: thoughtful religiosity and imaginative religiosity. Thoughtful religiosity is shaped around the natural-evil pole of the dichotomy, and imaginative religiosity around its divine-good pole.
Keywords: Good, Evil, Divine, Natural, Coronavirus, Sociology of Evil, Thoughtful Religiosity, Imaginative Religiosity -
Pages 159-183
Emotions play a valuable role in the activities and shaping the living of individuals and families. Religious feelings during illnesses such as the Covid 19 pandemic help people to cope better with disease by creating positive attitudes. This study aims to use a qualitative approach and descriptive phenomenology to understand the religious and emotional life experiences of families to adjust to the Coronavirus crisis in the context of Sistan and Baluchestan province. In this study, 40 males and females were interviewed using in-depth interviews and purposive sampling. The criterion determining the sample size was to reach the theoretical saturation. Using Colaizzi's method of analysis, data were classified into eight sub-themes and 45 primary themes. The core theme of the emotional transcendence of the family regarding the divine source consists of five sub-themes: “facilitating family life with the power of divine faith in Coronavirus conditions, Divine support for eliminating the fear of death in corona conditions, religious family and improving the family mood, positive religious feelings in the family, and Divine assistance in transition from corona danger”. The final core theme indicates that the construction of dimensions of the transcendence of religious feeling, the pattern of religious feeling regulation, emotional connection with the divine source, and religious feelings, in general, are the reasons for the adjustment of families in Sistan and Baluchestan during the Coronapandemic.
Keywords: Family, emotions, Adjustment, Religion, CORONA
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.