فصلنامه تحقیقات اقتصادی
پیاپی 63 (پاییز و زمستان 1382)

به طور کلی پول شویی عبارت است از هر نوع عمل یا اقدام به عمل برای مخفی کردن یا تغییر ظاهر دادن هویت عواید نامشروع ‘ به طوری که وانمود شود که ازمنابع قانونی سرچشمه گرفته اند. به عبارتی پول شویی فرایندی است. که طی آن شکل ‘ مبدا ‘ مشخصات ‘ نوع ‘ افراد ذی نفع یا مقصد نهایی پول های آلوده تغییر می کند. تدابیر اعمال شده در بازاهای مالی پیشرفته ‘ برای شناسایی و تعقیب موارد پول شویی وتعقیب موارد پول شویی ‘ فعالیت تبهکارانه را به بازارهای کمتر توسعه یافته (از نظرنظام مالی) سوق داده است. اگر با فعالیت های پول شویی مقابله نشود‘ می تواند نظام مالی را فاسد و کوشش های توسعه را در بازارهای نو پا زمین گیر کند. پول شویی اغلب شامل سلسله پیچیده ای از معاملات است؛ اما عموما شامل سه مرحله اساسی می باشد. مرحله اول جایگذاری ؛ تزریق پول های ؛ جداسازی رابطه بین عواید غیر قانونی با مبدا یا فعالیت های موجود آنها مرحله سوم یکپارچه سازی ‘ دادن ظاهر قانونی به ثروت حاصل از عواید غیر قانونی آثار اقتصادی پول شویی عبارتند از : اخلال و بی ثباتی در اقتصاد - کاهش در آمد دولت - کاهش کنترل دولت بر سیاست های اقتصادی - تغییر جهت سرمایه گذاری ها وخروج سرمایه ها از کشورتضعیف امنیت اقتصادی- تضعیف بخش خصوصی - ایجاد موانعی برای خصوصی سازی- تضعیف یکپارچگی و تمامیت بازارهای مالی- تاثیر منفی بر نرخ بهره و ارز - افزایش ریسک اعتباری علاوه بر آن پول شویی باعث انتقال قدرت اقتصادی ا ز بازار‘ دولت و شهروندان به مجرمان و سازمان های متخلف می گردد. قدرت اقتصادی منتقل شده به سازمان ها و اشخاص مجرم آثار مخربی بر همه ارکان و اجزای جامعه دارد. در مجموع پدیده پول شویی می تواند با آلوده کردن و بی ثباتی بازارهای مالی‘ ارکان سیاسی ‘ اقتصادی و بنیان های اجتماعی را به خطر اندازد. به طور کلی ‘نکته مشترک تمامی اقدامات بین المللی انجام یافته برای مبارزه با پول شویی ‘ توجه به پول به عنوان مهمترین عامل انگیزشی تمامی انواع جرایم و فعالیت های بزهکارانه نهفته در پس آن است . بر این اساس‘ موفقیت مبارزه با جرایم مزبور تا حدود زیادی به جلوگیری از بهره مند شدن بزهکاران از منافع فعالیت های بزهکارانه بستگی دارد. دو دیدگاه متفاوت در این باره در دو حالت حدی نگرش اروپایی و نگرش آمریکایی قابل شناسایی است. نگرش اروپایی ‘ بانک ها و سایر نهادهای مالی را در ارزیابی موارد مشکوک آزاد می گذارد؛ مشروط بر آنکه موارد مزبور ومرتبط با عملیات پول شویی به مقامات ذی صلاح اعلام گردد. اما در سوی دیگر‘ نگرش آمریکایی نهادها وموسسات مزبور را وارد می سازد که اطلاعات مربوط به هر گونه نقل و انتقال یا داد وستد بیش از ده هزار دلار را افشا کنند . به طور کلی در ایران فراهم آوردن زمینه های قانونی ‘مقرراتی و اجرایی لازم برای شناسایی و انسداد مجاری نفوذ پول های کثیف به شبکه مالی رسمی اقتصاد ملی از اهمیتی اساسی برخوردار است. در این مقاله ‘مهم ترین حوزه های ایمن سازی اقتصاد ملی در برابر آسیب های ناشی از ورود پولهای کثیف به بخش رسمی کشور معرفی شده است.

این مقاله به اندازه گیری حجم دلارهای در گردش می پردازد برای تخمین حجم دلارهای در گردش از روش کمین و اریکسون که در سال 2001 حجم دلارهای در گردش آرژانتین را بر آورد نموده اند استفاده خواهیم کرد. مقاله پس از برآورد حجم دلارهای در گردش به محاسبه در جه جانشینی پول به صورت سری زمانی می پردازد. فرضیه مقاله این است که در اقتصاد ایران روند در جه جانشینی پول صعودی بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که علیرغم کاهش حجم دلارهای در گردش در بعضی از سالها در طول دوره مورد بررسی ‘ روند درجه جانشینی پول صعودی بوده است‘ بنابراین فرضیه تحقیق تایید می شود.

نتایج مطالعات تجربی مدل های کاتاستروف نشان دهنده وجود ناپیوستگی در رشد اقتصادی است. در این تحقیق مدل کاسب به عنوان مدل برتر در میان سایر مدل های کاتاستروف غیر خطی بودن رشد اقتصادی را تایید می کند . علاوه براین بیش از 500 رگرسیون انفرادی برای هر کشور با استفاده از داده های تلفیقی فرضیه ناپیوستگی و غیر خطی بودن‘ آزمون گردیده که نتایج مشابهی بدست می دهد. آزمون آشوب نشان دهنده توان لیاپوتوف برای رشد اقتصادی کشورهای مختلف می باشد که به لحاظ آماری معنی دار نبوده ونتایج آن قابل تفسیر نیست‘ آزمون غیر خطی ترسویرتا موید غیر خطی بودن رشد تنها برای کشورهای تایلند و سنگاپور است. همچنین جهش وجود جهش در تمام کشورهای تازه صنعتی شده را تایید می کند.با عنایت به غیر خطی و ناپیوسته بودن رشد اقتصادی برای کشورهای تازه صنعتی شده ‘ به نظر می رسد هدف گذاری غیر خطی در برنامه های توسعه ومحدود نشدن به رشد اقتصادی یکنواخت قابل توصیه وتاکید باشد. علاوه بر این استفاده ازمنابع خارجی و شوک های مثبت بزرگ می تواند در ارتقا رشد موثر باشد.

در این مقاله نویسندگان ضمن مروری بر مطالعات گذشته و با توجه به مدل خلیفه آل یوسف (1977) در مورد کشورهای عربی حوزه خلیج فارس‘ صادرات نفتی و رشد اقتصادی در ایران را با استفاده از یک تابع تولید مورد بررسی قرارداده اند. آنها در این مقاله با استفاده از همگرایی یکسان و تکنیک ARDL رابطه بلندمدت صادرات نفتی و رشد اقتصادی را 078/0 درصد و با یک وقفه دو ساله برآورد کرده اند

دانیل کانمن به خاطر بکارگیری بینشهای روانشناسی در علم اقتصاد بخصوص در ارتباط با قضاوت و تصمیم گیری انسانی تحت شرایط عدم اطمینان‘ استحقاق دریافت جایزه نوبل راکسب کرده است. کانمن ‘نشان می دهد که چگونه قضاوت انسانی ممکن است راه های میانبری را فراهم کند تا انسانها به طور سیستماتیک از اصول اساسی احتمالات انحراف داشته باشند. تا قبل از انتشار نظریه کانمن‘ اقتصاددانان معتقد بودند که نیروی انسانی ‘ تحت تاثیر انگیزه های منفعت شخصی ‘ تصمیمات را به طور عقلایی اتخاذ می کند. او این مدل پذیرفته شده را به چالش کشید ونشان داد که رفتار مردم توسط انگیزه های روانشناسی بیشتر تعیین می شود و این انگیزه ها ‘ عوامل اقتصادی مهمی را شکل می دهند.

بر اساس تعاریف مختلف ‘ نسبت خروجی به ورودی هر بنگاه را کارایی آن بنگاه گویند. عمدتا به منظور ارزیابی کارایی دو دسته روش وجود دارد که عبارتند از : 1- روش های پارامتری 2- روش های نا پارامتری . در بین روش های پارامتری که بر پایه روش های معمول اقتصاد سنجی استوار می باشد‘ می توان به روش های تابع تولید مرزی ‘ تابع تولید مرزی قطعی ‘ تابع تولید مرزی قطعی آماری و... اشاره داشت. در این تحقیق با توجه به روش های ناپارامتری که بر پایه تکنیک های برنامه ریز ی استوار می باشد‘ به ارزیابی کارایی نواحی سیزده گانه راه آهن ‍ج.ا.ا پرداخته شده است. مزیت عمده روش تحلیل پوششی داده ها نسبت به سایر روش های موجود برای ارزیابی کارایی بنگاه ها ‘ این است که می توان به وسیله آن کارایی بنگاه هایی که دارای چند ورودی و چند خروجی می باشند ارزیابی نمود. در این مطالعه با توجه به ورودی ها و خروجی های هر یک ازنواحی در سال 1379 به ارزیابی کارایی نواحی راه آهن کشور با دوفرض بازدهی نسبت به مقیاس متغیر پرداخته شده است و به دنبال آن ‘پاسخی به این سوال که : در صورت تخصیص ناکارای منابع موجود‘ چه راهکاری وجود دارد تا منابع آتی این بخش به صورت ناکارآ تخصیص نیابد‘ ارایه داده است. نتایج نشان می دهد که با فرض اول‘ نواحی تهران‘ اصفهان ‘ هرمزگان وخراسان از بیشترین کارایی برخوردار بوده ومتوسط کارایی تحت این فرض 86/0 می باشد؛ لذا عملا راه آهن کشور 14 درصد زیر ظرفیت عمل مینما یند. با در نظر داشتن فرض دوم نواحی لرستان و زاهدان نیز به جمع نواحی کارا می پیوندند که متوسط کارایی تحت این فرض 93/0 می گردد. که در این حالت ظرفیت بدون استفاده راه آهن کشور7 درصد خواهد بود. در نهایت با توجه به الگو بودن ناحیه هرمزگان بر اساس یافته های این تحقیق می توان گفت که نواحی نا کارا به منظور افزایش کارایی باید این ناحیه را الگوی خود قرار دهند.

این مقاله متدولوژی جدیدی برای تجزیه تغییرات فقر به دو اثر «رشد اقتصادی» و «توزیع مجدد» در آمد ارایه می دهد و سپس یک کاربرد تجربی از مدل ارایه شده روی آمار هزینه خانوار نواحی شهری و روستایی ایران ارایه می شود. نتایج مطالعه در ایران نشان می دهد که هردواثر «رشد» و «توزیع مجدد» به طور مستقیم در تغییرات فقر سهیم بوده اند‘ به عبارتی اثر رشد اقتصادی وکاهش نابرابری هر دو بر روند کاهش فقر مثبت بوده است.