فهرست مطالب
مجله پژوهشهای میان رشته ای قرآن کریم
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 21، پاییز و زمستان 1399)
- تاریخ انتشار: 1400/05/30
- تعداد عناوین: 6
-
صفحات 7-24
مسجد موضوعی است که قرآن با نگرشی جامع بدان آن پرداخته است. یکی از جنبه های تاکید مسجد در قرآن که کمتر مورد توجه قرار گرفته، موضوع ساخت و مکانیابی مساجد است. مساجد اولیه دوران اسلامی به تقلید از الگوی مسجد مدینه و بهره گیری از آموزه های قرآنی ساخته می شد. این امر با گذشت زمان تغییر کرد و به تدریج توجه به آموزه های قرآنی در ساخت و مکانیابی مساجد کمرنگ گردید. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیقی- تحلیلی و با انتخاب نمونه موردی از مساجد اولیه دوران اسلامی در ایران و مساجد دوره قاجار با هدف بررسی تطبیقی دو دوره مختلف ساخت مسجد در ایران و نیز سیر تحول ساخت آنها بر اساس آیات قرآن و روایات اسلامی تنظیم شده است. برای تحلیل موضوع، 8 اصل ساخت مسجد از آیات قرآن و روایت اسلامی استخراج شده و سپس میزان و نحوه تاثیرگذاری اصول مستخرج بر مساجد دوران اسلامی و مساجد قاجاری سنجیده و در نهایت مورد بررسی تطبیقی قرار گرفته است. بر اساس نتایج پژوهش، اصول قرآنی ساخت مسجد در 8 اصل طبقه بندی گردید که هر 8 اصل در نمونه های مساجد اولیه اسلامی رعایت شده بود. در صورتی که در مساجد دوره قاجار 4 اصل رعایت شده که شامل پایدار بودن و داشتن استحکام(حتی در این مورد هم استفاده از مصالح بی کیفیت تر و نیز بهره گیری از تکنیک های سریع ساخت، میزان استحکام مساجد نسبت به دوره های قبل و به خصوص دوران اولیه اسلامی کمتر شده بود.)، قرارگیری در اماکن اجتماعی، امکان پیاده روی به مساجد و ایجاد مسجد محلی و توجه به روشنایی مسجد بوده است.
کلیدواژگان: آیات قرآن، مسجد، روایات اسلامی، ساخت و مکانیابی -
صفحات 25-42
از آنجا که قرآن کریم منبع بی پایان اندیشه های اخلاقی، انسانی و تربیتی است، بسیاری از شاعران و نویسندگان فارسی زبان، همواره در خلق آثار خود از این گنجینه پرفیض بهره برده اند.همین آمیختگی میراث مکتوب ما با آموزه های اسلامی، موجب دشواری درک این میراث بدون آشنایی با قرآن و حدیث شده است؛ ناصربن خسرو قبادیانی یکی از شاعرانی که شعر را در خدمت ترویج افکار دینی و مذهبی خود قرار داده است؛ وی برای پیشبرد این اهداف و به انجام رساندن ماموریت مذهبی شعر خود، اشعارش را به این آیات نورانی آراسته است. حضور آیات در جای جای دیوان ناصر خسرو موید این واقعیت است که او به درک شایسته ای از کلام نورانی وحی دست یافته است. با توجه به آبشخور مذهبی ناصرخسرو، اشعارش در برگیرنده هدایت های اخلاقی ونصایح فراوانی است. ناصرخسرو با تسلط مناسب بر مفاهیم قرآنی،برای اثربخشی بیشتر سخن خود، در شرایط مناسب آیاتی را چاشنی اشعار خود کرده است. ناصرخسرو با هنرمندی تمام، گاه اصل آیه یا بخشی از آن و زمانی هم مفهوم و معنای آیه را در شعر خود به گونه ای استفاده می کند که گویی بهتر از این ممکن نیست. دراین مقاله می کوشیم با استفاده از جدول های آماری، گونه های مختلف انعکاس آیات در دیوان ناصرخسرو را تحلیل نماییم.
کلیدواژگان: ناصرخسرو، شیوه های انعکاس، تاثیر قرآن، آیات -
صفحات 43-62
اسلوب اعتراض، یکی از سبک های گفتمانی پرکاربرد قرآن کریم به شمار می آید. در این تحقیق با بازخوانی و جستاری تفصیلی در دامنه کتب تفسیری و ادبی، کاربرد وسیع جملات معترضه در قرآن و گونه های آن نمایانده شده سپس با دسته بندی منظم و نیز تفکیک جملات معترضه تک غرضی از چند غرضی، اغراض کلی نهفته در آیات شناسایی، بررسی و مستندسازی شده اند، آنگاه چهار غرض تاکید، دفع خطور ذهنی، تقریر و رد کلام کافران دارای بیشترین کاربرد دانسته شده اند.هدف از پژوهش حاضر پاسخ به چرایی استفاده از سبک بیانی اعتراض در قرآن کریم و نیز حل ابهام عدم تناسب و ارتباط میان آیات معترضه و دیگر آیات می باشد.این پژوهش از نوع تحلیلی- توصیفی بوده و طی آن ضمن یافتن حدود بیست مورد از اغراض جملات معترضه و بررسی آنها ثابت می شود که اطناب حاصل از اسلوب اعتراض در قرآن کریم کاملا هدفمند و در جای خاص خود بوده و طبق مقتضای حال به کار رفته است و از لحاظ کمی و کیفی بسیار فراتر از اسالیب به کار رفته در متون نظم و نثر عربی است، هم چنین از مهمترین عوامل اعجاز ادبی، بیانی و محتوایی قرآن کریم به شمار می رود
کلیدواژگان: اعتراض در قرآن، اسلوب اعتراض، اغراض اعتراض، آیات معترضه، فوائد جمله معترضه -
صفحات 63-80هدف
هدف این پژوهش مطالعه علم سنجی تولیدات علمی در حوزه قرآن کریم است.
روش شناسی:
این پژوهش از نوع کاربردی و با روش علم سنجی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 356 تولید علمی نمایهشده در پایگاه استنادی کلریویت آنالیتیک از سال 1985-2018 است. ابزار گردآوری اطلاعات چک لیست و ابزار تجزیه و تحلیل اطلاعات نرمافزارهای وس ویوور، هیسسایت و اکسل است.
یافته هایافته ها نشان داد که روند انتشار مدارک علی رغم نوسانات زیاد در سال های مختلف صعودی بوده و بیشترین موضوع های آن ها در زمینه سیستم های اطلاعاتی و مذهب در حوزه قرآن کریم است. همچنین کشورهای عربستان، پاکستان، آمریکا، مالزی و ایران؛ دانشگاههای طیبه، مالایا، پادشاه عربستان، کبانگسان مالزی و دانشگاه آزاد اسلامی ایران؛ مجله های کنفرانس بین المللی دانشگاه طیبه و حقوق تطبیقی آمریکا؛ و الگیناهی، هارویتز و خان بیشترین انتشار و استناد را در میان کشورها، سازمان ها، مجله ها و نویسندگان داشته اند و کلیدواژههای قرآن و اسلام بیشترین همرخدادی را به خود اختصاص داده اند.
نتیجه گیرینتایج نشان داد که میزان استنادهای محلی و همکاری های علمی در زمینه تولیدات علمی حوزه قرآن کریم بسیار کم است و شبکه هم خدادی کلیدواژه ها نیز پراکندگی بیشتری دارد. بنابراین سیاستگذاران علمی این حوزه باید زیرساخت ها و امکانات لازم برای انجام پژوهش های قرآنی و افزایش همکاری های علمی در سطح محلی و جهانی فراهم کنند.
کلیدواژگان: قرآن کریم، علم سنجی، تولیدات علمی، استناد -
صفحات 81-114
عدالت اجتماعی، مبنای اساسی جامعه پردازی در اندیشه دینی است. اما نرم افزار ساخت جامعه در پرتوی عدالت اجتماعی چیست؟ شناخت این نرم افزار، بدون دستیابی به مفهوم شناسی دقیق قرآنی از عدالت اجتماعی، میسر نیست. به همین دلیل است که پژوهش های اسلامی در عرصه عدالت اجتماعی، اغلب به تحمیل معنای ارتکازی یا ناقص پژوهندگان از عدل و قسط بر نظریه ورزی ها دچار شده است و اصل و فرع، مشتبه گشته است. در پژوهش حاضر، ابتدا بر اساس روش تحقیق موضوعی، به مفهوم شناسی عدل و قسط و نسبت بین این دو می پردازیم. سپس در پرتوی این مفهوم شناسی، با رجوع به تفسیر المیزان، تلاش شده است تا نرم افزار جامعه پردازی مبتنی بر قسط و عدل تدوین گردد. بر این اساس، جامعه پردازی، از مسیر قوام دین محقق می شود که خود، در پرتو سه مولفه کلیدی قدرت، ثروت و پیوندهای اجتماعی عمل می کند. پیوندهای اجتماعی، بنیادین ترین لایه جامعه پردازی است که روابط اقتصادی در خدمت تقویت این پیوندها و انسجام اجتماعی تعریف می شوند. نظام سیاسی و نهاد قدرت نیز به عنوان تنظیم گر روابط اجتماعی-اقتصادی، خود نیازمند تقویمی درونی مبتنی بر طاعت است. همچنین مولفه معنویت به عنوان مولفه چهارم، به مثابه روحی بر کالبد جامعه پردازی، عدالت اجتماعی را در خدمت توحید قرار می دهد. مبنای این نرم افزار جامعه پردازی عبارت است از: طبیعت و فطرت انسانی، غایت کمالی انسانی، اقتضایات حیات اجتماعی.
کلیدواژگان: جامعه پردازی، عدالت اجتماعی، معنویت، قوام، قرابت -
صفحات 115-131
احسان یکی از مفاهیم محوری در حیطه اخلاق فردی و اجتماعی بوده و در قرآن کریم نیز مورد توجه است. احسان مفهومی است دارای تنوع معنایی و گستردگی در مصادیق و همین امر ضرورت مطالعه ای معناشناختی برای تبیین ابعاد گوناگون کاربرد آن در قرآن کریم را نمایان می سازد. این پژوهش بر پایه روش معناشناسی ساختاری، همنشینان و جانشینان این مفهوم در قرآن را استخراج کرده و از این طریق، به یک دسته بندی از ابعاد گوناگون احسان در قرآن رسیده است. بر این اساس، در قرآن درباره مصادیق گوناگون احسان، پذیرندگان آن، شروط مقبولیت آن و آثار دنیوی، اخروی و الهی آن سخن به میان آمده است.
کلیدواژگان: احسان، معناشناسی ساختاری، همنشینی و جانشینی، قرآن کریم
-
Pages 7-24
The mosque is a subject that the Quran has dealt with in a comprehensive manner. One of the aspects of mosque emphasis in the Quran that has received less attention is the issue of construction and location of mosques. This article has been written using the method of descriptive-analytical research and by selecting a case study of the early mosques of the Islamic period and mosques of the Qajar period in Iran. This article has been prepared with the aim of comparative study of two different periods of mosque construction in Iran and also the evolution of their construction based on Quranic verses and Islamic traditions. To analyze the subject, 8 principles of mosque construction were extracted from Quranic verses and Islamic narration, and then the extent and manner of the effect of the extracted principles on the mosques of the Islamic period and Qajar mosques were measured and finally comparatively examined. Based on the results of the research, the Quranic principles of mosque construction were classified into 8 principles, all of which were observed in the samples of early Islamic mosques. If in the mosques of the Qajar period, 4 principles have been observed, which include stability and strength (even in this case, the use of lower quality materials and the use of rapid construction techniques, the strength of mosques compared to previous periods and to Especially in the early Islamic period.
-
Pages 43-62
Protest style is one of the most widely used discourse styles of the Holy Quran. In this research, by rereading and searching in the domain of interpretive and literary books, the widespread use of protest sentences in the Qur'an and its variants is presented, then by regular categorization as well as the separation of single-subject protest sentences from the multi-faceted, general omissions in the identification verses, They have been studied and documented, then the four most commonly used denominations of affirmation, rejection, interpretation and rejection of the word of the unbelievers.The purpose of the present study is to answer the question of how to use the expressive style of protest in the Holy Quran as well as to resolve the ambiguity of the discrepancy and the relationship between the verses of the protest and other verses.This research is an analytical-descriptive one, during which it is found that about twenty cases of the objections of the protest sentences and their examination prove that the object of the protest method in the Holy Quran is completely purposeful and in its proper place and used according to the present circumstances. It is, and is, in quantitative and qualitative terms far beyond the style used in the Arabic prose and discipline texts, as well as being one of the most important literary, literary and content miracles of the Holy Quran.
Keywords: Protest in the Koran, Protest Pattern, Protest Exceptions, Protest Verses, Benefits of Protest including -
Pages 63-80Purpose
Purpose of this research is scientometric study of the scientific products in the field of Holy Quran.
MethodologyThis research is applied that done by scientometric method. The statistical population includes 356 scientific outputs in the Clarivate Analytics during 1985-2018. Data gathering tools are check list and information analysis tools are HisCite, VOSviewer, and Excel software’s.
FindingsFindings showed that publishing trends of documents despite the high volatility have been increased in different years and most subjects of them related to information systems and religion. Also countries of Saudi Arabia, Pakistan, United States, Malaysia and Iran; universities of Taibah, Malaya, King Saud University, Kebangsaan Malaysia and Islamic Azad University of Iran; journals of Taibah university international conference on advances in information technology for the Holy Quran and the American Journal of comparative law; and Alginahi, Horowitz and Khan had the most publication and citations and keywords of the Quran and Islam had the most co-occurrence of keywords.
ConclusionResults showed that rate of local citations and scientific collaborations are much lower and the keyword networks are also more dispersed. Therefore, policy-makers of this field should provide the necessary facilities for conducting Quranic research and increase scientific cooperation at the local and global level.
Keywords: Holy Quran, Scientometric, scientific production, citation -
Pages 81-114
Social justice is the basic basis of creation of society in religious thought. But what is society building software in the light of social justice? Understanding this software is not possible without achieving a precise Qur'anic concept of social justice. This is why Islamic researches in the field of social justice has been often imposed by the preliminary or incomplete meaning of scholars of Adl and Qist in theory buildings, and the principle and sub-principle have become obscure.In this article, first, based on the thematic research method, we deal with the conceptology of Adl and Qist, and the relationship between the two. Then, in the light of this conceptology, with reference to Al-Mizan interpretation, an attempt has been made to develop a society building software based on Qist and Adl. Accordingly, society building is achieved through the consolidation of religion, which itself operates in the light of the three key components of power, wealth, and social ties. Social ties are the most fundamental layer of society building that economic relations are defined in the service of strengthening these ties and social cohesion. The political system and the institution of power, as the regulator of socio-economic relations, themselves need an internal consolidation based on obedience. Also, the component of spirituality as the fourth component, as a spirit on the body of society building, puts social justice in the service of monotheism.
Keywords: Qist, Adl, society building, social justice, spirituality, consolidation, kinship
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.