مجله کتیبه میراث شیعه
پیاپی 5 (بهار و تابستان 1400)

هدف از نگارش این جستار بررسی مزارات منسوب به عزیر نبی علیه السلام می باشد. به همین منظور مزارات منسوب به ایشان با تکیه بر منابع جغرافیایی,یهود و ایران باستان بررسی گردیده است. شواهد حاکی از قوت وجود این مزار در کشور عراق می باشد

به گواهی قرآن یکی از مهمترین اهداف بعثت همه انبیای الهی از جمله پیامبر اعظم(ص) برپاداشتن عدالت است. عمده تحولات حکومت امام(ع) نیز حول محور اقدامات آن حضرت برای تحقق عدالت رقم خورد. عدالت ,محوری ترین,استوارترین و بنیادی ترین مساله حکومت امیرالمومنین بود. در این مقاله سعی بر آن است به بررسی مهم ترین اقدامات امام علی (ع) برای تحقق عدالت اقتصادی پرداخته شود. یافته های این پژوهش تاریخی که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی است نشان می دهد قبل از خلافت امام علی(ع) گروه هایی به دلیل پیشینه مذهبی,امتیازهای جهادی,تمایل به ویژه خواری و درک نادرست زعمای غیرمعصوم پس از رسول خدا(ص) از احکام شریعت,بر دیگران تقدم یافته بودند,به طوری که دریافتی تعداد اندکی از مسلمانان طبقه اول درآمدی بیش از پنجاه برابر میزان دریافت طبقات آخر از بیت المال بوده است. امام (ع) ضمن قطع منابع اقتصادی توسعه جغرافیایی اسلام (موسوم به فتوحات),با تقسیم بالسویه اموال عمومی مهمترین اقدامات زمینه ساز عدالت اقتصادی را رقم زد.

فاطمیان، از دولت های بزرگ شیعی است که در قرن چهارم هجری ابتدا در افریقیه (297ق) و سپس در مصر (358ق) شکل گرفت، این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مولفه های هویت شیعه در آن مناطق، نقش غیر قابل انکاری ایفا کرد. یکی از راه های پی بردن به میزان توجه به هویت شیعی این دولت، بررسی محتوای منابع اصلی تاریخی که در آن زمان به نگارش درآمده است، در این میان کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان (م363ق) که از مهم ترین منابع مذهبی و دعوت فاطمیان در دوره خلفای نخست فاطمی مغرب، خاصه دوره معز می باشد، از اهمیت زیادی برخوردار فاطمیان، از دولت های بزرگ شیعی است که در قرن چهارم هجری ابتدا در افریقیه (297ق) و سپس در مصر (358ق) شکل گرفت، این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مولفه های هویت شیعه در آن مناطق، نقش غیر قابل انکاری ایفا کرد. یکی از راه های پی بردن به میزان توجه به هویت شیعی این دولت، بررسی محتوای منابع اصلی تاریخی که در آن زمان به نگارش درآمده است، در این میان کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان (م363ق) که از مهم ترین منابع مذهبی و دعوت فاطمیان در دوره خلفای نخست فاطمی مغرب، خاصه دوره معز می باشد، از اهمیت زیادی برخوردار است. مسیله اصلی پژوهش پاسخ به این سوال بوده است: قاضی نعمان در محتوای کتاب المجالس و المسایرات به چه میزان به مولفه های هویت شیعه اسماعیلیان و فاطمیان توجه کرده است؟ پژوهش حاضر با هدف توصیف میزان توجه و انعکاس به مولفه ها و نمادهای مرتبط با هویت شیعی در محتوای کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، کتاب مورد نظر، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش، در محتوای کتاب مورد نظر به مولفه های هویت شیعه به میزان زیادی توجه شده است و این مولفه ها همراه با نمادها و شاخص های مهم هویت شیعه در کتاب مذکور بازتاب زیادی داشته اند و مورد تایید و تکرار قرار گرفته اند. از میان مولفه های هویت شیعه، بیشترین تعداد فراوانی و میزان توجه به مولفه، امام علی (ع)، امام حسین(ع) و اهل بیت، و کمترین تعداد فراوانی و میزان توجه به مولفه هایی مانند: اربعین، نیمه شعبان، مدارس شیعی، مساجد شیعی، نواب اربعه، شاعران شیعی، رجال شیعی و.. معطوف گردیده است.

رسیدن به نظام حقوقی مورد نظر اسلام و جدا شدن از ساختار قضایی که اعراب نسبت به آن خو گرفته اند در جریان روندی از مقاومت ها و عدم پذیرش و تندروی ها و مواردی از عقبگردها صورت پذیرفت. قضاوت در دوره جاهلیت بر اساس فال زدن و رجوع به کاهنان و افراد مورد وثوق انجام می گرفت. پیامبر اسلام شالوده ای از نظام دادرسی جدیدی پی ریخت که معیار آن قرآن و سنت نبوی خویش بود. این روند با مواجه خلفای نخستین با شرایط جدیدی برآمده از گسترش فتوحات کاملتر گردید و چون در عصری قرار داشتن که تعالیم پیامبر بی واسطه در میان بود در واقع ادامه اراده حضرت محمد (ص) بود. اما در دوره امویان که نظام سلطنتی عربی متکی به عنصرهای دوره از تعالیم ناب نبوی به وجود آمد و ریشه های جاهلیت و برتری نژادی عربی در افکار فرمانروایانی که بینشی سطحی از اسلام داشتند و در کار قضا نیز دخالت مستقیمی داشتند وجود داشت نوعی عقب گرد در نظام قضایی مستمسک به روح اسلام و قرآن و تعالیم پیامبر شاهد هستیم.