مجله کتیبه میراث شیعه
پیاپی 6 (پاییز و زمستان 1400)

در این جستار به بررسی امامزادگان مدفون در دهستان نقوسان تفرش پرداخته شده است که به امام موسی الکاظم(ع) منسوب هستند، با بررسی شجره نامه و اسم مشهور این ابدان مطهر، به توسعه کلیدواژگان در سطح استان پرداخته شده است. یافته ها نشان می دهد که امام موسی بن جعفر فرزندی به نام عمران نداشته است. همچنین تعداد مزارات زیادی منسوب به امامزاده عبدالله در استان مرکزی وجود دارند که با تاکید بر روستای نقوسان این مفهوم در سطح استان توسعه یافته است. روش این پژوهش از طریق مطالعه اسناد و مدارک تاریخی و حدیثی به همراه بررسی میدانی و تاریخ شفاهی می باشد.

دقت در به کارگیری کارگزاران شایسته و کارآمد به مثابه بازوان عملی و اجرایی حکومت، در جهت استقرار نظم و اجرای عدالت، در زمره مهمترین رفتارهای سیاسی امام علی (ع) به شمار می آمد که در مواضع مختلف نهج البلاغه بر آن تاکید شده است. انتخاب کارگزاران شایسته از میان جامعه ای که بافت اجتماعی آن را قبایل و عشیره های مختلف تشکیل می دادند، به منظور تحقق اهداف حکومت و نیز تامین رضایت گروه های مختلف اجتماعی چندان آسان نمی نمود. پرسش عمده ای که این مقاله می کوشد به تبیین آن همت گمارد این است که گروه های منزلتی در جامعه آن روزگار، چه سهمی از انتصابات حکومتی امیرالمومنین (ع) را به خود اختصاص داده بودند؟ یافته های این پژوهش تاریخی که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی و متکی به داده های آماری است، نشان می دهد که قریش با سهم چهارده درصدی نسبت به قبل، امتیازات خود را از دست داده و سهم انصار در مقایسه با عملکرد خلفای قبل و خارج کردن این گروه مهم از صحنه سیاست، به بیست درصد ارتقا یافته است. سایر عرب های جنوبی و شمالی نیز به نسبت مساوی از مناصب حکومتی برخوردار بوده اند.

آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند که در دوره ضعف خلافت عباسی ادعای استقلال کرده و با حفظ اقتدار ظاهری، خلافت عباسی بغداد را تصرف کرده و به حکومت دست یافتند. این خاندان شیعی ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفا کردند و به تحکیم پایه ها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداختند. یکی از راه های، پی بردن میزان توجه به مولفه های هویت شیعی این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. در میان منابع تاریخی آل بویه، کتاب «منتخب الانوار فی تاریخ الایمه الاطهار» از تالیفات ابن همام اسکافی، دارای اهمیت زیادی است و از منابع مهم دوران آل بویه به شمار می رود. این مقاله قصد دارد به این سوال پاسخ دهد که: انعکاس مولفه های هویت شیعی امامی آل بویه در کتاب منتخب الانوار اسکافی به چه میزان بوده است؟ کدام یک از مولفه های هویت شیعه امامیه بیشترین و کمترین انعکاس را در کتاب او داشته اند؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده ها در کتاب مورد نظر استخراج و نتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفت. براساس یافته های پژوهش، در محتوای کتاب مورد نظر به مولفه های هویت شیعه امامیه به میزان زیادی توجه شده است و این مولفه ها همراه با نمادها و شاخص های مهم هویتی شیعه در کتاب مذکور بازتاب زیادی داشته اند و مورد تایید و تکرار قرار گرفته اند. بیشترین میزان تکرار و توجه در شاخص مربوط به امامان شیعی بازتاب داشته است.