مجله پژوهش و مطالعات علوم اسلامی
پیاپی 26 (شهریور 1400)

در عالم آفرینش جدا از موجودات محسوس، موجودات نامحسوسی هم هستند که در شرایط عادی، برای ما قابلدرک حسی و دیدن نیستند. یکی از آن موجودات نامحسوس جن است. اعتقاد به وجود جن مختص اسلام نیست و در دیگر ادیان ابراهیمی نیز پذیرفته شده است. هدف از این پژوهش بررسی ماهیت و ویژگی‌های جن و انس در قرآن و روایات و جایگاه آنان در نظام آفرینش می‌باشد. روش انجام پژوهش حاضر از نوع کتابخانه‌ای و مروری می‌باشد. آیات و روایات دلالت بر این دارند که جنیان هم مانند انسان‌ها، مختار هستند و هدف از آفرینش آن‌ها بندگی خداوند است و در قرآن بارها به تصریح بیان شده است. پس جن‌ها موجوداتی انتخاب‌گر هستند و بر سر دو راهی قرار می‌گیرند. می‌توان نتیجه گرفت که از نظر قرآن کریم، انسان‌ها در جهان دارای موقعیتی منحصر به فرد هستند که او را نسبت به موجودات دیگر برتر کرده است. اما باید توجه داشت که این امتیاز و برتری بر سایر موجودات از نوع استعداد و قابلیت‌های وجودی بالقوه بوده و تا زمانیکه از آن استفاده نکنند، برتری نخواهند داشت. پس فقط با تکیه زدن بر این کرامت ذاتی نمی‌توان دم از برتری همه‌ی انسان‌ها بر موجودات دیگر زد. کرامت حقیقی انسان که وجه تمایز انسان از موجودات دیگر را تشکیل می‌دهد، کرامتی اکتسابی است و انسان تنها از طریق ایمان، عمل‌صالح، تقوای الهی و به فعلیت رساندن توانایی‌های خود، می‌تواند به موجودی برتر تبدیل شود و به مقام و جایگاه خلیفه‌اللهی نایل گردد.

قرآن کریم به عنوان کاملترین کتاب آسمانی، در زمینه تشکیل حکومت اسلامی دارای نظریه‌هایی است که به این نیاز اساسی انسان پاسخ می‌دهد. دانشمندان همواره معطوف به قرآن، دانش های زیادی کسب کرده‌اند که توانسته‌اند در این خصوص به تشکیل حکومت اسلامی، روابط بین‌الملل و مشورت نظام سیاسی و دینی، اقتصاد، احکام و اخلاق اقتصادی و جامعه مدرن کمک شایانی بکنند. ولی برخی از اندیشمندان مسلمان وجود هرگونه نظریه دولت در اسلام را انکار می‌کنند و معتقدند در زمان غیبت امام معصوم(علیهم السلام) مسلمانان نمی‌توانند حکومت تشکیل دهند. اما باید گفت قرآن کریم در زمینه‌ی ضرورت تشکیل حکومت و همچنین ایجاد روابط داخلی و خارجی و نحوه برخورد با دولتهای دیگر آیاتی را مطرح کرده است. به همین دلیل هدف کلی این پژوهش استفاده از مفاهیم و استخراج معانی قرآن در جهت بهره‌مندی و به کارگیری آن در خصوص جامعه اسلامی و انسانی و مشورت در نظام و فعالیتهای سیاسی جهت تشکیل دولت و حکومت سالم می‌باشد. لازم به ذکر است روش جمع‌آوری مقاله حاضر به صورت کتابخانه‌ای بوده است.

صنعت بیمه بخشی اساسی در بخش خدمات مالی، ستونی اساسی در اقتصاد و برای جامعه و رفاه شهروندان آن حیاتی است. بیمه، گسترش کارآمد ریسک ها و خسارات مالی را ترویج می کند و بنابراین، در هسته اصلی استراتژی های مدیریت مالی و ریسک مشاغل و مردم قرار دارد. مقاله حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای به مروری مبانی نظری کلاهبرداری در صنعت بیمه می پردازد و در پایان راهکارهایی را جهت جلوگیری و به حداقل رساندن کلاهبرداری در صنعت بیمه ارایه می دهد. هدف از نگارش این مقاله بررسی کلاهبرداری در صنعت بیمه و راه های پیشگیری از این پدیده ناپسند است. نتیجه نشان می دهد که کلاهبرداری نه تنها موقعیت مالی شرکت های بیمه را تهدید می کند بلکه زنجیره ارزش آنها را نیز متاثر می شود، و خطرات و هزینه های بسیار گسترده جامعه و کل اقتصاد را گسترش می دهد. بیمه گزاران می توانند در صنعت های بیمه ای با بکار بردن راهکارهای شش گانه با پدیده ناپسند کلاهبرداری مقابله نموده و میزان کلاهبرداری را به حداقل برسانند.

هدف اصلی این تحقیق، ارایه دکترینی دفاعی- امنیتی بر اساس نظریه امنیت مکتب کپنهاگ بر اساس شواهد و اسناد خریدهای تسلیحاتی در دوره محمد رضا شاه پهلوی است. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات به صورت، اسنادی و کتابخانه ای می باشد. محمد رضاشاه، با خرید F-14 ها و سفارش موتورهای سوپر جت F-16 و F-18 و درگیر شدن در یک پروژه 50 میلیارد دلاری برای خرید تجهیزات نظامی و تسلیحاتی از ایالات متحده و قرار گرفتن در صدر خریداران سلاح های نظامی از کشورهای مختلف اروپایی و در عین حال تبدیل شدن به یک ژاندارم منطقه ای، در حال برقرار کردن امنیت خیالی بود که به ظاهر در داخل مرز های خودش در جریان بود و با امنیتی کردن جامعه و خرید تسلیحات نظامی، باعث نادیده گرفتن دیگر ابعاد امنیت شد و در نهایت با مجهز بودن به آخرین تکنولوژی های تسلیحاتی، در سال 1357 سرنگون شد.

امید به آینده روح حاکم بر بیانیه ی گام دوم انقلاب و کلید همه ی قفلهاست که بدون ان هیچ قدمی نمیتوان برداشت.کفار و منافقین در طول تاریخ همواره اقدامات مشابهی را برای مایوس سازی مومنین انجام داده و تمام تلاش خود را در این راستا به کار برده اند زیرا میدانند که ناامیدی از رحمت خدا و آینده سبب می شود مومنین در تمامی عرصه ها دست از تلاش برای پیشرفت بردارند و دشمنان را به اهدافشان می رساند. لذا بررسی کتابخانه ای این اقدامات شامل سیاه نمایی، ایجاد ترس، ایجاد باور به ظلم، شایعه سازی، فشار اقتصادی و جدا کردن مردم از مسیولین که در قرآن وروایات به آنها اشاره شده سبب آگاهی از الگوی عملی نها و تحت تاثیر قرار نگرفتن از این اقدامات می شود و همچنین سبب می شود که آسان تر و سریع تر به اهداف چشم انداز گام دوم انقلاب اسلامی دست یابیم.

امنیت یکی از نیازهای اساسی انسان و حتی سایر موجودات زنده است. جامعه بشری در سایه امنیت است که می تواند در راه پیشرفت و ترقی گام بردارد. حتی واژه «مومن» از «امن» گرفته شده و می توان گفت در نبود آن، انسان باایمان به سعادت و نیکبختی کامل نمی رسد. نویسنده در این مقاله برآنست تا با بررسی و پژوهش در آیات قرآن کریم و احادیث منقول از پیشوایان معصوم (ع) و با روش تحلیلی- توصیفی، رویکرد دین مبین اسلام را درباره امنیت بررسی و تبیین کند. شواهد مورد بررسی بیانگر آن است که آیین اسلام، وجود امنیت را برای بشر لازم می داند. حتی در آیاتی از قرآن، نه تنها وجود امنیت را در این دنیا ضروری دانسته بلکه در جهان آخرت آن را از نعمت های بهشتی به حساب آورده است. نیز روایات متعددی از پیامبر گرامی اسلام (ص) و امامان معصوم (ع) و در ادعیه منقول از ایشان در باره جایگاه و اهمیت امنیت و بویژه امنیت اجتماعی صحبت شده است.

«انسان کامل» اصطلاحی عرفانی است که اولین بار محی الدین عربی آن را مطرح کرد. «انسان کامل» یعنی کسی که در شریعت و طریقت و حقیقت تمام باشد که بر حسب اقتضایات در زمانهای مختلف دارای مصادیق مختلف و تجلیاتی متنوع است. این مصادیق و تجلیات چیزی جز صورتهای پیامبران و اولیای معصوم نیست. انسان خلیفه خدا در روی زمین و مظهر جمیع اسماء الله است. انسان کامل دارای ولایت است. این ولایت حقیقیه و مبتنی بر حقیقت ملک است و آن مخصوص حق تعالی است و چون خدا متعالی تر از مجانست مخلوقات است، خلفاء و نمایندگانی نصب می‏کند و آن را ولی عبادش قرار می‏دهد و اطاعتش را بر عباد لازم می‏گرداند. انسان کامل خواه ظاهر باشد و خواه غایب، شاهد است؛ شاهد قایمی که هیچ گاه قعود ندارد. فایده وجود انسان کامل، منحصر به حضور او نیست، در حال غیبت نیز افاضه و استفاضه او استمرار دارد، همچون خورشیدی که از پس ابرها، نور، گرما و حرارت خود را به موجودات میرساند.

یکی از عوامل ایجاد بیماری های روانی برآورده نشدن نیازهای بیولوژیک انسان است. خواب از مهم ترین این نیازهاست که اگر این نیاز برآورده نشود در فرد تنش و زمینه سلامت روانی نامطلوب ایجاد می شود.از طرفی خواب ناکافی، کیفیت بد خواب و خواب آلودگی از مشکلات شایع مرتبط با یادگیری، حافظه و عملکرد تحصیلی در کودکان و نوجوانان است. از این رو هدف این پژوهش این است تاثیر تغییر ساعت شروع آموزشی بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان ابتدایی مورد بررسی قرار دهد. رویکرد اصلی این پژوهش بر پایه مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است. وبرای رسیدن به اهداف این پژوهش مقالات مرتبط در منابع اینترنتی و کتابخانه ای مورد بررسی قرار گرفت.یافته های این پژوهش نشان داد که تاخیر در ساعت شروع مدرسه می‌تواند منجر به فواید مداوم در طول خواب، هوشیاری روزانه و سلامت روانی حتی موفقیت تحصیلی را برای دانش آموزان فراهم کند. از این رو میتوان قضاوت کرد که اجرای این طرح در عین محدودیت هایی که دارد، در کنار آن مزایای چشمگیری نیز به همراه دارد.

در جهان امروز و با پیشرفت صنعت و تکنولوژی و روی آوردن بشر به ماشینی شدن، یکی از مواردی که همواره نظام های حقوقی را درگیر نموده، حوادث رانندگی و جبران خسارت زیان دیدگان ناشی از حوادث مزبور است. هرچه وسایل نقلیه بیشتر می شوند، خطر ایجاد سوانح و حوادث ناشی از آن و نیز جبران خسارت های بدنی و مالی وارد بر زیان دیدگانی که بدون ارتکاب هیچ خطا و جرمی، لطمات جبران ناشدنی را متحمل شده اند، افزایش می یابد. هدف این مقاله بررسی مسئولیت مدنی صندوق تامین خسارت های بدنی در حوادث ناشی از کارمرتبط با وسایل نقلیه است که با استفاده از منابع کتابخانه ای به رشته تحریر در آمده است. نتیجه نشان می دهد که صندوق تامین خسارت های بدنی نهادی تکمیلی و ثانوی است که با توسعه نظام بیمه ای تناقضی نداشته وتنها در موارد خسارت های غیر عمدی که بیمه آن را پوشش نمی دهد، در جهت برقراری عدالت توزیعی،رعایت قاعده انصاف واجرای اصل لزوم جبران خسارت درخصوص زیان های بدنی و جسمی زیان دیدگان اقدام به پرداخت جبران خسارت می نماید.

یکی از بیماری های واگیر پرتلفات درعصر حاضر، بیماری کروناست که آثار وتبعات منفی آن کل جهان را تحت تاثیر قرار داده است. دراین تحقیق درباره مسئولیت مدنی افرادی که در انتقال وانتشار ویروس کرونا به دیگران نقش داشته وباعث شیوع بیماری شده که در نتیجه آن افرادی جان شان را ازدست داده وتعدادی دیگر بیمار شده ضررهای مالی دیده اند. بعد از مطالعه منابع فقهی وحقوقی در باره مسئولیت مدنی افراد حامل ویروس کرونا یافته ها حکایت از آن دارد که افرادی که سبب یا مباشر انتقال کرونا باشند، به‌طورقطع مسئولیت مدنی دارند ولو اینکه از روی سهل انگاری، غفلت، بی‌احتیاطی و بی‌مبالاتی باعث انتقال ویروس شوند، منتهی موضوع قابل بحث برقراری رابطه سببیت وقابلیت استناد است؛ یعنی زمانی ما می توانیم حکم به مسئولیت مدنی افراد نماییم که ضرر وارد شده به رفتار زیان بار متهم مستند باشد و متهم در قبال نتیجه‌ای مسیول وپاسخگواست که ناشی از رفتار زیان بار وی باشد. بنابراین، تا زمانی که نتیجه‌ای‌ به وجود آمده به رفتار مستند نباشد، مسئولیت به‌وجود نمی‌آید. معیار استناد دیدگاه عرف است. از منظر عرف هرگاه ضرر و زیان وارد شده به رفتار مرتکب مستند باشد، این استناد دارای آثار و احکامی است که عبارت است از مسئولیت مدنی مرتکب درقبال رفتار زیان بار خود. حقوق دانان و فقیهان احراز رابطه‌ای سببیت را امر عرفی دانسته اند.

در آثار دینی و در دیدگاه صاحب نظران مفاهیم اخلاقی مورد توجه قرار گرفته اند. اما آنچه در اینجا مورد بحث می باشد، اخلاق حداکثری است. اخلاق در نگاه اول می تواند به حوزه عدالت خلاصه شود، اما در اخلاق حداکثری آنچه مورد توجه قرار می گیرد، انجام امر اخلاقی بیش تر از حد وظیفه است، یکی از مراحل اخلاق حداکثری، اخلاق شفقت است. به این معنا که آدمیان بر اساس این اخلاق نیاز دیگران را بدون اظهار آنان معنی می کنند. \"شفقت\" به مفهوم، \"غم‌خواری\" است. شکی نیست که توجه به اخلاق شفقت می تواند ضامن قطعی برای استمرار اخلاق حداقلی باشد.

از جمله موضوعاتی که در قرآن و روایات به خصوص سخنان حضرت علی (علیه السلام) بسیار به آنها اشاره شده، موضوع «رابطه نفاق و ریا» است. «ریا» زیر مجموعه نفاق می باشد همچنین ریا وصف عمل شخص ریاکار است ولی نفاق وصف شخصی است که ظاهر و باطنش با هم مخالف است؛ ضرورت بررسی این موضوع در آن است که، مسلمانان جهت رسیدن به کمالات زندگی نیازمند هدایت های وحیانی و آموزه های اهل بیت به خصوص حضرت علی (علیه السلام) هستند، بنابراین اگر به نکات آموزنده قرآن و نهج البلاغه توجه نمایند، معیارهای موشکافانه ای را استخراج خواهند کرد که می‌تواند آنان را در پیشبرد اهداف زندگی موفق نماید. نوشتار حاضر که بر اساس روش توصیفی تحلیلی نگارش یافته، در صدد نشان دادن بخشی از رابطه بین دوچهره گان (منافقان) و ریاکاران از منظر قرآن و نهج البلاغه می‌باشد که از جمله یافته های این پژوهش می‌توان گفت: یکی از روابط بین «ریا» و «نفاق» آن است که، شخص ریاکار ظاهرش را برخلاف باطن خود می‏نماید تا مردم را بفریبد، پس در این حالت، ریاکاری، نام دیگر پیدا می‏کند که همان دورویی و نفاق است؛ اما بر مبنای قرآن مهمترین خصوصیت انسان ریاکار، نفاق است، به عبارت دیگر عمل ریایی از کسی صادر نمی‌شود، مگر اینکه آن شخص دارای صفت نفاق باشد.