فهرست مطالب
نشریه کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی
پیاپی 48 (بهار 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/06/08
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 9-48
عجایب اللغه فرهنگ لغتی فارسی به فارسی تحریر یافته در حدود نیمه اول قرن دهم است، همراه با شواهد متعدد از اشعار شاعران پارسی زبان، که یگانه دست نویس آن در کتابخانه مجلس به شماره 2192 نگهداری می شود. این اثر را فردی به نام «ادیبی»، در دوره سلاطین عثمانی به رشته تحریر درآورده و محمود مدبری آن را در سال 1389 براساس نسخه مذکور، تصحیح کرده است. مطابق بررسی های صورت پذیرفته در ثبت لغات و ضبط شواهد شعری، بوضوح مشخص است که ادیبی برای تالیف اثرش، از منابع لغت پیش از خود، بویژه، لغت فرس و صحاح الفرس، بهره برده و به همین جهت، فرهنگ حاضر را می توان منبعی مستند برای بازیابی و تصحیح اشعار پراکنده شاعران پیشگام و بی دیوان دانست. یکی از این شاعران رودکی سمرقندی است که مولف در نود و دو موضع، ابیاتی به نام وی ثبت کرده است. از آنجا که این اثر تا کنون، در هیچ یک از دیوان های چاپی (به تصحیح نفیسی و دیگر مصححان پس از وی)، مورد استناد و استفاده نبوده، ضروری است تا درباره برخی از ابیات که در این اثر، به نام رودکی ثبت شده و در دیوان های چاپی نیامده، بحث شود. همچنین، از آن جا که مصحح فرهنگ (محمود مدبری)، بنابه دلایلی، تنها به یادآوری انتساب و پاره ای توضیحات مختصر در ضبط واژه و ابیات بسنده کرده، ضرورت دارد موارد مذکور بررسی شود. در پژوهش حاضر، ده بیت از این موارد بررسی می شود. حاصل این مطالعه بدین صورت است که ادیبی چهار بیت را به نام رودکی آورده، حال آن که این ابیات در اصل، متعلق به شاعرانی دیگر است. ما درباره انتساب درست و اصلاح پاره ای ایرادات در ضبط لغات و ابیات در این پژوهش به طور مفصل بحث کرده ایم. نکته دیگر که در این فرهنگ دیده می شود، انتساب برخی ابیات رودکی به شاعران دیگر است، ابیاتی که در انتساب آنها به رودکی تاکنون تردیدی وجود نداشته، درباره این ابیات که تعدادشان شش مورد است نیز بحث کرده ایم.
کلیدواژگان: فرهنگ عجایب اللغه، ادیبی، رودکی، تصحیح متن، تحول واژگان، انتساب اشعار -
صفحات 49-77نزاری قهستانی (645 721 ه. ق) شاعر سده های هفتم و هشتم هجری است. وی در روستای فوداج از توابع بیرجند به دنیا آمد و در همانجا درگذشت. درباره دلیل تخلص وی اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی سبب تخلص وی را به نزاری، لاغری و ضعیفی وی یا انتساب او به نزارمستنصربن اسماعیل می دانند (ر.ک: صفا، 1378: 734). نزاریه یکی از فرقه های اسماعیلیه است که پس از مرگ المستنصر بالل،ه در ایران و سرزمین های خلافت شرقی شکل گرفته است. چنین به نظرمی رسد که یکی ازدلایل بی توجهی به او و آثارش، مذهب او باشد. اثر مهم نزاری منظومه ازهر و مزهر است. از آنجا که «درهیچ یک از کتاب نامه ها و دایره المعارف ها اثری به نام ازهر و مزهر یافت نشده است. اشاره نزاری را به این که منظومه ازهر و مزهر بازآفرینی یک حماسه باستانی است باید به عنوان یک شیوه متعارف ادبی تلقی کرد» (بای بوردی،1370: 88). داستان ازهر و مزهر، ده هزار و ششصد و دوازده بیت دارد که در سال 700 هجری در قالب مثنوی و بحر هزج مسدس در مدتی کمتر ازیک سال به نظم درآمده است. این مثنوی، داستانی عاشقانه است و به نظر می رسد شاعر در سرودنش، به آثاری چون خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی نیز نظر داشته است. درواقع، ازهر و مزهر یک منظومه حماسی- غنایی است.کلیدواژگان: ازهر و مزهر، زبان حماسی، زبان غنایی، نزاری قهستانی، ویژگی های زبانی
-
صفحات 79-114ساقی نامه (و مغنی نامه) یکی از گونه های غیرمستقل ادب رسمی پیش از قرن هشتم هجری و گونه شعری مستقل پس از این دوره است که اغلب در قالب مثنوی و بحر متقارب سروده شده و در آن، شاعر با تصاویر خمری، اغراضی چون اغتنام فرصت، باده نوشی و لذت، گذشت عمر و بی وفایی روزگار را با اعتراض به سنت رایج جامعه بیان می کند. در این پژوهش، ابتدا، به بررسی ریشه ها و علل آفرینش ساقی نامه به عنوان یک نوع ادبی، از میان نوع ها و ضدنوع ها پرداخته می شود؛ سپس، نشانه های پرکاربرد آن و پیام آنها از رهگذر مقایسه با هم تباران ساقی نامه (خمریه، قصیده، غزل، رباعیات خیام) نقد خواهد شد. در ادامه نیز به تحلیل شیوه بیان هنری این نوع ادبی و ضرورت اجتماعی و روانشناسی سرودن آن اشاره می شود و در نهایت، محتوای ساقی نامه بررسی می گردد. حاصل کار نشان می دهد ساقی نامه های بنیادین یکی از ضد نوع های حماسه و قصیده اند که از مجرای ذهن شاعران حکیم و فیلسوف زاییده شده اند و ساقی (مغنی) و شراب (موسیقی) و روزگار و من شاعر مهم ترین نشانه های آن هستند که از طریق بیان کمینه گرایانه، تقابل گرایانه؛ انشایی با ابزار دیالوگ یک طرفه، نگرش موجود در باب ماهیت و چیستی انسان و جهان هستی را به چالش می کشند.کلیدواژگان: ساقی نامه، شعر غنایی فارسی، گفتمان، اصالت احساس، فردیت، شراب
-
صفحات 85-108
بین چگونگی ساخت نحوی و بلاغت، ارتباط تنگاتنگی وجود دارد؛ از یک سو، اغراض بلاغی و معانی مورد نظر با سازوکارهای نحوی بیان می شود و از سوی دیگر، کیفیت اجزای نحوی کلام نیز تابع بیان معانی و اغراض بلاغی است. در این مقاله، یکی از مهمترین ساخت های نحوی در زبان فارسی از منظر بلاغت بررسی می شود که در گذشته از «عطف دو جمله به هم» که فعل های آنها از نظر وجهی متفاوت هستند، برای القای اغراض بلاغی چون نمایش «قطعیت در وقوع فعل» استفاده شده است. در این راستا، با ذکر مثال هایی از آثار شاعران گذشته، فرایند شکل گیری و تکامل ساخت نحوی عطف وجوه توضیح داده می شود؛ این که چه تغییر و تحولاتی در نحو زبان فارسی صورت گرفته تا ساخت مورد نظر به شکل کنونی درآمده است. همچنین، بیان می شود که تفاوت بلاغی هریک از صورت های پیشین عطف وجوه نسبت به هم چگونه است و عطف وجوه نسبت به آنها چه امتیاز بلاغی دارد. حاصل پژوهش نشان می دهد که سیر تکاملی ساخت نحوی «عطف وجوه» از ساخت شرطی شروع می شود و در ادامه، به ساخت نحوی «بیان نتیجه» و سپس به ساخت نحوی «عطف دو جمله امری به هم» ختم می شود و در نهایت، ساخت نحوی «عطف وجوه» شکل می گیرد. برای تایید چنین سیر تکاملی ای، کافی است که هریک از این ساخت های نحوی به یکدیگر تبدیل و با هم مقایسه شوند.
کلیدواژگان: زبان فارسی، ساخت نحوی، بلاغت، عطف جمله به جمله، عطف وجوه -
صفحات 109-134
زندگی نامه، یکی از قالب های روایی است. خاطره و سفرنامه نیز از گونه های زندگی نامه هستند. زندگی نامه از یک سو تاریخ است؛ زیرا رخ دادهای واقعی در آن گزارش می شود و از سوی دیگر، شبیه داستان است؛ زیرا اشخاص زندگی نامه، مانند شخصیت های داستانی توصیف می شود و خواننده روایت، را دنبال می کند و از خود می پرسد: بعد چه خواهد شد؟ با توجه به شباهت های زندگی نامه با داستان، در این تحقیق، به عنصر«پیرنگ»، «شخصیت پردازی» و «زاویه دید» پرداخته می شود تا روشن گردد که آیا زندگی نامه پیرنگ داستانی دارد؟ شخصیت پردازی اشخاص زندگی نامه، چه اندازه شبیه شخصیت پردازی داستان است و نیز معلوم گردد زاویه دید در زندگی نامه چه ویژگی هایی دارد. این پژوهش که با روش توصیف و تحلیل انجام گرفته، نشان داد که پیرنگ در زندگی نامه و داستان، تفاوت بسیار دارند؛ زیرا روایات نویسنده زندگی نامه اغلب به ترتیب تاریخی است و او در بیان خود به خاطر حفظ عنصر رمز، در بیان خود امساک نمی ورزد. نویسنده زندگی نامه، در شخصیت پردازی، ملاحظاتی را رعایت می کند و شخصیت پردازی اغلب از نوع توصیف مستقیم نویسنده است. زاویه دید در «آن سال ها»، اول شخص است و در مواردی که شخصیت های دیگر توصیف می شوند از زاویه دید سوم شخص استفاده می شود. همچنین در زندگی نامه نویسی از تک گویی بیرونی بسیاراستفاده می شود.
کلیدواژگان: زندگی نامه، داستان، شخصیت پردازی، زاویه دید، پیرنگ -
صفحات 135-172این نوشتار به تحلیل محتوایی و ساختاری نقیضه های شاعر طنزپرداز معاصر، ناصر فیض، در چهار مجموعه شعر طنزآمیز او («املت دسته دار»، «نزدیک ته خیار»، «فیض بوک» و «فیضا له») پرداخته است. نگارندگان بر آن بوده اند تا تعریفی دقیق از نقیضه ارایه دهند و بر اساس آن کوشیده اند نقیضه های ناصر فیض را واکاوی نمایند. در زمینه محتوایی نقیضه های فیض ضمن خنداندن مخاطبان و بهره گیری از عناصر طنزآمیز، انتقادهایی را در حیطه مسایل اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی، فرهنگی و سیاسی مطرح ساخته است. در زمینه ساختاری، نقیضه های فیض با اعمال قواعدی در قلمرو زبان، موسیقی، معنا و تصویر، ناسازگاری هایی را پدید آورده است که با ساختار نقیضه ها همسویی دارد؛ به عنوان مثال، شاعر در ساختار زبانی از طریق واژه سازی، بازی زبانی، جمع الجمع سازی، عامیانه نویسی و... مهارت های خود را نشان داده است. در زمینه موسیقی شعر، با برهم زدن قواعد معمول در وزن و قافیه و ردیف، فضای متناسبی را پدید آورده؛ به لحاظ معنایی دست به آشنایی زدایی زده و در عرصه خیال پردازی، تصاویری طنزآمیز و کاریکاتوروار خلق کرده است.کلیدواژگان: نقیضه پردازی، ناصر فیض، شعر طنز، شعر معاصر
-
صفحات 173-199با وجود اهمیت عنصر اندیشه در قالب رمان، بیشتر داستان نویسان جنگ در ایران،با تکیه بر ترسیم صحنه های دلخراش این واقعه، از توجه به جنبه فلسفی آن، بازمانده اند؛ از این رو، آثار آنها، بیشتر به «رمان حادثه» شباهت دارد. بیشتر پژوهش های انجام شده درباره رمان های جنگ، با رویکردی اندیشه محور، به مطالعه این آثار پرداخته و کمتر، به جنبه فلسفی آنها توجه کرده اند.پژوهش حاضر، با تکیه بر نظریه روایت شناسی ژرار ژنت (Gerard Genet) و روش توصیفی-تحلیلی، به خوانش روایی مرگ در سه رمان جنگ می پردازد تا دریابد که نویسندگان این رمان ها، تا چه اندازه توانسته اند با نگاهی فلسفی، به روایت این پدیده بپردازند. نتایج حاصل از این پژوهش، نشان می دهد که حادثه مرگ در رمان های یادشده، بسامد بالایی دارد و معمولا، با درنگ و ذکر جزییات روایت می شود. نویسندگان این رمان ها، تلاش کرده اند تا با تکیه بر صحنه های دلخراش مربوط به مرگ شخصیت ها، مظلومیت آنها را تصویر کنند و مخاطب را با خود همراه سازند؛ از این رو، بعد عاطفی رمان های مذکور، در مقایسه با جنبه فلسفی آنها، قوت بیشتری دارد؛ اما در رمان «شطرنج با ماشین قیامت»، نویسنده، علاوه بر توجه به جنبه عاطفی، با رویکردی فلسفی نیز به این موضوع می پردازد و شخصیت اصلی داستان را در کشاکش انتخاب بین مرگ و زندگی قرار می دهد و بدین ترتیب، با وجود آن که وی، حادثه مرگ را به شکلی واقع گرایانه و با ذکر جزییات ترسیم می کند، از توجه به ابعاد فلسفی این پدیده نیز غفلت نمی ورزد.کلیدواژگان: رمان جنگ فارسی، مرگ، درنگ توصیفی، روایت شناسی
-
صفحات 201-230دهه های هزارو سیصد بیست و سی به دلیل وجود مسایل سیاسی-اجتماعی فراوان، دوره رونق طنز در ادبیات فارسی معاصر به شمار می رود. این مقاله به روش توصیفی، تحلیلی و با محوریت تکنیک های بلاغی و زبانی طنز محمدعلی افراشته (1287-1338)، شاعر معاصر، سعی در نمایش جلوه های تاثیر مفاهیم سیاسی-اجتماعی در طنز شاعر دارد. به این منظور، ابتدا بر اساس شواهد شعری، شگردهای طنز افراشته را منطبق بر نظریه های مشهور طنز، به دو دسته شگردهای بلاغی و زبانی تقسیم کرده ایم. سپس هریک از این دسته ها را تحت عناوینی چون: نقیضه، عناصر مختلف بلاغی و روش هایی مانند: انواع آیرونی، کارکردهای زبانی، عناوین طنزآمیز و... طبقه بندی کرده ایم.نتیجه بررسی ها نشان می دهد که افراشته به منظورارتقای وجه ادبی طنز و تاثیر بیبشتر بر مخاطب، از شگردهای رایج وسبکی طنز، استفاده کرده و با بهره گیری از زبان توده مردم، بدون توجه به ملاحظات امنیتی در عصر پهلوی دوم به انتقاد صریح از مسایل سیاسی، اجتماعی پرداخته است.کلیدواژگان: محمدعلی افراشته، طنز سیاسی- اجتماعی، تکنیک های زبانی و بلاغی طنز، عصر پهلوی
-
Pages 9-48
Ajayeb al-Loqaa is a Persian-to-Persian dictionary authored in the first half of the eleventh century along with numerous poems by Persian poets. The only hand-written copy of that dictionary is kept in the library of the parliament at no. 2192. It was written by a person named Adibi during the Ottoman period and edited by Modabberi in 2010. According to the studies on registering vocabulary and recording poetic works, it is obvious that Adibi used his earlier vocabulary sources, especially Loqat-e-Fors and Sehah al-Fors for his work. Therefore, the present dictionary can be considered as a documentary source for the retrieval and edition of the scattered poems of pioneering poets and those who have no anthology. One of these poets is Rudaki Samarqandi under whose name the author has recorded 92 instances of verses. Since this work has not been cited and used in any of the printed anthologies (edited by Nafisi and other subsequent editors), it was necessary to discuss some of the verses recorded in this work in the name of Rudaki but not mentioned in published anthologies. Since the editor of the dictionary (Mahmoud Modabberi), for some reason, has only mentioned the attribution of the poems and given some brief explanations of the words and verses, a comprehensive study was needed to shed light on the book contents for future scholars and editors of Rudaki’s anthology.
Keywords: Ajayeb al-Loqaa dictionary, Adibi, Rudaki, Correction of Texts, Vocabulary transformation, Poem attribution -
Pages 49-77Nazari Ghohestani is a 7th and 8th century poet. He was born in the village of Fodaj in Birjand and died there. There is disagreement about the reason for his nickname. Some have attributed his nickname ‘Nazari’ to his thinness and weakness or his relation to Nazar Mostansar Ibn Ismail. Azhar and Mazhar is the only poem of this poet written in the eighth century. This poem has always been considered as a lyric due to a Hazaj meter. But what seems contradictory is that lyrical verses are purely romantic and have very few descriptions of war. This research seeks to find the linguistic type of this poem through analytical work, statistical analysis and the SIMIA phonometric software. The prosodic and phonetic characteristics of the poem such as monorhym (low and simple verbs), high frequency of plosives and many abbreviations have given the poem proximity to the language of epic. Also, the rhetorical features are based on the frequency of exaggerations, similes and metaphors. These features provide evidence for the epic nature of the poem. The words in this work are mostly perceptible, and the epic impression created by the proper use of words is high. The content characteristics such as objective addresses with the pronoun "you", masculine gender of language, low presence of women, and high imaginative descriptions set the work close to the epic language.Keywords: Azhar, Mazhar, epic language, Lyrical language, Nazari Ghohestani, Linguistic features
-
Pages 79-114Saghinameh (and Moghani-name) is one of the most independent forms of official literature dating back to the 8th century of Higra, and independent poetry after this period, often written in the form of Masnavi and Motaghareb, in which the poet with images vinos expresses exaggerations such as frustration, wind, writing, and pleasure, passing through the life of life, and protesting the popular tradition of society. In this research, firstly, the roots and causes of the birth of the storyteller as a literary form, from among the types and suppressions are considered, then the used signs and their message through the comparison with Likewise, the narrators will be criticized (vinos poem, qasida, Ghazal, poems of Khayyam). In the following, we will analyze the artistic expression of this kind of literature and the social necessity and psychology of its compilation, and ultimately the content of the essay will be reviewed. The result of the work indicates that the basic storytelling is one of the anti-epics and poetry types created by the wise poet and philosopher's mind, and the cupbearer (harpist) and wine (music) and the time and I, the poet, are the most important signs that, through the expression of a minimalist, opposed, articulation with a one-way dialogue tool, challenge the existing attitude to the nature and nature of man and the universe.Keywords: Persian lyric poetry, Discourse, Authenticity, Individuality, Wine
-
Pages 85-108
There is impressive relationship between the quality of syntax structure and rhetoric. Rhetorical aims are expressed by syntactic structures and in other hand the quality of syntax elements is influenced of conceptions and rhetorical aims. In this paper, one of the most important syntactic structures in the Persian language will be studied. This structure is “to conjunct sentences” which their verbs are different with each other. In the past, this structure was being used in order to express the rhetorical aims, such as showing the surety in doing of verbs. It will be explained that how this syntactic structure has been formed and what changes have been occurred in syntax of Persian language which caused to form this structure. Also we will mention the difference that each one of these forms has in comparison with others. Keywords: Persian language, syntactic structure, Rhetoric, Conjunction of sentence to sentence, moods conjunction.
Keywords: Persian language, syntactic structure, Rhetoric, Conjunction of sentence to sentence, moods conjunction -
Pages 109-134
Biography is one of the narrative formats. Memoir and travelogue are of its types too. Biography is, on the one hand, similar to history because real events are reported, and on the other hand, it is like story because the persons in biography are narrated as fictional characters, and the reader follows it and asks himself: What will happen next? Due to the given similarities of the biography and story, the present study investigates “characterizationˮ, “point of viewˮ and “plotˮ in biography to be clarified if there is the plot in it. Moreover, it will clarify the extent that the characterization of the biography and story resembles each other, and the features of the point of view in the biography. This research being done by descriptive and analytical methods showed that the plot is greatly different in biography and story. The narrations of the writer of biography is often in chronological order and his speech is overt and in detail. The writer of the biography takes into account the characterization of people, and the characterization is often of a direct description. The Point of View in “An Salhaˮ autobiography is the first-person, and in description of other characters is third person. External monologue has also frequently been used in autobiography.
Keywords: autobiography, Story, Characterization, Point of view, Plot -
Pages 135-172This article aims at the content and structural analysis of the poetry of Nasser Feyz, a contemporary satirical poet, in his four comic collections (i.e., The Omlete with Handle, Near the Cucumber Stub, Feyzbook and Feyzanlah). The authors first provide a precise definition of parody and then, based on that, analyze the content and structure of Naser Feyz's parodies. In terms of the content, those parodies both make at the readers laugh at satirical elements and raises criticisms of social, economic, moral, cultural and political issues. From the structural point of view, the rules of language, music, semantics and imagery are applied to create graceful inconsistencies that are in line with the paradigmatic structure. For example, the poet has shown his skills in the realm of language through word verbal games, word-formation, double pluralization, and folklore.Keywords: Parody, Naser Feyz, Comic Poetry, Contemporary poetry
-
Pages 173-199Despite the significance of contemplation in novel, most war novel writers have failed to deal with the philosophical aspect of death by overemphasizing the depiction of tragic scenes. Therefore, their novels are more of an event type. Most research works about war novels have studied them with an ideology-oriented approach and rarely attended to their philosophical aspects. In this search, by using Gerard Genet’s narratology and a descriptive-analytic approach, the concept of death is examined in three war novels to understand how much war novels have been able to introduce the philosophical features of this phenomenon. As the results of this search show, the death event in these novels has repetitive frequency and is usually narrated with delay and details. The war narrators have put too much emphasis on heart-rending scenes of characters’ death so as to draw the attention of the audience to the oppression done to those characters. In other words, the emotional aspect of these novels speaks louder than their philosophical aspect. In the novel Chess with the Doomsday Machine, the writer deals with both the emotional and philosophical facets of the subject and places the major character in a struggle to choose between life and death. Therefore, as a pragmatic requirement of narration, it is necessary to notice the philosophical aspect of the narrated concepts.Keywords: Persian war novel, Death, Descriptive delay, Narratology
-
Pages 201-230Mohammad Ali Afrashteh is one of the most distinguished satirical poets in contemporary Persian poetry that has been neglected in literary research in spite of his fame. Using a descriptive-analytical method, this article seeks to show the effects of political and social concepts in the poet's satire and focuses on the rhetorical and linguistic techniques in satirical poems. At first, the famous satire theories are considered to classify his satirical techniques according to the poetic evidence in linguistic and rhetorical techniques. Then, these categories are assigned as subjects like parody, rhetorical elements, and techniques such as ironical expressions, linguistic functions, comic titles, and so on. The results show that Afrashteh has used both common and stylish satire techniques to improve the literary form of satire and influence the audience. Without noticing the security considerations in the second Pahlavi era, he has used the language of ordinary people to criticize the social and political issues explicitly.Keywords: afrashteh, Political, social satire, Satire techniques, Second Pahlavi era
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.