فهرست مطالب

سیاست علم و فناوری - سال چهاردهم شماره 3 (پیاپی 51، پاییز 1400)

فصلنامه سیاست علم و فناوری
سال چهاردهم شماره 3 (پیاپی 51، پاییز 1400)

  • تاریخ انتشار: 1400/07/28
  • تعداد عناوین: 7
|
  • سید سپهر قاضی نوری صفحه 1

    کاربرد استعاره بوم سازگان (اکوسیستم) در حوزه مدیریت، سابقه ای پرتکرار دارد و آن را به عنوان پیشوند برای عناصر متعددی به کار گرفته اند؛ مانند بوم سازگان کارآفرینی، بوم سازگان دانش، بوم سازگان کسب وکار و بوم سازگان نوآوری. اما نکته اینجاست که محققین حوزه مدیریت، کمتر به مبدا و اصل این استعاره یعنی حوزه محیط زیست مراجعه کرده اند تا با ویژگی‌های اساسی بوم سازگان های طبیعی آشنا شوند و آن ها را برای حوزه پژوهشی خود بومی سازی کنند. شاید همین امر هم باعث شده که هنوز چالش ها و اختلافات زیادی در کاربرد مفهوم بوم سازگان برای مدیریت وجود داشته باشد که از آن جمله، ارتباط انواع بوم سازگان ها نظیر دانش و کسب وکار و نوآوری با یکدیگر است. به طور خلاصه، این سوال در پیشینه پژوهش ها مطرح است که آیا بوم سازگان نوآوری، موجودیت مستقلی از بوم سازگان های دانش و کسب وکار است؟ آیا با آن ها هم پوشانی دارد؟ و یا این که اصلا موجودیت مستقلی نیست و باید به مجموع آن دو بوم سازگان دیگر اطلاق شود؟ من و همکارانم در مقاله ای که اخیرا منتشر شد[1]، برای حل این معما به حوزه علمی مبدا یعنی محیط زیست مراجعه کردیم و با مفهوم جدیدی به نام بوم مرز (اکوتون) آشنا شدیم که پیش از این در حوزه علمی مدیریت، معرفی نشده بود. برای درک این مفهوم، محدوده ساحلی را در نظر بگیرید یعنی جایی که دو بوم سازگان دریا و خشکی به هم می رسند و با یکدیگر هم پوشانی دارند. موجوداتی مانند پرندگان دریایی در این محدوده هم پوشانی (بوم مرز) زندگی می کنند و در صورت تغییر جدی در هر یک از دو بوم سازگان مزبور، حیات آن ها تهدید می شود. یعنی حساسیت زیستی در این محدوده ها بسیار بیشتر است. پس بوم مرزها نسبت به بوم سازگان ها، فعال تر، متنوع تر، بازتر، آسیب پذیرتر و حساس تر، و دارای مرزهای غیرشفاف تری هستند. استدلال های درج شده در مقاله مزبور، ما را به این نتیجه می رساند که نوآوری، اصولا یک بوم سازگان مستقل نیست، بلکه صرفا بوم مرز بین دو بوم سازگان دانش و بوم سازگان کسب وکار است. لذا این یک اشتباه سیاستی بزرگ است که بخواهیم بوم سازگان نوآوری را مستقلا تحلیل و مدیریت کنیم. پذیرش این نظریه، با توجه به ویژگی های خاصی که برای بوم مرزها برشمردیم، اثرات سیاستی مهمی خواهد داشت که نیاز به پژوهش های متعدد دارد و لذا می توان گفت زمینه جدیدی برای پژوهشگران حوزه سیاست نوآوری گشوده شده است که جای کار و انتشارات فراوان خواهد داشت و همه فعالان این حوزه را به تحقیق در این باب دعوت می‌کنیم.

  • کیارش فرتاش*، مصطفی محسنی کیاسری، الناز مسماع خسروشاهی صفحات 2-18

    به کارگیری مناسب ابزارهای سیاستی نقش کلیدی در موفقیت همکاری های فناورانه بین شرکت ها دارد. پژوهش حاضر با روش مطالعه موردی، به بررسی 13 همکاری فناورانه 3 شرکت بزرگ با 13 شرکت کوچک فناور ایرانی در بازه زمانی 10 ساله (1385-1395) در حوزه فناوری های نانو، زیستی و اطلاعات و ارتباطات (فاوا) پرداخته است. در مجموع با انجام 27 مصاحبه نیمه ساختاریافته با افراد درگیر در این همکاری ها در طرفین همکاری و تحلیل محتوای کیفی آن ها با کدگذاری محوری، ابزارهای سیاستی مورد استفاده در همکاری های مورد مطالعه شناسایی شده است. نتایج نشان می دهد حمایت های مالی در قالب ارایه وام و یارانه از پرکاربردترین ابزارهای سیاستی در همکاری های هر 3 حوزه فناوری نانو، زیستی و فاوا می باشد. به علاوه، ابزارهای سیاستی مورد استفاده در همکاری های حوزه فاوا محدود به ابزارهای ایجاد انحصار در تولید و ارایه وام هایی از جانب نهادهای حمایتی مربوطه بوده است. در مقابل، در همکاری های فناوری حوزه نانو و زیستی طیف متنوعی از ابزارها نظیر خریدهای تضمینی، ارایه حمایت های مالی، میانجی گری، مشوق های صادراتی و اعمال تعرفه بر واردات مورد استفاده قرار گرفته اند. شناسایی ابزارهای سیاستی مشوق همکاری های فناورانه شرکت های بزرگ و کوچک و نیز کاربرد آن ها، به سیاست گذاران در راستای حمایت فعال تر و اثربخش تر از همکاری های فناورانه کمک شایانی می نماید.

    کلیدواژگان: همکاری فناورانه، شرکت های کوچک فناور، ابزارهای سیاستی، شرکت های بزرگ
  • محمدرضا آراستی، مجید حقیقی* صفحات 19-36

    شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی، شبکه هایی هستند که در آن دانشگاه ها، مراکز پژوهشی و بنگاه های دانشی در زیرشبکه دانشی و مجموعه های تولیدی، صنعتی و بازرگانی در زیرشبکه صنعتی قرار داشته و برای طراحی و ساخت یک محصول پیچیده با یکدیگر مشارکت دارند. در این شبکه ها میاندار دانشی در زیرشبکه دانشی و میاندار صنعتی در زیرشبکه صنعتی اداره امور زیرشبکه خود را به صورت مجزا اما هماهنگ عهده دارند. پایداری شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی، به میزان زیادی متاثر از حفظ و تداوم همکاری میان این دو میاندار است. هدف این مقاله، شناسایی عوامل موثر بر پایداری این شبکه ها از منظر همکاری میان دو میاندار دانشی و صنعتی است. بدین منظور با روش موردکاوی عمیق، دو شبکه نوآوری مرتبط با توربین بادی و آب شیرین کن حرارتی، عوامل و پیشایندهای موثر بر پایداری شبکه ها شناسایی و در دو بعد "اعتماد" و "شکاف قدرت" دسته بندی شده اند. همچنین پنج گزاره علمی در مورد تاثیر پیشایندها بر پایداری شبکه به همراه چارچوب مفهومی اثر عوامل مختلف بر پایداری شبکه های نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی ارایه شده است.

    کلیدواژگان: پایداری شبکه های نوآوری، شبکه نوآوری با دو میاندار دانشی و صنعتی، رهبری دوتایی در شبکه های نوآوری، زیرشبکه دانشی، زیرشبکه صنعتی، موردکاوی، شبکه نوآوری توربین بادی، شبکه نوآوری آب شیرین کن حرارتی
  • مریم نوذری*، رضا اسدی فرد صفحات 37-54
    موفقیت فرآیند انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت، نیازمند نهادهایی در درون و حاشیه دانشگاه هاست. از طرفی مفهوم ظرفیت سازی انتقال فناوری به معنای توانمند کردن هرچه بیشتر این نهادها و همسویی آنها با سایر عوامل اثرگذار بر انتقال فناوری است. از این رو شناسایی عوامل موثر بر موفقیت این نهادها و تقویت آنها یکی از اهداف پژوهش حاضر بوده است. در این تحقیق که یک مطالعه کیفی و با استراتژی مطالعه موردی است تلاش شده عوامل تاثیرگذار در راستای ظرفیت سازی انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت با تمرکز بر ناحیه نوآوری شریف (به عنوان مورد مطالعه) تعیین گردد. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه و بررسی اسناد و مدارک موجود بوده است. به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند، خبرگان مطلع مورد مصاحبه عمیق قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها به روش تحلیل موضوع (تم) و با نرم افزار MAXQDA انجام گرفت و شبکه مضامینی از عوامل موثر بر ظرفیت سازی انتقال فناوری شکل گرفت. براساس نتایج این پژوهش، ظرفیت سازی انتقال فناوری از دانشگاه به صنعت دارای پنج مقوله اصلی مشتمل بر؛ سیاست دانشگاه، مشارکت پژوهشگر، همراهی صنعت، عوامل سازمانی نهادهای پشتیبان و نهاد سیاست گذار می باشد. به عبارتی موفقیت انتقال فناوری مرهون وجود یکپارچگی و شفافیت نقش این نهادها و شناخت دقیق معیارهای اثرگذاری هرکدام می باشد.
    کلیدواژگان: انتقال فناوری، ظرفیت سازی، انتقال فناوری از دانشگاه، نوآوری، تجاری سازی، زیست بوم نوآوری، دانشگاه شریف
  • سید احمدرضا علائی طباطبائی، مهدی الیاسی*، حسام زندحسامی، تقی ترابی صفحات 55-70

    در مطالعات تجارت بین الملل با در نظر داشتن محدودیت های شرکت های کوچک و متوسط برای ورود به فرآیندهای بین المللی، بر ضرورت حمایت دولت از بین المللی سازی این شرکت ها تاکید می شود. هدف این مقاله، آسیب شناسی سیاست های اتخاذشده برای حمایت از بین المللی شرکت های دانش بنیان در ایران است؛ به این منظور، کاستی های ساختاری برنامه های موجود و محدودیت های برنامه ها در تحقق کارکردهای سیاست بین المللی سازی مورد بررسی قرار گرفته است. منظور از کارکردهای سیاست بین المللی سازی، فرآیندهایی است که باید برای حمایت از بین المللی سازی کسب وکار توسط سیاست ها پشتیبانی و اجرا شوند. کارکردهای مورداستفاده در چارچوب تحلیلی این پژوهش با بررسی تجربه بین المللی سازی کسب وکار در کشورهای مختلف شناسایی شده که عبارت اند از: تامین اطلاعات؛ هماهنگ سازی اقدامات؛ ارتقای نیروی انسانی؛ شبکه سازی بین المللی؛ تسهیل تجارت؛ تامین مالی و کاهش ریسک تجارت؛ توسعه زیرساخت تجارت بین الملل؛ و حمایت های اختصاصی از کسب وکارها. در گام بعد، برنامه های حمایت از بین المللی سازی کسب وکار دانش بنیان در ایران از یک طرف به تفکیک کارکردها و از طرف دیگر مبتنی بر مولفه های ساختاری مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان می دهد که سیاست های بین المللی سازی مورد مطالعه، به مرور اختصاصی تر و با مشارکت بالاتر بخش خصوصی طراحی و اجرا شده اند. اما موانعی مثل ضعف در هماهنگی بین بخشی، محدودیت در دسترسی به زیرساخت های بین المللی تجارت و ساختارهای ناکارآمد در طراحی و اجرا، اثربخشی این سیاست ها را با محدودیت روبرو کرده است.

    کلیدواژگان: سیاست بین المللی سازی، شرکت کوچک و متوسط، تحلیل سیاست
  • سیامک طهماسبی*، فاطمه کیانی، فرهاد نظری زاده، منوچهر معصومی، فیروز پایروند صفحات 70-90

    سرعت پیشرفت فناوری ریزپرنده ها حیرت آور بوده و به موازات توسعه این محصولات، کاربرد آن هم متنوع تر می شود. ارزان بودن و قابلیت مخفی شدن ریزپرنده ها منجر به افزایش کاربردهای نظامی مانند جاسوسی، جمع آوری اطلاعات، حملات انتحاری و... شده است. بنابراین ایران باید برای صیانت از امنیت آسمان خود، شناخت مناسبی از این فناوری داشته باشد. شناخت روند فناوری های آتی ریزپرنده ها، امکان ارتقای آگاهی و جلوگیری از غافلگیری را فراهم می کند. البته مشخص است که روند تغییرات فناوری ریزپرنده روبه رشد است ولی این که چه فناوری هایی باعث تسریع رشد خواهند شد و تغییر در کدام فناوری ها باعث ظهور تهدیدهای آینده می شود، اهمیت دارد. باتوجه به مطالب ذکرشده، هدف اصلی این مقاله شناسایی روندهای فناوری های آتی ریزپرنده ها است. روش تحقیق مورد استفاده در آن از نوع «روش ترکیبی» است؛ فهرست اولیه روندها با رویکرد دیده بانی و به روش «مطالعه کتابخانه ای» تهیه شده و در جلسات خبرگانی متعدد، بررسی و ارتقا یافت. خبرگان تعیین شده 25 نفر از طراحان و مسیولین مرتبط با ریزپرنده ها بودند. برای تحلیل دقیق تر، از روش «تحلیل تاثیر بر روند» استفاده شده و نظرات خبرگان یادشده در قالب پرسشنامه جمع آوری و احتمال وقوع هر روند و میزان اهمیت آن در قالب «ماتریس اولویت مسایل» مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نهایی نشانگر این بود که «افزایش سطوح هوشمندی و همکاری های جمعی بین ریزپرنده ها» مهمترین عوامل تاثیر گذار بر روند آتی ریزپرنده ها بوده و «افزایش مقاومت در برابر اقدامات آفندی» در رتبه دوم تحولات آتی این پرنده ها قرار دارد.

    کلیدواژگان: ریزپرنده، پهپاد، دیده بانی فناوری، روند
  • ابوالقاسم بیات، محمد فتحیان صفحات 91-106

    فضای مجازی، به‌مثابه یک نظام‌کلان اجتماعی-فنی، متشکل از کنشگران و ذی‌نفعان متضاد و متکثر، و نیز مولفه‌های متعدد فنی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است. این پیچیدگی و تنوع، استفاده از رویکرد‌های نظام‌مند در ساختاردهی به مساله را اجتناب‌ناپذیر می‌کند. بدین منظور، رویکرد «تحلیل موقعیت» به عنوان روشی برای ساختاردهی به مسایل پیچیده و ساخت‌نیافته معرفی شده است. خاستگاه تحلیل موقعیت به عنوان خوانش نسبتا تازه‌ای از روش نظریه داده‌بنیاد، سنت‌های علمی و فلسفی چند دهه انتهایی قرن بیستم از جمله پسا‌مدرن‌‌گرایی، پساساختارگرایی، برساخت‌گرایی اجتماعی،‌ نظریه کنشگر شبکه برونو لاتور و نظریه نظام‌های اجتماعی-فنی است. در این مقاله، پس از ذکر دلایل کفایت استفاده از رویکرد تحلیل موقعیت در پرداختن به مساله پژوهش، بر مبنای داده‌های متنی، اسناد، کتاب‌ها، مقالات، و اخبار و گزارش‌های رسانه‌ها، نقشه‌های موقعیت برای انگاره اینترنت ملی ترسیم شده است. در بخش پایانی نیز، حسب نتایج حاصل از کاربست رویکرد تحلیل موقعیت در پژوهش حاضر، مزایای آن برای سیاست‌‌پژوهی در حیطه فضای مجازی ارایه خواهد شد.

    کلیدواژگان: سیاستگذاری فضای مجازی، اینترنت ملی، شبکه ملی اطلاعات، گفتمان، نظریه داده بنیاد، تحلیل موقعیت
|
  • seyed sepehr ghazinoory Page 1
  • Kiarash Fartash *, Mostafa Mohseni Kiasari, Elnaz Mesma Khosroshahi Pages 2-18

    To facilitate the success of technological collaboration between companies, the use of policy tools plays a key role in encouraging collaboration between the parties. In this study, using case study method, technological collaborations over a period of 10 years (2006 to 2016) between 3 large and 13 small technology-based firm in the field of nanotechnology, biotechnology and information and communication (ICT) in Iran have been studied. In total, by conducting 27 semi-structured interviews with the people involved in these collaborations and analyzing the data by content analysis with axial coding, the policy tools used in the studied collaborations have been identified. The present study was conducted in the period of autumn 2016 to winter 2017 and the results show that financial support in the form of loans and subsidies is one of the most widely used policy tools in all three fields of nanotechnology, biotechnology and ICT fields. In addition, the policy tools used in ICT collaborations have been limited to the monopoly production and loans from relevant support institutions. In contrast, a variety of tools such as guaranteed purchases, financial supports, intermediation, export incentives and import tariffs have been used in nanothechnology and biotechnology collaborations. Identifying policy tools and their applications in collaborations between large and small companies will help policymakers to support technological collaborations more active and more effective.

    Keywords: Technological Collaboration, Small technology-based firm, Policy tools, Large firms
  • MohammadReza Arasti, Majid Haghighi * Pages 19-36

    This paper concerns innovation networks with two distinct sub-networks including knowledge and industrial sections, named dual core networks. While industrial network consists of firms involving in manufacturing and commercialization; universities, research institutes and knowledge-based SMEs are incorporated into knowledge network. Each section has its own hub which plays the role of coordinator and/or orchestrator. The stability of dual-core networks is greatly depends on the cooperation between two hubs. This research aims to identify the factors affecting the sustainability of dual-core innovation networks. For this purpose, two case studies regarding wind-turbine and thermal water desalination are analyzed as representatives of different degree of cooperation between knowledge and industrial hubs. Based on thematic analysis, the main factors and antecedents influencing networks stability have been identified and clustered in two dimensions of trust and power gap. It is also discussed that the effective role of brokers could moderate the impact of trust and power gap on the network stability. As a result, five scientific propositions are developed and explained which along with the proposed conceptual framework could be considered as starting points for further research.

    Keywords: Dual-core Innovation Networks, Innovation Networks Stability, Knowledge Network, Industrial Network, Cooperation between two Hubs, Trust, Power Gap, Case study, Wind-turbine, Thermal Water Desalination
  • Maryam Nozari *, Reza Asadifard Pages 37-54
    The success of the technology transfer process from university requires institutions within and around universities. The concept of capacity building for technology transfer means empowering these institutions as much as possible to interact with other actors to commercialize academic technologies and bring them to market. Therefore, identifying the factors affecting the success of these institutions and strengthening them is one of the goals of the present study. In this research, which is a qualitative study with a case study strategy, we try to determine the influential factors in the capacity building of technology transfer with a focus on the Sharif innovation ecosystem. To collect information, using the targeted sampling method, knowledgeable experts in various institutions related to technology transfer in the Sharif Innovation Area were interviewed. Data analysis was performed by the theme analysis method. Based on the results of this study, the capacity-building framework for technology transfer from university has five main categories, including; The university Policy, the participation researcher, Industry accompaniment, organizational factors of mediators, and Policy-making body. In other words, the success of technology transfer is due to the integrity and transparency of the role of these institutions and accurate knowledge of the criteria of each.
    Keywords: echnology Transfer, Capacity Building, Commercialization, innovation ecosystem, Sharif University
  • Ahmadreza Alaei Tababaee, Mehdi Elyasi *, Hesam Zandhesami, Taghi Torabi Pages 55-70

    International trade studies, given the limitations of small and medium-sized enterprises to enter international processes, emphasize the need for government support for the internationalization of these firms. The purpose of this article is the pathology of policies adopted to support the internationalization of knowledge-based companies in Iran; To this end, the structural shortcomings of the existing programs and their limitations in addresing the functions of internationalization policy have been examined. The functions of internationalization policy are the processes that must be implemented by policies to support the internationalization of business. The functions used in the analytical framework of this research are identified by reviewing the internationalization experience of business in different countries. The identified functions of internationalization policy are “Providing information, Coordination of initiatives, Human resource development, International networking, Trade facilitation, Funding & reducing business risks, Development of international trade infrastructures, and Special business support”. Thereupon, the internationalization support measures in Iran high-tech sector were analyzed based on function, implementation time, and the executive body of each measure. The results of this study show that internationalization policies over time have been designed and implemented more specifically and with higher participation of the private sector. However, obstacles such as poor cross-sectoral coordination, limited access to international trade infrastructure, and inefficient structures in design and implementation have limited the effectiveness of these policies.

    Keywords: Internationalization policy, Small, medium-sized enterprise, Policy analysis
  • Siamak Tahmasebi *, Fatemeh Kiani, Farhad Nazarizadeh, Manuchehr Masoumi, Firooz Payervand Pages 70-90

    The rapid development of Small Unmanned Aerial Vehicle (UAV) technology is astounding, and its applications are becoming more diverse as these products evolve. The cheapness and ability to hide Small UAV has led to an increase in military applications such as intelligence, attacks, and so on. Therefore, countries must have a proper knowledge of this technology to protect its sky security. Understanding the future technologies of small UAV will make it possible to raise awareness and prevent surprises. The main purpose of this article is to identify future trends in Small UAV technologies. The research method used in it is of the "combined method" type, in that the initial list of trends was prepared with the observation approach and the "library study" method and was reviewed and improved in several expert meetings. The designated experts were more than 20 designers and officials related to Small UAV. For a more accurate analysis, the method "Trend Impact Analysis Method" was used and the opinions of the mentioned experts were collected in the form of a questionnaire and the probability of occurrence of each process and its importance were analyzed in the form of "Issues-Priority Matrix". The final results showed that "increasing levels of intelligence and collective cooperation between Small UAV" is the most important future trend of small birds, and "increasing resistance to offensive attack" is in the second place in the future developments of these birds.

    Keywords: Small UAV, UAV, Technology Scouting, Trend
  • Abolghasem Bayat, Mohammad Fathian Pages 91-106

    Cyberspace, as a macro socio-technical system, includes various actors and stakeholders and numerous technical, social, cultural, and economic components. This complexity and diversity inevitably make the use of systematic approaches for structuring the problem inevitable. In this study, we introduced situational analysis as a new edition of grounded theory to structure complex issues. Scientific and philosophical traditions of the last decades of the 20th century, including postmodernism, poststructuralism, social constructivism, actor-network theory, and sociotechnical systems theory are the origins of situational analysis. Therefore, based on situational analysis, we tried providing a clear picture of the national internet concept in Iran. To this end, we first demonstrated the various tools of situational analysis approach and argued why it is helpful in cyberspace policy research programs. Then, we used qualitative data, such as official documents, books, papers, media reports to draw situation maps. Finally, based on the results of using situational analysis, we enumerated the advantages of situational analysis approaches for cyberspace policy.

    Keywords: Cyberspace policy, National internet, National information network, Discourse, Grounded theory, Situational analysis