فهرست مطالب

نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 23 (تابستان 1396)

  • تاریخ انتشار: 1396/06/01
  • تعداد عناوین: 8
|
  • فاطمه نوری*، هدیه مصنعی صفحات 1-9
    گندم به عنوان یکی از عمده ترین محصولات کشاورزی است که 6/19 درصد منبع غذایی جهان را تشکیل می دهد. به منظور بررسی اثر پیش تیمار با هیومیک اسید و قارچ کش و همچنین اثر اندازه بذر بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ارقام گندم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار که فاکتور اول شامل سه سطح ارقام گندم (مروارید، گنبد و N8720)، فاکتور دوم چهار سطح پیش تیمار، آب مقطر (شاهد)، اسید هیومیک، قارچ کش و قارچ کش + اسید هیومیک و فاکتور سوم اندازه بذر شامل بزرگ و کوچک بودند. این پژوهش در آزمایشگاه مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان در سال 1395 انجام گرفت. صفاتی از جمله درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، طول ریشه چه، طول ساقه چه و شاخص طولی بنیه گیاهچه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر رقم بر تمامی صفات مورد مطالعه (درصد و سرعت جوانه زنی، میانگین مدت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، طول گیاهچه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه و شاخص طولی بنیه گیاهچه) معنی دار بود. اثر سه گانه رقم در اندازه بذر در پیش تیمار بر سرعت جوانه زنی در سطح احتمال 5 درصد و طول ساقه چه در سطح احتمال یک درصد معنی دار به دست آمد. بیشترین سرعت جوانه زنی بذر در رقم مروارید، در اندازه بذر بزرگ و پیش تیمار با اسید هیومیک و قارچ کش، در هر دو با میانگین 49/08 بذر در روز بود. همچنین بلندترین طول ساقه چه در ترکیب تیماری رقم مروارید در اندازه بذر کوچک و پیش تیمار با قارچ کش با میانگین 16/4 سانتی متر بود. به طور کلی استفاده پیش تیمار بذر با استفاده از قارچ کش و اسید هیومیک توانست، با افزایش سرعت جوانه زنی و شاخص بنیه گیاهچه موجب بهبود شاخص های جوانه زنی بذر گندم گردد.
    کلیدواژگان: بنیه بذر، پرایمینگ، ریشه چه، ساقه چه، سرعت جوانه زنی، گیاهچه
  • سید اسماعیل موسوی*، حشمت امیدی صفحات 10-20
    به منظور ارزیابی اثر تیمارهای زیستی بر شاخص های جوانه زنی، رشدی و فیزیولوژیکی گیاهچه کدوی تخم کاغذی تحت تنش شوری، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشگاه شاهد تهران اجرا گردید. تیمار های آزمایشی شامل 4 سطح شوری (صفر، 40، 80 و 120 میلی مولار کلرید سدیم) و هشت سطح تیمار بیوپرایمینگ (عدم تلقیح، تلقیح با قارچ Trichoderma harzianum، تلقیح با کود زیستی ازتوبارو1، تلقیح با کود زیستی فسفاته بارور2، تلقیح با قارچ و کود زیستی ازتوبارور1، تلقیح با قارچ و کود زیستی فسفاته بارور2، تلقیح با کود زیستی ازتوبارور1 و کود زیستی فسفاته بارور2، تلقیح با تلفیقی از قارچ و هر دو کود زیستی) بودند. با افزایش سطح شوری از درصد و سرعنت جوانه زنی کاسته شد. تلفیق قارچ با کود زیستی فسفاته باعث شد سرعت جوانه زنی در بالاترین سطح شوری، نسبت به شاهد 33 درصد افزایش یابد. نسبت طول ریشه چه به ساقه چه با افزایش شوری افزایش یافت و استفاده از تیمار کود زیستی فسفاته توانست در بالاترین سطح شوری، این شاخص را نسبت به شاهد، 16/0 سانتی متر افزایش دهد. مدت زمان لازم برای سبز شدن بذرها با افزایش سطح شوری افزایش یافت اما استفاده از تیمارهای تلفیقی قارچ با کودهای زیستی توانست این زمان را در بالاترین سطح شوری، نسبت به شاهد به طور معنی داری کاهش دهد. به طور کلی نتایج این آزمایش نشان داد استفاده از تیمارهای تلفیقی بیوپرایمینگ می تواند اثر منفی شوری بر درصد و سرعت جوانه زنی را کاهش دهد.
    کلیدواژگان: باکتری، جوانه زنی، ریشه چه، سدیم کلرید
  • زهرا مرادیان*، حشمت امیدی، طاهره کریمی، فرشته آزاد بخت، رحیم بازمکانی صفحات 21-29
    به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار هورمونی بر شاخص های جوانه زنی بذر و رشد گیاهچه بالنگوی شهریتحت تنش خشکی، پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا  تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل: پیش تیمار با جیبرلین (صفر و 500 میلی گرم در لیتر)، آبسیزیک اسید (صفر و 5 میکرومولار) و تنش خشکی (صفر، 3-،6-، 9-، 12- و 15- بار) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر پیش تیمار بر طول ساقه چه، جوانه غیر نرمال، ضریب آلومتریک و درصد جوانه زنی در سطح احتمال یک درصد، بر طول گیاهچه و جوانه نرمال در سطح احتمال پنج درصد معنی دار شد. هم چنین نتایج این پژوهش نشان داد که اثر تنش خشکی بر تمامی صفات مذکور بغیر از جوانه نرمال و متوسط زمان جوانه زنی در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. اثر متقابل پیش تیمار و تنش خشکی بر طول ساقه چه، وزن تر گیاهچه، ضریب آلومتریک، درصد جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی در سطح احتمال یک درصد معنی دار ولی بر بقیه صفات غیر معنی دار بود. بیش ترین درصد جوانه زنی مربوط به پیش تیمار جیبرلین (91 درصد) بود که افزایش 49/1 درصدی نسبت به تیمار شاهد داشت. هم چنین بیش ترین درصد جوانه زنی مربوط به تیمار عدم تنش خشکی (5/92 درصد) بود که افزایش72/4 درصدی را نسبت به تیمار تنش خشکی 15- بار نشان داد. کم ترین متوسط زمان جوانه زنی (02/2 روز) با پیش تیمار آبسیزیک اسید 5 میکرومولار و عدم تنش خشکی بدست آمد. به طور کلی نتایج نشان داد که پیش تیمار بذر با جیبرلین باعث افزایش شاخص های جوانه زنی بالنگو می شود.
    کلیدواژگان: بالنگو شهری، پیش تیمار بذر، تنش خشکی، درصد جوانه زنی بذر
  • مریم فرخی، سید محسن نبوی کلات*، راحله رهباریان صفحات 30-40
    بذور اغلب گیاهان دارویی دارای انواع خواب می باشند. بنابراین شناخت روش های شکست خواب بذر این گیاهان جهت تولید و پرورش آنها ضروری است. به منظور مطالعه اثر تیمارهای مختلف بر شکست خواب بذر گیاه دارویی شاهتره Fumaria parviflora Lam. دو آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در آزمایشگاه زیست شناسی دانشگاه پیام نور مشهد در سال 1395 انجام شد. در آزمایش اول، عوامل آزمایش شامل سرمادهی مرطوب در 6 سطح (عدم سرمادهی مرطوب (شاهد) و سرمادهی به میزان 20، 30، 40، 50 و 60 روز) و اسید جیبرلیک در 4 سطح (صفر، 250، 500 و 1000 پی پی ام) بود. در آزمایش دوم، عوامل آزمایش شامل سرمادهی مرطوب در 6 سطح (عدم سرمادهی مرطوب (شاهد) و سرمادهی به میزان 20، 30، 40، 50 و 60 روز) و نیترات پتاسیم در 4 سطح (صفر، 2/0، 4/0 و 6/0 درصد) بود. نتایج آزمایش اول نشان داد که اثر سرمادهی مرطوب، اسید جیبرلیک و اثر متقابل دو عامل بر درصد و سرعت جوانه زنی از نظر آماری معنی دار بود. بالاترین درصد جوانه زنی در تیمار 20 روز سرمادهی مرطوب و 500 پی پی ام اسید جیبرلیک و بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار 20 روز سرمادهی مرطوب و 250 پی پی ام به دست آمد. همچنین در آزمایش دوم اثر سرمادهی مرطوب، نیترات پتاسیم و اثر متقابل دو عامل بر درصد و سرعت جوانه زنی از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین مقادیر درصد و سرعت جوانه زنی در تیمار 20 روز سرمادهی مرطوب و نیترات پتاسیم 2/0 درصد به دست آمد. بر اساس نتایج این پژوهش خواب بذر در شاهتره می تواند از نوع خواب فیزیولوژیک باشد.
    کلیدواژگان: اسید جیبرلیک، سرمادهی مرطوب، نیترات پتاسیم
  • نبی خلیلی اقدم*، تورج میرمحمودی، شهریار سعیدیان صفحات 41-49

    دمای محیط و تاثیر آن بر جوانه زنی یکی از عوامل اصلی در پیش بینی زمان جوانه زنی و بویژه مدلسازی است. به این منظور آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و 10 سطح دمایی (3، 5، 7، 10، 15، 20، 25، 30، 35 و 40 درجه سانتیگراد) روی بذور کتان در آزمایشگاه تحقیقات بذر دانشگاه اسلامی واحد مهاباد اجرا شد. به منظور تعیین دماهای کاردینال سه مدل رگرسیون غیر خطی تابع دندان مانند، تابع بتا و تابع 5 پارامتره بتا مورد آزمون قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تاثیر دما بر سرعت، درصد و یکنواختی جوانه زنی بذر معنی دار بود. بالاترین درصد و یکنواختی جوانه زنی در دمای 15 درجه سانتی گراد و بیشترین سرعت جوانه زنی در دمای 20 درجه سانتیگراد بدست آمد. اگرچه اختلاف چندانی بین مدلهای برازش یافته در تخمین دماهای کاردینال وجود نداشت ولی مدل بتا بواسطه دارا بودن کمترین ریشه میانگین مربعات خطا و ضریب تغییرات و بیتشرین ضریب تبیین و ضریب همبستگی بهترین مدل برای تخمین دماهای کارینال کتان انتخاب شد که براساس آن دمای پایه 5، دمای مطلوب 02/22 و دمای سقف 40 درجه سانتی گراد بدست آمد ضمن اینکه حداکثر سرعت جوانه زنی نیز (0058/0: بر ساعت) بود.

    کلیدواژگان: تابع، دمای کاردینال، مدلسازی، محیط
  • کیانوش توانا، زهرا موحدی*، مجید رستمی صفحات 50-61
    پنیرباد یکی از این گیاهان دارویی مهم و بومی ایران است که با وجود ارزش اقتصادی بالای این گیاه در زمینه امکان بهبود جوانه زنی این گیاه تا کنون مطالعه ای صورت نگرفته است، لذا در این پژوهش پیش تیمار بذر با اسید سالسیلیک (ppm 500،300 ،،صفر)، نیترات پتاسیم (ppm 500، 300، صفر) و اسید جیبرلیک (ppm 500، 400، 300، 200، 100، صفر) در سه آزمایش جداگانه و در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه ملایر در سال 1395 بررسی شده است. بر اساس نتایج پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک تاثیر مثبتی بر صفات جوانه زنی گیاه پنیرباد نداشت و کمترین جوانه زنی (5/45 درصد)، کمترین طول ریشه چه (mm 9/11)، کمترین طول ساقه چه (mm 2/10) در شرایط پیش تیمار بذر با ppm 500 اسید سالیسیلیک مشاهده شد. در شرایط پیش تیمار بذر با نیترات پتاسیم بیشترین جوانه زنی (4/70 درصد) در غلظت ppm 100 مشاهده شد و با افزایش غلظت نیترات پتاسیم به تدریج درصد جوانه زنی کاهش یافت به صورتی که کمترین میزان جوانه زنی (1/31 درصد)، کمترین طول ساقه چه (mm6/19)، کمترین وزن خشک ریشه چه (mg 1/1) در شرایط پیش تیمار با ppm 500 نیترات پتاسیم مشاهده شد. بر خلاف اسید سالیسیلیک و نیترات پتاسیم، پیش تیمار بذر با همه سطوح اسید جیبرلیک باعث شد درصد جوانه زنی و میانگین زمان جوانه زنی در مقایسه با شاهد بهبود یابد به صورتی که بیشترین میزان جوانه زنی (2/92 درصد) در شرایط پیش تیمار با ppm 500 اسید جیبرلیک مشاهده شد.
    کلیدواژگان: اسید سالیسیلیک، اسید جیبرلیک، نیترات پتاسیم، پارامترهای جوانه زنی، پنیرباد
  • محمدحسین امینی فرد*، حسن بیات صفحات 62-71

    به منظور بررسی اثر تنش های خشکی و شوری بر جوانه زنی بذور گیاه شاهی، دو آزمایش مجزا در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش های خشکی و شوری شامل هفت سطح فشار اسمزی صفر، 2-، 4-، 6-، 8-، 10- و 12- بار بود که به ترتیب با استفاده از محلول پلی اتیلن گلیکول (PEG) و کلرید سدیم (NaCl) اعمال شد. نتایج نشان داد که تنش شوری بر شاخص های درصد و سرعت جوانه زنی تاثیر معنی داری نداشت اما تنش خشکی از 8- بار به بالا سبب کاهش معنی دار این صفات گردید بطوریکه سطوح 10- و 12- بار تنش خشکی به ترتیب سبب کاهش 4/25 و 6/50 درصدی سرعت جوانه زنی و 3/29 و 6/50 درصد جوانه زنی شاهی نسبت به شاهد گردید. طول ریشه چه، ساقه چه، طول گیاهچه، وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و کل با افزایش تنش خشکی از صفر به 12- بار به ترتیب 9/97، 2/95، 4/96، 2/98، 8/94 و 2/92 درصد کاهش یافتند. افزایش سطح تنش شوری از صفر به 4- بار، به ترتیب 8/2، 4/11، 9/6، 6/3، 8/9 و 2/7 درصد افزایش در این صفات مشاهده گردید اما با افزایش تنش به بالاترین سطح (12- بار)، به ترتیب 4/97، 3/95، 5/96، 4/96، 3/96 و 3/96 درصد در مقایسه با شاهد کاهش یافتند. شاخص بنیه بذر در هر دو تنش کاهش یافت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که گیاه شاهی در مرحله جوانه زنی و در مواجهه با تنش های شوری و خشکی در بازه ی تیمارهای اعمال شده در این آزمایش، به ترتیب متحمل و نیمه متحمل است.

    کلیدواژگان: درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، پلی اتیلن گلیکول، NaCl
  • مجید عبدلی*، محسن سعیدی صفحات 72-82
    شرایط محیطی در طی نمو و رسیدگی بذر میتواند روی خصوصیات جوانه زنی و بنیه بذر تولید شده تاثیر بگذارد. بر همین اساس، آزمایشی در دو قسمت مزرعهای و آزمایشگاهی طی سال 1390 در دانشگاه رازی کرمانشاه بمنظور ارزیابی تاثیر شرایط رطوبتی و محدودیت منابع فتوسنتزی بر جوانه زنی و خصوصیات رشدی گندم (رقم زرین) به اجراء درآمد. تیمار شرایط رطوبتی شامل آبیاری مطلوب و تنش خشکی بود و تیمار محدودیت منابع فتوسنتزی شامل شاهد، حذف برگ پرچم و حذف همه برگها بغیر از برگ پرچم بودند. بذور بدست آمده از قسمت مزرعه ای در آزمایشگاه مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر متقابل شرایط رطوبتی و محدودیت منابع فتوسنتزی بر طول و وزن خشک ساقه چه، ریشه چه و گیاهچه و همچنین شاخص بنیه بذر معنیدار بود اما بر روی درصد جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی غیرمعنی دار بود. بطوری که با افزایش شدت محدودیت منابع فتوسنتزی در شرایط آبیاری مطلوب از میزان کلیه خصوصیات رشدی گیاهچه اعم از وزن خشک و طول ساقه چه، ریشه چه و گیاهچه و همچنین شاخص بنیه بذر کاسته میشود ولی در شرایط تنش خشکی با اعمال تیمارهای محدودیت فتوسنتزی خصوصیات رشدی گیاهچه روند افزایشی دارد. بطور کلی تنش خشکی اعمال شده بر روی گیاه مادری سبب کاهش طول و وزن گیاهچه و همچنین افزایش متوسط زمان جوانه زنی میشود بنابراین ظاهر شدن گیاهچه ها در سطح مزرعه زمان بیشتری می برد، پس بذوری که در اینگونه شرایط تولید می گردند جهت کشت در سال بعد توصیه نمی گردد.
    کلیدواژگان: بنیه بذر، تنش خشکی، درصد جوانهزنی، گندم، منابع فتوسنتزی