نشریه تحقیقات بذر
پیاپی 16 (پاییز 1394)

تحقیقات نشان داده است که سالیسیلیک اسید به عنوان یک تنظیم کننده رشد گیاهی سبب ایجاد مقاومت در گیاهان نسبت به تنش های محیطی می شود. به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر جوانه زنی و رشد گیاهچه پنج رقم گندم متداول در منطقه سیستان تحت تنش فلز سنگین مس، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در پژوهشکده زیست فناوری دانشگاه زابل در سال 1393 انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سالیسیلیک اسید در دو سطح (صفر و 01/0 میکرومولار)، فلز سنگین مس در پنج سطح (صفر، 1، 2، 3 و 4 میلی مولار) و پنج رقم گندم (کلک افغانی، هامون، هیرمند، سیستان و بولانی) بود. نتایج نشان داد که درصد و سرعت جوانه زنی در شرایط پیش تیمار با سالیسیلیک اسید نسبت به شاهد افزایش یافت. درصد جوانه زنی ارقام مختلف نیز با افزایش غلظت مس، کاهش معنی داری یافت. مدل لجستیک سه پارامتره، رابطه بین سطوح مختلف مس و درصد جوانه زنی ارقام گندم را به خوبی توجیه نمود. با افزایش غلظت مس، روند جوانه زنی در کلیه ارقام کاهش پیدا کرد، اما رقم سیستان نسبت به ارقام دیگر، غلظت های مختلف مس را بهتر تحمل کرد. به طوری که این رقم، در غلظت 71/32 میلی مولار مس با کاهش 50 درصدی جوانه زنی مواجه شد در حالی که در رقم بولانی، غلظت 92/3 میلی مولار مس، باعث کاهش 50 درصدی جوانه زنی گردید. نتایج حاصل از این تحقیق بیانگر این بود که اعمال غلظت های مختلف فلز سنگین مس باعث کاهش معنی دار مولفه های رشد در ارقام گندم مورد بررسی شد، همچنین اثر پیش تیمار با سالیسیلیک اسید در سطوح بالای مس نقش تعدیل کننده ای در رشد داشت.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر پیش تیمار بذر بر شاخص های جوانه زنی و رشد گیاهچه گوجه فرنگی در شرایط دمای پایین با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1391 اجرا شد.فاکتورهای آزمایش شامل پیش تیمار بذر با اسپرمین 1/5 میلی مولار، اسپرمیدین 0/5 میلی مولار، پوترسین 0/5 میلی مولار، متیل جاسمونات 0/22 میلی مولار، آب  مقطر و بدون پیش تیمار (شاهد) و سه تیمار دمایی (10، 15 و 20 درجه سانتی گراد)بودند. نتایج نشان داد که اثر ساده پیش تیمار و درجه حرارت بذر بر بیشتر صفات مورد مطالعه معنی دار بود. اثر متقابل پیش تیمار و دما نیز بر سرعت جوانه زنی، طول ، وزن تر و وزن خشک ساقه چه و مدت جوانه زنی معنی دار شد.با افزایش دما از 15 به 20 درجه سانتی گراد یکنواختی جوانه زنی و مدت زمان 50 درصد جوانه زنی به ترتیب24 و 63 درصد کاهش یافت. بیشترین سرعت جوانه زنی جوانه زنی (0/3) در پیش تیمار با پوترسین در دمای 20 درجه سانتی گراد و کمترین سرعت جوانهجوانه زنی (0/1) به شاهد در دمای 15 درجه سانتی گراد حاصل شد. نتایج نشان داد که پیش تیمار موجب تسریع جوانه زنی و بهبود شاخص های جوانه زنی بذر گوجه فرنگی در دمای پایین میگردد.

به منظور بررسی بنیه گیاهچه بادام زمینی از آزمون های پیری تسریع شده و سرما استفاده شد. این تحقیق در سال های 1389 تا 1391 در سه مزرعه تولید بذر بادام زمینی در شهرستان آستانه اشرفیه و آزمایشگاه زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت انجام شد. از آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار استفاده شد. فاکتور اول منطقه تولید بذر در سه سطح (نقره ده، امشل و بندر کیاشهر) و فاکتور دوم نیز اندازه بذر در سه سطح (بزرگ، متوسط و کوچک) در نظر گرفته شدند. نتایج تجزیه واریانس اطلاعات به دست آمده نشان داد که منطقه تولید بذر اثر معنی داری بر بنیه طولی گیاهچه، طول ریشه چه، طول هیپوکوتیل و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در آزمون های سرما و پیری تسریع شده داشت، در حالی که اثر منطقه بر طول ساقه چه و طول گیاهچه فقط در آزمون پیری تسریع شده معنی دار شد. اندازه های بذر بادام زمینی نیز اثر معنی داری بر وزن تر گیاهچه، طول ریشه چه و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در هر دو آزمون داشت، اما این اثر بر بنیه طولی گیاهچه، طول هیپوکوتیل، طول ساقه چه و طول گیاهچه فقط در آزمون پیری تسریع شده معنی دار شد. اثر متقابل منطقه در اندازه بذر بر بنیه طولی گیاهچه بادام زمینی در هر دو آزمون معنی دار بود. در آزمون پیری تسریع شده این اثر متقابل بر کلیه صفات مورد ارزیابی معنی دار شد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نیز نشان داد که بیشترین بنیه گیاهچه در بذرهای بزرگ تولید شده در منطقه امشل با میانگین 1170/72 (آزمون پیری تسریع شده) بدست آمد.

به منظورمطالعه اثر پیش تیمار بذر گیاه ریحان توسط سالیسیلیک اسید  بر جوانه زنی و خصوصیات رشدی گیاهچه آن در شرایط تنش شوری، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکراردر سال 1393 در آزمایشگاه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل اسیدسالیسیلیک در4 سطح (0، 0/5، 1، 1/5 میلی‏مولار) و شوری در 5 سطح (0، 2/0-، 4/0-، 6/0-، 8/0- مگاپاسکال) بود. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر شوری، سالیسیلیک اسید و اثر متقابل آنها بر صفاتی از قبیل درصد بذور جوانه زده، میانگین طول ساقه چه، میانگین طول ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، کارایی استفاده از ذخایر بذر و همچنین کسر ذخایر مصرف شده بذر در سطح یک درصد معنی‏دار بود. نتایج مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که با افزایش میزان شوری در سطوح مختلف اسید سالیسیلیک، درصد جوانه‏زنی بذور کاهش یافت. با افزایش غلظت سالیسیلیک اسید جوانه‏زنی بذور در هر سطحی از شوری افزایش یافت و این نشان می‏دهد که سالیسیلیک اسید می‏تواند اثرات ناشی از تنش شوری را بر جوانه‏زنی بذور گیاه دارویی ریحان تعدیل نماید. بیشترین میزان وزن خشک باقیمانده لپه ها مربوط به بالاترین میزان سطح شوری بود و با کاهش میزان سطح شوری از میزان وزن خشک باقیمانده لپه‏ ها کاسته شد که نشان دهنده اثر منفی شوری بر استفاده از ذخایر بذر بود.سطوح بالاتر سالیسیلیک اسید سبب بیشتر شدن میزان استفاده از ذخایر و کاهش وزن لپه باقیمانده شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که با افزایش سطح شوری میزان جوانه‏ زنی و مولفه‏ های مرتبط با آن در گیاه ریحان نقصان یافت و این در حالی است که کاربرد پیش تیمار اسید سالیسیلیک سبب کاهش اثرات منفی ناشی از شوری شد.

مطالعه تاثیر نانو اکسید روی بر بهبود جوانه به منظور بررسی اثر سطوح مختلف نانوکسید روی بر بهبود جوانه زنی و رشد گیاهچه ی کلزا مطالعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سال 1392 در دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل 5 سطح نانو اکسید روی زنی و رشد گیاهچه کلزا تحت تنش شوری (0، 0/3، 0/6، 1/2 و 1/8میلی مولار) و چهار سطح تنش شوری (0، 50، 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) و چهار تکرار بود. صفات اندازه گیری شده شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه، شاخص طولی و وزن قدرت و میزان عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم بود. نتایج نشان داد که شوری اثر بازدارنده بر قابلیت جوانه زنی، رشد و شاخص های قدرت گیاهچه ها داشت و نانو اکسید روی با افزایش میانگین این شاخص ها تاثیر تنش شوری را کاهش داد. همچنین با افزایش سطوح شوری مقادیر پتاسیم، کلسیم، نسبت پتاسیم به سدیم و نسبت کلسیم به سدیم گیاهچه ها کاهش، اما مقدار سدیم گیاهچه ها افزایش یافت. استفاده نانو اکسید روی موجب افزایش مقادیر پتاسیم، کلسیم، نسبت پتاسیم به سدیم و نسبت کلسیم به سدیم گیاهچه ها و کاهش مقدار سدیم گیاهچه ها را سبب شد. به طور کلی سطح 0/6 میلی مولار نانوکسید روی بهترین کارایی در مقابله با تنش داشت و موجب افزایش تحمل گیاه به تنش شوری گردید.

به منظور بررسی تاثیر غلظت های مختلف کیتوزان بر جوانه زنی و رشد گیاهچه گندم (رقم شهریار) تحت تنش خشکی آزمایشی در آزمایشگاه فیزیولوژی و تکنولوژی بذر دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا شد. عامل اول تنش خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 در غلظت های 0، 4- و 8- بار و عامل دوم غلظت های کیتوزان شامل 0، 0/5، 1 و 2 درصد بود. نتایج نشان داد که تاثیر اثر متقابل تنش خشکی و کیتوزان بر مولفه های رشدی گندم بجز درصد جوانه زنی و طول ریشه چه معنی دار بود. به طوری که بیشترین شاخص بنیه بذر، وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه به ترتیب از پتانسیل اسمزی صفر بار در غلظت 1 درصد کیتوزان، پتانسیل اسمزی 4- بار در غلظت 1 درصد کیتوزان و پتانسیل اسمزی صفر بار در غلظت 2 درصد کیتوزان به دست آمد. بیشترین درصد جوانه زنی (100) و طول ریشه چه (18/44 سانتی متر) در پتانسیل اسمزی صفر بار به دست آمد. همچنین بیشترین درصد جوانه زنی (97/29) و بیشترین طول ریشه چه (13/20 سانتی متر) به ترتیب از غلظت 0/5 و 1 درصد کیتوزان حاصل شد. با افزایش پتانسیل اسمزی به 8- بار، انرژی جوانه زنی در غلظت های 0/5 تا 1 درصد کیتوزان در مقایسه با پتانسیل اسمزی صفر بار افزایش یافت. با توجه به نتایج به دست آمده می توان اظهار داشت که پیش تیمار بذر گندم با غلظت 0/5 درصد کیتوزان، طول ساقه چه و غلظت 1 درصد، انرژی جوانه زنی را بهبود داده و اثر تنش خشکی بر برخی مولفه های جوانه زنی را تعدیل می کند. غلظت های پایین کیتوزان می تواند کاهش درصد و شاخص جوانه زنی ناشی از افزایش تنش کم آبی را جبران کند. بنابراین پوشش بذر با کیتوزان ممکن است جوانه زنی بذر را افزایش داده و تحمل به شرایط تنش را در گیاهچه ها افزایش دهد.

گیاه دارویی قدومه از تیره (شب بو) بومی کشور ایران می باشد. بذر گیاه قدومه دارای خواب بوده و جوانه زنی آن نیز بسیار کند می باشد. بنابراین کوتاه نمودن دوره خواب و افزایش جوانه زنی بذرها توسط روش های آزمایشگاهی مختلف می تواند در احیای این گیاه دارویی مهم موثر باشد. به منظور ارزیابی اثر تیمارهای مختلف بر شکست خواب و جوانه زنی بذر قدومه (A. turgidum)، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل، خیساندن بذرها در نیترات پتاسیم 2/0 درصد (برای مدت 48 ساعت)، خیساندن بذرها در محلول منوپتاسیم فسفات (برای مدت 48 ساعت)، خیساندن بذرها در محلول کربونیل دیامید (اوره) (برای مدت 24 ساعت)، خیساندن بذرها در محلول کلرید کلسیم (برای مدت 48 ساعت) و شاهد (آب مقطر) بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که بین تیمارهای اعمال شده، از نظر تاثیرگذاری بر درصد و سرعت جوانه زنی تفاوت معنی داری وجود داشت (01/0P<). مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین درصد (80درصد) و سرعت (33/1 بذر در روز) جوانه زنی در اثر اعمال تیمار نیترات پتاسیم 2/0 درصد (برای مدت 48 ساعت) قابل دسترسی است. تیمارهای کربونیل دیامید و منوپتاسیم فسفات نیز اثرات قابل توجهی بر افزایش جوانه زنی نشان دادند (به ترتیب 40 و 33/33 درصد). براساس نتایج بدست آمده در این پژوهش مناسب ترین و کارآمدترین تیمار برای شکست خواب بذرهای قدومه نیترات پتاسیم 2/0 درصد پیشنهاد گردید.

به منظور بررسی اثر پرایمینگ بر شاخص های جوانه زنی گندم رقم آذر 2، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1394 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پرایمینگ (1% KNO3، 2% KNO3، 1% CaCl2، 2%  CaCl2و شاهد بدون پرایمینگ) و مدت زمان های 4 و 8 ساعت بودند. صفات اندازه گیری شده شامل درصد جوانه زنی، طول ساقه چه، ریشه چه، وزن تر و خشک ساقه چه و ریشه چه، بنیه طولی و وزنی بذر بودند. نتایج نشان داد بذور تیمار شده به وسیله نیترات پتاسیم یک درصد دارای بیشترین طول و وزن تر ساقه چه بودند. تیمار نیترات پتاسیم یک درصد با زمان 4 ساعت بهتر از سایر تیمارها بر روی صفات مورد مطالعه تاثیر داشت.