نشریه پژوهش در هنر و علوم انسانی
پیاپی 36 (شهریور 1400)

زیبایی بصری نستعلیق حاصل توازن و تعادل حروف و کلمات است که با ارتباط بصری در فرم و محتوا پیوند عمیقی بین دو نظام کالمی و غیرکالمی برقرار کرده است. درواقع به نظر میرسد نستعلیق درصدد است با ویژگی عناصر بصری خط، محتوای معنایی متون را منتقل کند که نمونه آن در قطعه حمد میرعماد مشاهده میشود و شناخت آن با نشانه شناسی خوشنویسی قابل درک است. در این مقاله با هدف تبیین هویت ایرانی نستعلیق و فرض اینکه این اثر به چنین شانی رسیده است به سوالات زیر پاسخ میدهد: معیار هویت ایرانی نستعلیق چیست؟ و نشانه شناسی لایه ای چگونه اصالت آن را مشخص میکند؟ مقاله حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای و روش کیفی و تحلیلی و رویکرد نشانه شناسی لایه ای تدوین شده است و نتیجه نشان میدهد نسخ زدایی و نبود اعرابگذاری، نستعلیق را به جهت نمود کیفیت عناصر تجسمی خط و تولید معانی محتوایی در سطح متمایزی از خطوط پیشین قرار داده و دلیل آن همسویی مبانی هنرتجسمی و زیباشناسی خط فارسی است که رابطه هوشمندانهای بین عناصر بصری آن برقرار کرده و انتقال پیام را در سطوح متفاوت دلالتهای نوشتاری بکار برده است.

بی تردید یکی از مهمترین و اصلیترین پیوندها و مشابهت های ادبیات نمایشی و فانتزی، بهره گیری هر دو هنر از بن- مایه های اسطوره ای است. بسیاری از آثار شاخص ادبی در جهان آبشخوری اسطورهای دارند و همین به آنها اعتبار، عمق، معنا و البته ماندگاری بخشیده است. این مشابهت در طی زمان همچنان جایگاهش را در پیرنگ و شخصیت پردازی ادبیات نمایشی دوره معاصر حفظ کرده و به شکلی کامال نوآوری شده، در گونه فانتزی خودنمایی میکند. بسیاری از نمایشنامه- های عصر حاضر با اسطوره در تعاملند و سرشار از بینامتنیت اسطوره، ادبیات نمایشی و فانتزی هستند. در این تحقیق هدف کاربردی و روش توصیفی-تحلیل و تطبیقی است، از این رو چهار صندوق بیضایی مورد تحلیل قیاسی قرار گرفت. و از نظریه، نظریه پردازانی در باب اسطوره و فانتزی همچون الیاده، تالکین، نور تروپ فرای بهره گرفته است. محقق نتیجه گرفت، حضور ناپیدای اسطوره در نهان نمایشنامه به صورت نشانه هایی رمزگشایی شده و با جادوی فانتزی به پیوند اسطوره و فانتزی پرداخته است.

در عصر تکنولوژی با متحرک کردن تصاویر، عناصر و یا المانها میتوان انتقال مفاهیم را تسریع و آنرا به راحتی قابل درک کرد. در کنار شیوه های اثرگذار تبلیغی، گرافیک متحرک میتواند زمینه ساز رجعتی بهمبانی و مفاهیم هنر سنتی داشته باشد. سنت به عنوان شاخص های ارزشمند، نقشی اثرگذار در بهره گیری از آن در ساختهای تکنولوژیک امروزی دارد، ازاین- روی یکی از هنرهایی که در گذشته به عنوان "سنت تصویری" شناخته شده و امروزه به عنوان "مظروف بصری نمادین" در شیوه های مدرن امروزی در عرصه گرافیک متحرک میتوان استفاده نمود، هنر نگارگری ایرانیاسالمی است که به- عنوان "عامل هویت بخش" شناخته میشود. پژوهش مذکور با هدف شناسایی و بهره گیری از قابلیت هنر نگارگری به- منظور استفاده در شیوه های نوین تبلیغات مانند گرافیک متحرک با روش توصیفی تحلیلی و شیوه گردآوری کتابخانه ای انجام و در پی پاسخگویی به سوال ذیل است: جلوه های بصری نمادین نگارگری به عنوان عامل هویت بخش در گرافیک متحرک چیست؟ نتایج پژوهش نشان میدهد گرافیک متحرک که از مهمترین تکنیک ساخت آگهی های تلویزیونی باتوجه به پیشرفت تکنولوژی و نیاز آگاهی مردم نسبت به تکنولوژی های روز میباشد، با بهره گیری از مولفه های بصری- نمادین نگارگری ایرانیاسالمی میتواند در کنار بازگشت به سنت تصویری گذشته، به روز و کارآمد نمودن آن، هویت و سنت تصویری ایرانی را بازنمود و به عنوان یک شاخصه به همگان معرفی نماید.

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی هنر سفالگری بر احساس امنیت روانی دختران مقطع متوسطه اول مدارس فرهنگ و فرزانگان شهرستان کاشمر انجام شد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی از نوع پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش ،کلیه دختران مقطع متوسطه اول مدارس فرهنگ و فرزانگان شهرستان کاشمر بود  بر اساس آمارآموزش و پرورش کاشمر 325 نفر . انتخاب نمونه آماری به روش چند مرحله انجام شد، بدین صورت که ابتدا کلیه دانش آموزان به پرسشنامه امنیت روانی مازلو بصورت آنالین  به دلیل شیوع بیماری کرونا  پاسخ دادند. سپس از بین کسانی که تمایل به شرکت در پژوهش داشتند و نمرات پایین تر از میانگین کسب کردند، به صورت نمونه گیری تصادفی تعداد 60 دانش آموز به عنوان نمونه انتخاب و به طور کامال تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل انتساب شدند  هر گروه 30 نفر . گروه آزمایش تحت 11 جلسه آموزش هنر سفالگری قرار گرفت و گروه کنترل مداخله ای دریافت نکردند. اطلاعات به دست آمده با نرم افزار 22-SPSS و امار استنباطی  تحلیل کواریانس  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد هنر سفالگری بر احساس امنیت روانی دختران مقطع متوسطه اول مدارس فرهنگ و فرزانگان شهرستان کاشمر موثر است.

سوزن دوزی از جمله هنرهای سنتی ایرانی است که تنوع زیادی داشته و در هر منطقه و اقلیمی به شکلهای خاصی ظهور یافته و متعاقبا از طرحهای متنوع و با ارزشی تشکیل شده است. در این پژوهش سعی شده ضمن تاملی بر تحوالت هنر سوزن دوزی در ایران، تنوع و گوناگونی این هنر سنتی بررسی شود و نقوش و ویژگی آنها جهت شناخت هرچه بیشتر معرفی شود. بنابراین میتوان گفت پژوهش در باب تنوع هنر سوزن دوزی امری مهم و ضروری بوده و مطالعه این هنر میتواند تاثیر مهمی در حفظ و شناخت این هنر اصیل و بومی داشته باشد. پژوهش حاضر از نوع کیفی است و جهت دستیابی به اهداف پژوهشی از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شده و اطالعات مورد نیاز با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده اند

هنر ریتونسازی یکی از برجسته ترین و ارزشمندترین هنرهایی است که در دوره هخامنشی و اشکانی وجود داشته است. این ظروف به شکلهای مختلفی خود را در دوره های هخامنشی و اشکانی نشان میدهند. هدف این مقاله، با روشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، اگر فرض بر این باشد که؛ این ریتونها، بنا به اعتقادات و روش اداره کشور در هر یک، ممکن است استفاده های متفاوتی داشته باشند، به دنبال دست یابی به وجوه افتراق و اشتراک ریتونهای هخامنشی و اشکانی است تا آنها را از لحظ فرم، تزیینات و کاربرد، مورد تطبیق و بررسی قرار دهد که ضرورت پرداختن به این امر را دو چندان میکند. نتایج بر این اساس بود که؛ از لحاظ 1 -فرم یک، شکل مخروطی، استفاده از حیوانات و سر انسان، تنوع اندازه، از لحاظ 2  -تزیینات، استفاده از گل نیلوفر، شاخ و برگ انگور و برگ کنگردار، تاثیر بومیان ایرانی و آرایه های هلنی، و از لحاظ 3- کاربرد، جنبه کاربردی در رسومات غیر مذهبی  تاجگذاری شاه  و غیر مذهبی و آیینی داشته اند. هنر ریتون سازی در دوره هخامنشی و اشکانی نشان دهنده جایگاه اجتماعی و نمادی از قدرت صاحبان خود محسوب میشدند و به واسطه رابطه خود با آشامیدنی های آیینی از اهمیتی ویژه برخوردار هستند.

مقوله نقد معماری در کشور ما به شکل نظام مند و سازمان یافته، کمتر مورد بررسی واقع شده و مطالعات نقد معماری موجود نیز نشان دهنده ضعف در مبانی و چارچوب نظری است و این حاکی از کمبود آگاهی نسبت به داده ها، منابع و  فلسفه نظری وابسته به نقد است. بنا به گفته صاحبنظران این حوزه، نیاز امروز به نقد و نظریه، به این دلیل است که مسیله  کیفیت معماری، تبدیل به مسئله ای اساسی شده. پژوهش حاضر با هدف شناسایی وجه اشتراک نحله های متناظر "نقد  ادبی" و "نقد معماری" و پی بردن به کانون توجهات مربوط به هر یک از نحله های نقد مذکور، تنظیم گردیده است. از  لحاظ روش تحقیق، توصیفی غیرآزمایشی و در دسته اقدام پژوهی و از حیث هدف، از نوع کاربردی می باشد. دستاورد  پژوهش رسیدن به جدولی است که نشان دهنده وجوه اشتراک نحله های متناظر نقد ادبی و نقد معماری به صورت تجمیع شده است. امید است دانشجویان رشته معماری به هنگام تحلیل آثار، با استفاده از جدول مذکور، بتوانند از تعامل میان این دو روش نقد با یکدیگر، در نهایت به نقدی جامع دست یابند.