فهرست مطالب

مطالعات خاورمیانه - سال بیست و هشتم شماره 1 (پیاپی 103، بهار 1400)

نشریه مطالعات خاورمیانه
سال بیست و هشتم شماره 1 (پیاپی 103، بهار 1400)

  • تاریخ انتشار: 1400/03/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • احمد بستانی* صفحه 7

    ایران معاصر به مثابه جامعه ای پیچیده و متحول با گذارهای فراوانی دست به گریبان است، اما به نظر می رسد که فقدان نظریه ای برای ملت و دولت ایرانی مهم ترین چالش امروز ما باشد. در شرایطی که جهان و مناسبات آن عمیقا متحول شده اند، ما محتاج تدوین نظریه ای برای هویت ملی و دفاع از دولت ملت در مفهوم جدید آن هستیم. فقدان درک ملی و اجماع نسبی بر سر این مفاهیم اساسی موجب پدیدآمدن چالش هایی جدی در جامعه ایران شده است. ازیک سو، در فقدان نظریه ای مدون درباب هویت ملی گاه عناصری دیگر جای مفهوم کلیدی ملت دولت را گرفته است و گاه درکی سنتی و پیشامدرن از مفهوم ملیت ایرانی مبنا قرار می گیرد که به رغم اهمیت آن برای نیازهای جهان پیچیده امروز فاقد تناسب و کارایی است. ازسوی دیگر، تاثیر برخی ایدیولوژی ها و نظریه های سیاسی غربی که بر عناصری مانند قومیت، زبان، نژاد و مانند آن تاکید دارند و یا مباحث سیاست هویت که به تضعیف هویت ملی می انجامند موجب شده است تا در ذهن و زبان برخی نخبگان و فعالان سیاسی مفاهیم و دغدغه هایی پدیدار شود که به تضعیف دولت ملت می انجامند. هدف این نوشته دفاع فلسفی از ایده دولت ملت و هویت ملی ایرانی است نه ملی گرایی در مقام یک ایدیولوژی. ازهمین روی ازیک سو از برداشتی از ملت دفاع خواهیم کرد که براساس نظریه های جدید در فلسفه سیاسی مبتنی بر تخیل و تصورات اجتماعی است و ازسوی دیگر به نقد و ارزیابی برخی الگوهایی خواهیم پرداخت که هویت ملی و اهمیت آن را نفی و یا تضعیف می کنند.

    کلیدواژگان: دولت ملت، هویت ایرانی، همگرایی، تخیل جمعی، ناسیونالیسم
  • لقمان قنبری*، شمس الدین صادقی، قدرت احمدیان صفحه 31

    مسئله محوری این مقاله ، جهانی شدن اقتصاد و تاثیر آن بر تحول توام با چالش در اقتصاد سیاسی کشورهای عربی می باشد. جهانی شدن اقتصاد به مثابه روند و ایده ای تحول آفرین، اقتصاد ملی بیشتر کشورهای جهان و از جمله اقتصاد سیاسی کشورهای عربی را تحت تاثیر خود قرار داده است. در این پژوهش پس از بیان بنیان های نظری جهانی شدن اقتصاد، سعی می شود به این سوال اصلی پاسخ داده شود که جهانی شدن اقتصاد چگونه منجر به تحول توام با چالش در اقتصاد سیاسی کشورهای عربی می شود؟ فرضیه پژوهش این است که شاخصه ها و مکانیزم های نهفته در جهانی شدن اقتصاد منجر به تحول توام با چالش در اقتصاد سیاسی کشورهای عربی می شود. یافته های پژوهش نشان می دهند که در عصر جهانی شدن اقتصاد، تحولات داخلی در عرصه اقتصاد سیاسی کشورهای عربی را باید به مثابه بخشی از اثر گذاری روندهای تحول آفرین جهانی شدن اقتصاد درک و ارزیابی کرد. نوع مطالعه و روش بررسی فرضیه و یا پاسخگویی به سوال به روش تجزیه و تحلیل توصیفی-تبیینی است. در این  پژوهش، جهانی شدن اقتصاد به عنوان متغیر مستقل و تحول توام با چالش در اقتصاد سیاسی کشورهای عربی بعنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفته است.

    کلیدواژگان: جهانی شدن اقتصاد، اقتصاد رانتی، استاتیسم، کشورهای عرب، اقتصاد سیاسی
  • قدیر نصری صفحه 63

    روند حوادث خاورمیانه (غرب آسیا) در خلال 70 سال اخیر، حکایت از تکثیر و تشدید بحران و اساسا بحران زی بودن منطقه است. تاکید صرف بر گذشته ای گرانبار یا مداخله بیگانگان و نیز اشتباهات رهبران به تنهایی نمی توانند این همه بحران را توضیح دهند. مسئله اساسی تر این است که چرا این همه مداخله و گذشته گرایی و اشتباه فقط در این منطقه رخ می دهند؟ واقعا حلقه ی مفقوده در خاورمیانه شناسی کدام است که محققان قادر به پیش بینی ظهور بازیگرانی مانند القاعده/ طالبان، داعش، هویت گرایی افراطی و اشغال و انحطاط نبوده اند؟ برای یافتن پاسخی به این پرسش، مقاله حاضر به کاوش در آثاری می‏پردازد که در پی درک منطق تداوم و تغییر در خاورمیانه بوده‏اند. به همین منظور، بیش از پنجاه اثر موثر در باب مطالعات خاورمیانه، بررسی و در قالب شش رهیافت طبقه‏بندی شده‏اند؛ رهیافت روانشناسانه، رهیافت امنیتی-راهبردی، رهیافت فرهنگ سیاسی، رهیافت اقتصاد سیاسی، رهیافت شناختی-فکری و رهیافت مجموعه امنیتی یا بافتار منطقه‏ای شش رهیافتی هستند که آثار مورد بررسی را در برگرفته‏اند. این پژوهش برای درک و احیانا درمان مسئله فوق، در پی یافتن پاسخی به این پرسش است که روش‏ها و اندیشه‏های غالب در بررسی مسایل خاورمیانه کدامند قوت و ضعف آنها چیست و بالاخره این که رهیافت کارآمد اما مغفول کدام است؟ فرضیه مقاله این است که رهیافت تازه و جامع برای درک منطق تحول و ثبات در خاورمیانه رهیافت فکری است. این رهیافت بخاطر رصد و پایش روندهای فکری قادر است نظم و ثبات یا بحران و تغییر و خشونت را برآورد نماید.

    کلیدواژگان: رهیافت روانشناسانه، رهیافت فرهنگ سیاسی، رهیافت اقتصاد سیاسی، رهیافت امنیتی راهبردی، رهیافت شناختی فکری، رهیافت بافتار منطقه‏ای، خاورمیانه
  • زهرا مطیعی* صفحه 109

    خشونت در منطقه خاورمیانه، هرگز مفهوم ناآشنایی نبوده و نیست. آنچه خشونت را به پدیده ای مهم و نیازمند بررسی تبدیل کرده است، گستردگی و پیچیدگی توامان آن است. خشونت های امروزین آنچنان چندلایه اند که برای درک آن ها، کشف و فهم انگیزه های درونی و ریشه های روانی به مراتب بااهمیت تر از کاوش در محرک های بیرونی و آنی است. بر همین اساس در پژوهش پیش رو مفهوم کین توزی (به تعبیر ماکس شلری آن) را به عنوان منبع فعال و شدت بخش خشونت در نظر گرفته ایم. نگارنده در این پژوهش با کاربست روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای در جستجوی پاسخی به این پرسش هستند که دیسیپلین سیاست با چه سازوکاری می تواند از رهگذر کاهش کین توزی، موجب برچیدن سرچشمه های خشونت ورزی در جوامع شود؟ فرضیه ما این است که علم سیاست بواسطه استعدادهایی چون گستره شمول بالا و برخورداری از پشتوانه حمایتی قانونی حقوقی قادر است از طریق مواجهه با امور جاری به منزله امر سیاسی، تاسیس رویه های الزام آور و مسیولانه و توسل به تدبیر و تصمیم سازی متاملانه خارج از محدودیت های نظام فکری ایدیولوژیکی، انتزاعی و فرازمانی از خیل عظیم خشونت ورزی های کین نهاد حال و آینده بکاهد. یافته های این پژوهش که ماحصل تدقیق در ظرفیت های بحران کاه دانش سیاسی و تجربه کشورهایی است که از این الگوی تقلیل خشونت از رهگذر مهار کین توزی، بهره گرفته اند، فرض اولیه را تایید کرده است.

    کلیدواژگان: خشونت، کین توزی، علم سیاست، رویه پردازی، نهادسازی
  • زهره کبیری آبیاران، رحمت حاجی مینه * صفحه 135

    توافق پاریس برای جلوگیری از نابودی محیط زیست، از سوی کشورهای شرکت کننده و در بیست ویکمین نشست بین المللی تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در پاریس امضا شد.این توافق برای حمایت از محیط زیست توسط برخی از کشورهای جهان شکل گرفت وهدف بلندمدت آن عبارت است از این که دمای کره زمین تا پایان قرن به جای دو درجه به 5/1 درجه سانتیگراد افزایش یابد.دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا خروج ایالات متحده از پیمان اقلیمی پاریس را اعلام کرد. او در مبارزات انتخاباتی اش این وعده را داده و گفته بود که معاهده پاریس به نفع آمریکا نیست. همزمان ترامپ اعلام کرد که در پی ایجاد یک قرارداد اقلیمی جدید است به نحوی که منافع آمریکا در آن تامین شود و سایر کشورها نیز از آن سود ببرند. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و نظریه ی مکتب انتقادی درخصوص محیط زیست در پی پاسخ به این سوال است که خروج آمریکا از توافقنامه پاریس چه تاثیری بر رژیم بین المللی محیط زیست دارد؟ فرضیه مقاله نیز این است که خروج آمریکا از توافقنامه پاریس با تحریک سایر اعضا برای خروج و افزایش تخریب زیست محیطی و کاهش تعهد به اجرای توافقنامه پاریس موجب تضعیف رژیم بین المللی محیط زیست و تشدید روند تغییرات اقلیمی خواهد شد.

    کلیدواژگان: توافقنامه پاریس، تغییرات اقیلمی، محیط زیست، ترامپ، مکتب انتقادی
  • محمدرضا بهادرخانی صفحه 163

    مجموعه امنیتی خاورمیانه از زمان شکل گیری آن در سال 1948-1945 تا کنون همواره دستخوش منازعات و درگیری های قومی، مذهبی و ایدیولوژیکی بوده است. این امر باعث شکل گیری الگوی روابط منازعه آمیز و دشمنی در منطقه خاورمیانه شده است. اگرچه همواره در این منطقه الگوی روابط منازعه آمیز و دشمنی حاکم بوده است ولی بر مبنای ابعاد امنیت مکتب کپنهاگ بخش های امنیتی متفاوتی در دوران های مختلف حاکم بوده است. و ابعاد امنیتی مختلف در این منطقه، موازنه سازی خاص خود را نیز به وجود آورده است. هدف اصلی این پژوهش بررسی الگوی روابط دوستی و دشمنی و نوع موازنه سازی حاکم در این منطقه پس از شکل گیری تروریسم در سال 2001 می باشد. اگرچه، تروریسم چالش های مختلف امنیتی از قبیل نظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را برای کشورهای این مجموعه امنیتی به وجود آورده است؛ ولی اولویت اصلی کشورهای این مجموعه امنیتی، بیشتر تقویت ابعاد نظامی و سیاسی امنیت ملی  بوده است. بر این اساس، فرض بر این است که تروریسم در مجموعه امنیتی خاورمیانه با تغییر الگوی روابط دوستی و دشمنی از سیاسی-نظامی به نظامی-سیاسی در بین کشورهای این مجموعه امنیتی، باعث شده تا جمهوری اسلامی ایران به دنبال تقویت و اولویت امنیت نظامی خود از طریق موازنه سازی سخت باشد. در این مقاله سعی شده تا از طریق روش توضیحی-تبیینی در ابتدا متغیرهای اصلی این پژوهش از قبیل تروریسم، الگوی روابط دوستی و دشمنی، ابعاد امنیتی سیاسی و نظامی، موازنه هویت و موازنه قوا به خوبی توضیح داده شوند و سپس از طریق تبیین رابطه بین این متغیرها و چرایی و چگونگی شکل گیری رابطه بین آن ها مشخص خواهد شد.

    کلیدواژگان: مجموعه امنیتی خاورمیانه، تروریسم، امنیت سیاسی، امنیت نظامی، و موازنه سازی
|
  • Ahmad Bostani * Page 7

    The development of globalization and its widespread expansion throughout the world has influenced Iranian society and politics reinforcing various international as well as national crises. In such a situation. We require a new theory addressing this issue and establishing a satisfactory solution to these emerging problems. On the other hand, the lack of a consensual account of the nation-state in Iran led to various challenges in our society and political situation. In the absence of a comprehensive theory of national identity, other elements have sometimes overshadowed the key concept of the nation-state, for instance, traditional and pre-modern understanding of Iranian nationality and citizenship. On the other hand, some Western political ideologies and theories that emphasize elements such as ethnicity, language, race, and the like, or the ideologies of “identity politics,” has caused in the minds and language of some Iranian elites and Political activists concepts and concerns that would lead to the weakening of integration based on the nation-state. This article aims to critically engage with these accounts by defending the national identity in Iran and offering a conception of the nation based on new theories in political philosophy based on social imagination, which emphasizes the importance of the nation-state as the construction of a collective imagination or social imaginary.

    Keywords: Nation-state, Iranian identity, integration, social imagination, nationalism
  • Loghman Ghanbari *, Shamsaddin, Sadeghi, Ghodrat Ahmadian Page 31

    the Axial issue of this research is the globalization of the economy and its impact on the Transition along with the challenges in the political economy of the Arab countries. The globalization of the economy as a process and a transformative idea, has affected the National economies of most countries in the world and the political economy of the Arab countries.In this Research, after explaining the theoretical foundations of economic globalization, we try to answer the main question is that How the globalization of the economy has led to transformation along with challenge In the political economy of the Arab countries?The Research hypothesis would be that, Indexs and mechanisms Latent in the globalization of the economy has has led to transformation along with challenge In the political economy of the Arab countries. But Research findings indicate that in the era of globalization of the economy, domestic changes in the political economy of Arab countries should be understood and evaluated as the part of the impact of globalization of the economy trends. The type of study and the method of studying the hypothesis or answering the question is descriptive-explanatory analysis. In this Research, globalization of the economy as an independent variable and transformation along with challenge in the political economy of the Arab countries is considered as the dependent variable.

    Keywords: Globalization of Economy, Renting Economy, Stateism, Arab Countries, politicalEconomy
  • Ghadir Nasri Page 63

    The crises and challenges in the N Middle East have increased since seventy years ago. Emphasis on foreigners or leaders mistakes can’t explain the huge crises of region. The main problem is that why this region is the good host of mistakes or wars? How can study this problem and why several approaches could not predict that crises? This research try to change of embedded approach (such as psychological, Political culture, political economy, security / strategic approach) and suggest a new approach. The name of this new discourse is Intellectual Trends or to suppose of intellectual trends as the bases of developments. According to finds of this research intellectual approach can estimate the reasons of violence, because its emphasis on mental origins of crises not on trend or results of instability.

    Keywords: Intellectual trends, violence, Terrorism, securitization, desecuritization
  • Zahra Motyee Page 109

    Violence has never been and is not an unfamiliar and underused concept. What has made violence an important phenomenon that needs to be investigated is its widespread breadth and complexity. Today’s violence is so multifaceted that to understand this violence, discovering and understanding internal motivations and psychological roots is far more important than exploring external and immediate stimuli. Accordingly, in the present research, we have considered the concept of ressentiment (in the words of Max Scheler) as an active and intensifying source of violence. Using descriptiveanalytical method and library resources, the authors seek an answer to this question that “How the discipline of politics can eliminate the sources of violence in societies by reducing ressentiment?”. Our hypothesis is that political science, due to its talents such as high variety and legal support, is able to deal with current affairs as a political matter, establish binding and responsible procedures, and resort to tact and contemplative decision-making outside the confines of the ideological, abstract, and transcendental thought system will reduce the enormous amount of ressentimentbased violence of the present and the future. The findings of this study, which are the result of accuracy to the critical reduction capacities of political science and the experience of countries that have used this model (reduction of violence through ressentiment control), have confirmed our initial hypothesis.

    Keywords: Violence, Ressentment, Political Science, Procedure Making, Institutionalization
  • Zohre Kabiri Abyaran, Rahmat Hajimine Page 135

    The Paris Agreement to Prevent Environmental Destruction was signed by the countries participating in the 21st International Conference on Climate Change at the United Nations in Paris. The agreement was formed to protect the environment by some countries around the world, and its long-term goal is to increase global warming to 1.5 degrees Celsius by the end of the century instead of two degrees Celsius. Climate announces Paris. He had promised in his campaign that the Paris Agreement was not in America’s interest. At the same time, Trump has said he is seeking a new climate deal that will benefit the United States and benefit other countries. In this article, using descriptive-analytical methods, we seek to answer the question of how the withdrawal of the United States from the Paris Agreement will affect the international environmental regime. The paper also hypothesizes that the US withdrawal from the Paris Agreement will intensify the process of weakening support for member states and reducing the commitment to implement the Paris Agreement, weakening the international environmental regime and climate change.

    Keywords: Paris Agreement, Climate Change, Environment, Trump, the School ofCriticism
  • Mohammad Reza Bahadorkhani Page 163

    Regional security of Middle East from the beginning of formation in 1945-1948 till now have been facing with struggle in ethnic, regional and ideological issues in it. Although, this region’s pattern of relations has been enmity forever, but according to different security dimensions of Copenhagen school, different security sectors and balancing have been existing in this region. The main aim of this thesis is considering these differences before and after the formation of terrorism at 2001 in this region. Base on the hypothesis of this research, terrorism has changed the enmity pattern of relations from political-military to military-political. This transformation has caused that Islamic Republic of Iran try to strengthen its military power with hard balancing method. The methodology of this research is ‘clarification-explanation’. At first, some variables such as terrorism, enmity and amity pattern of relations, military and political security dimensions, balance of identity, and balance of power will be explained. Then the relation between the variables will be explain.

    Keywords: Terrorism, Political Security, Military Security, Balance of Identity, and Balanceof Power