فهرست مطالب
نشریه نظریه های اجتماعی متفکران مسلمان
سال یازدهم شماره 3 (پیاپی 22، پاییز 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/09/17
- تعداد عناوین: 8
-
-
صفحات 9-34پیدایش ساختار تیوریک جهان بینی و تفکر انسان مدرن را باید مرز قایل شدن میان پندار و حقیقت دانست. در مقابل این بازشناسی ما با وجه دیگری از تفکر نیز مواجهیم؛ پیشامدرن یا به تعبیر کاسیرر اسطوره ای؛ تفکری که لایه های ذهنی آن کاملا حسی است و آگاهی در آن امری مطلق است که از «خود» یا گذشته ای اصیل منتقل شده است. اهمیت بازشناسی این ذهنیت آنجاست که با همه تلاش ها برای مدرنیته، آنچه همچنان -اگر نگوییم تمام ذهن- بخشی از ذهن روشنفکران ایرانی را -چه دینی و چه غیردینی- احاطه کرده، همین ذهنیت غیرمنطقی و پیشاسیستماتیک اسطوره ای است. نکته اینجاست که در این بازشناسی ذهنیت اسطوره ای در تفکرات اثرگذار روشنفکری ایرانی، به الگوی بازگشت به خویشتنی برمی خوریم که «خودی» اسطوره ای را مدنظر دارد. جایگاه این ذهنیت را در تقابل «خود» و «دیگری» باختینی و تا حدودی هایدگری و تاثیر آن بر جوامع جهان سوم یا به عبارتی شرق می توان دید. با نگاهی گذرا به روشنفکران ایرانی شاهدیم همه در تلاش برای بازشناسی هویتی «خود» در مقابل «دیگری» بوده اند؛ به طوری که تاریخ اندیشه ایران را از قاجاریه به این سو، باید حول محور مفهوم «خود» بازنویسی کرد. تلاش نوشتار حاضر شناخت و بیان رابطه ذهنیت اسطوره ای حاکم بر اندیشه جلال آل احمد با مفهوم «خود» مدنظر اوست و در پی آن است نشان دهد ذهنیت اسطوره ای آل احمد در تعریف «خود» در مقابل «دیگری»، نوعی مواجهه اگونیسمی است؛ یعنی غرب / «دیگری»، تعارض عمیقی با «خود» دارد که نمی توان آن را نادیده گرفت و البته نمی توان از بین برد.کلیدواژگان: «ذهنیت اسطوره ای»، «روشنفکری دینی»، «بازگشت به خویشتن»، «خود و دیگری»، «جلال آل احمد»
-
صفحات 35-56
مهم ترین ویژگی عصر حاضر پررنگ شدن ارتباطات میان فرهنگی در کنار ارتباطات درون فرهنگی و فرافرهنگی است. رشد و گسترش روزافزون فناوی های ارتباطی زمینه های فشردگی ارتباطات و رقیق شدن مرزهای جغرافیایی را فراهم ساخته و مردمان اقصی نقاط جهان را به گونه ای به هم نزدیک ساخته که ارتباط با افراد متعلق به فرهنگ های مختلف گریز ناپذیر گشته است. همین امر، مسایل فراوانی را به دنبال خود آورده است؛ از جمله این که آیا ارتباط با افرادی که از نظر فرهنگی ممکن است تفاوت های جدی با ما (مسلمانان) داشته باشند، نیازمند رعایت چارچوب های هنجاری خاص است؟ پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مساله مذکور و با روش توصیفی تحلیلی، اندیشه های حضرت آیت الله خامنه ای مدظله العالی را بررسی کرده و به این نتیجه نایل شده است که رعایت دست کم 5 اصل شامل: دعوت، عدالت، حفظ استقلال و عزتمندی، تمسک به مشترکات و تقیه مداراتی در ارتباطات میان فرهنگی توصیه می شود.
کلیدواژگان: خامنه ای، ارتباطات میان فرهنگی، دعوت، تقیه مداراتی، اسلام، مشترکات، استقلال -
صفحات 57-77
تفسیر به معنای کشف مفاد استعمالی و بیان مراد خداوند از آیات قرآن، متوقف بر اموری است که از سوی مفسران تعیین شده است. «عقل» و «ادراکات عقلی» از این موارد است که از سوی بعضی، از مهمترین منابع تفسیری بشمار می رود. این نوشتار که با هدف بررسی نقش عقل در فهم آیات از منظر آیت الله فاضل نگاشته شده، با روش توصیفی تحلیلی به بررسی مبانی تفسیری و فقهی ایشان در تبیین آیات الاحکام و نیز آراء فقهی و اصولی آن عالم اصولی به رشته تحریر در آمده است. حاصل این بررسی آن است که عقل و دریافت عقلی در اثبات قرآن کریم در دو عرصه بیرونی و درون متنی کاربرد دارد. اثبات اعجاز و حجیت بخشی به آن و مطابقت آن با اصول عقلی از منظر بیرونی؛ و فهم و درک محتوای آیات در نگرش درون متنی بر منبعیت عقل در مبانی تفسیری حکایت دارد. از سوی دیگر آیت الله فاضل، عقل را یکی از ارکان تفسیر می داند، که در کنار ظواهر آیات و بیان معصومین از اصول بنیادین علم تفسیر بشمار می رود. این رکن هر چند از نظر اعتبار ذاتی متاخر از دو رکن پیشگفته است، اما در مقام عمل و در جهت فهم و مفاهمه، مقدم بر آن دو می باشد. ایشان با وجود اعتقاد به ظواهر آیات، عدم مخالفت با قرینه عقلی را شرط صحت ظواهر می داند و گاه با حکم عقل، ظاهر آیات را بی اثر در فهم مراد الهی می خواند.
کلیدواژگان: اصول تفسیر، مبانی تفسیر، عقل، منبعیت عقل، آیت الله فاضل -
صفحات 79-105نقد علوم انسانی و بررسی اعتبار قضایای آن از موضوعاتی اساسی است که به رغم قدمت آن هنوز محل بحث و مناقشه است. علامه طباطبایی از جمله اندیشمندانی است که با طرح اعتباریات به نقد زیرساخت های این علوم مبادرت کرد. علامه با تقسیم اعتباریات به ثابت و متغیر و اعتباریات پیش از اجتماع و پس از اجتماع ساختار دانش را بر حقیقت گرایی و ملاحظه علم ورای فرهنگ را بنا نهاد. این مداقه علمی با تفحصات علمی شاگردان ایشان نظیر شهید مطهری با طرح بحث فطرت ادامه یافت. در این مقاله بر آن هستیم تا با تشریح اعتباریات علامه طباطبایی و تلفیق آن با اعتقاد به فطرت در آدمی به ارزیابی علوم انسانی مبتنی بر اومانیسم در اشکال مختلف رویکردی آن از جمله رویکردهای اگزیستانسیالیستی و مارکسیستی بپردازیم. اذعان به قلمرو حقیقی و اعتباری، متمایز شدن رویکرد فطری از فرهنگی و اقتضاءات اعتراف به فطرت و وجود ساحت اعتباریات حقیقی و پیش از اجتماع و علوم انسانی متعهد از مباحثی است که در این مجال بدان پرداخته شده است.کلیدواژگان: اعتباریات پیش از اجتماع، اعتباریات پس از اجتماع، فطرت گرایی، فرهنگ گرایی، علوم انسانی متعهد
-
صفحات 107-137عدالت به عنوان یکی از اهداف والای انسانی و اخلاقی بشر به معنی احقاق حقوق دیگران براساس مساوات است. هدف این پژوهش، تبیین جایگاه عدل در اشعار خاقانی و اهمیت این فضیلت خاقانی در ترسیم آرمان شهر این شاعر است. بنابراین در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی به این سوال پاسخ داده می شود که عدل در اشعار خاقانی از چه ابعادی قابل خوانش است؟ مطابق نتیجه ی حاصل از این پژوهش، عدل در اشعار خاقانی از ابعاد سیاسی، الهی و دینی قابل بررسی است. در بعد سیاسی، عدل از مهم ترین عوامل استواری ساختار پادشاهی بیان شده که قابل انطباق با اندیشه ی سیاسی ایرانشهری است؛ مطابق این نظریه یکی از مهم ترین ویژگی شهریار آرمانی در دیوان و تحفه العراقین خاقانی پاس داشت عدل و داد است. خاقانی در عدل الهی، مقصود از عدل در جهان را با مفهوم توازن و تعادل در خلقت جهان استعمال کرده اینکه خداوند علیم و حکیم به مقتضای علم شامل و حکمت عام خود می داند که برای ساختمان هر کلی، از هر جزیی چه اندازه لازم و ضروری است و نیز در ضمن مدح ممدوح به مفهوم کلامی آن از دیدگاه اشاعره اشاره کرده است. در بعد دینی عدل را کلید درجه ی هشتم بهشت و امانت خداوند می داند. از دیدگاه او دین با عدل معنا پیدا می کند و عدل گستری در جامعه نشانه ای از دینداری حاکم بر آن جامعه می باشد.کلیدواژگان: ادبیات اجتماعی، عدل، خاقانی، سیاست، دین
-
صفحات 139-176تحول دانش انسانی از جمله مباحثی است که در جامعه شناسی معرفت با بررسی روابط تحولات اندیشه ای و دیگر عوامل اجتماعی و همچنین فلسفه علم، با پرداختن به موضوع روش علمی و تمایز میان علم و غیر علم و ویژگی های آن همچون قلمرو، ماهیت و عینیت، بررسی می شود. اما طرح این مهم نه صرفا بحثی وابسته به زمینه های اجتماعی پس از انقلاب اسلامی، بلکه در تمامی تعاملات تمدنی غرب و شرق و مهم تر از آن تعاملات علمی میان باورمندان و دانشمندان در طول تاریخ ردپا دارد. موضوع مقاله حاضر آنکه رویکردهای مختلفی در جامعه شناسی معرفت و فلسفه علم در باب امکان تحول در دانش، پیوند ایمان و دانش، جایگاه عقل و وحی، راه های کسب و تولید علم سخن گفته اند که از جمله ایشان متفکران مسلمانی بودند که به واسطه نفی محوریت اروپا و اسلام خواهی، درصدد طرح دانشی متعهد به پیش فرض های غیرغربی و اسلامی و همواره متهم به ادعای مدیریت علم از خواستگاهی غیرعلمی و حتی سیاسی بودند. هدف مقاله حاضر آنست که با بازخوانی انتقادی مسایل مطرح در مورد تحول دانش انسانی، امکان چنین تغییری در دانش را بررسی کند. روش مورد استفاده در این مقاله رویکرد نظری و تحلیل محتوای کیفی با رویکرد انتقادی بوده است. نتیجه بررسی ها حاکی از آن است که تحول در دانش انسانی معانی مختلفی داشته که در بررسی انتقادی آرای معتقدان و منتقدان کنکاش شده و امکان نظری و عملی این تحول تا زمینه های تاریخی و اجتماعی نسبت علم و دین پیگیری شده و عملکرد جریان تحول خواه در ایران مورد بررسی انتقادی قرار گرفته است.کلیدواژگان: تحول، علوم انسانی، جامعه شناسی معرفت، مدیریت علم، علم دینی، علم بومی
-
صفحات 177-217پیگیری و نیل به تحقق یک جامعه ی ایدیال و آرمانی و رقم زدن سعادت بشری نیز یکی از اهداف همیشگی رهبران و اندیشمندان در جوامع بشری از گذشته تا به امروز بوده است. موضوع محوری این مطالعه نیز شناسایی چیستی و مولفه های جامعه ی خوب در اندیشه ی مفسران اجتماعی قرآن است. رویکرد این مطالعه از نوع مسئله محور بوده و در مواجهه با قرآن رویکرد تفسیر اجتماعی را پی گرفته ایم. این مطالعه با اهتمام به هستی شناسی دینی - اجتماعی و با محوریت نظریه ی توحیدی و فطرت و استفاده از رویکرد فراترکیب بدین نتیجه رسیده است که یک جامعه ی خوب در اندیشه مفسرین اجتماعی قرآن از سه رکن فرد صالح یا انسان کامل الهی، امت وسط و حکومت الهی معقول مبتنی بر ولایت فقیه تشکیل شده است. همچنین نتایج کدگذاری این مطالعه گویای آن است که جامعه ی خوب اسلامی واجد مولفه هایی مانند توحید باوری، آزادی، عمل صالح (حسن)، نظارت و ایمان متعهدانه، عدالت و برابری، اعتماد، وحدت و برادری، نظم و قانون گرایی، برقراری حکومت ولایت فقیه و مشارکت و مردم سالاری دینی است. مدل جامعه ی خوب اسلامی بر انواع رابطه میان انسان و خدا، انسان و خود، انسان و جامعه و انسان و حکومت اعتناء کرده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد ایدیولوژی جامعه ی خوب اسلامی، ایدیولوژی است جمع گرا، خدامحور، کمال جو، وحدت گرا، نظارتی و مشارکتی. جامعه ی خوب از منظر اسلام و قرآن، یک امت دینی خردمند، منسجم، پویا، متکامل و متعادل است که مسیر سعادت جویی را تا نیل به حیات طیبه می پیماید.کلیدواژگان: جامعه ی خوب، قرآن، انسان صالح، امت وسط، ولایت فقیه، فراترکیب
-
صفحات 219-244
جهانی شدن یک فرایند طبیعی است که در جهت تحول همهجانبه علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و صنعتی پدید آمده است. جهانی شدن به عنوان یک فرصت، میتواند بهترین زمینه را برای معرفی و اشاعه فرهنگ اسلام ایجاد کند؛ البته مشروط به بهرهمندی از همه ظرفیتهای آن که مهمترین آنها، رشد آگاهی مردم و تبیین و نشر تعالیم اسلام توسط پیروان اسلام اصیل و ناب محمدی است. هدف مقاله پیش رو، شناخت و ارایه ظرفیتهایی است که دین اسلام در عرصه ارتباطات بین فرهنگی برای جهانی شدن داراست. چون شناخت این مولفه ها نیاز به فهم عمیق جهان بینی اسلامی دارد و با توجه به سطح تاثیرگذاری ان مساله که حاکمیتهای جهان را مورد مخاطره قرار خواهد داد، نیاز است تا این مولفه ها را بر اساس اندیشه های یک حاکم فقیه اسلام شناس به دست بیاوریم. امام خمینی (ره) با توجه به برپایی یک حکومت اسلامی فعال در عرصه اجتماعی، بهترین شخصیت برای بازشناسی این مولفه هاست. در مجموع یافته های این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی به این مساله پرداخته است، تاکید دارد که جهانی شدن اسلام به عنوان یک فرهنگ جامع، عقلانی و فطری بر اساس ادله عقلی، قرآنی و روایی، به صورت قطعی و قابل اثبات است. اسلام، یک نظام جامع و جهان شمول است که بر اساس اصول و ارزشهای اصیل عقلانی و معنوی میتواند زمینه های مقبولیت جهانی را ایجاد و پویایی خود را تضمین کند.
کلیدواژگان: ظرفیت، جهانی شدن، فرهنگ، اسلام، ارتباطات بین فرهنگی
-
Pages 9-34The Genesis of theoretical structure of modern human beings is to befound in differentiating between doxa and Truth. In fact this is thedistinguishing Truth form doxa in one hand and objectivity fromsubjectivity in other hand that identifies modern way of thinking frompre-modern thinking one. This is to be identified totallyintuitive in its mental layers. Consciousness is something Absolut inthe, mystical way of thinking which is completely transits from “self’or an original past. While in modern way of thinking objects are thepoints of doubt and investigation In mystical way of thinking, only tothe extent that it is the object allows objects are known and this isthe object that imposes the myth of subjection. It is important toRecognize the later as an illogical pre-systematic mystical way ofthinking in Iranian’s Intellectual history. A glance at Iranian intellectuals will disclose an effort to recognize the identity of"themselves" versus "the other”. The present article attempts torecognize and express the relation between the mythical mentalitygoverning Jalal al-Ahmad's idea and his "self" concept and seeks toshow that the allegoric mythical mentality in defining "self" versus"another" is a kind of agonistic encounter.in Jalal’s Account of sucha relationship The West/"Other" has a deep conflict with "self" thatcannot be ignored and, of course, cannot be eliminated.Keywords: «Mythological mentality», «religious intellectual», «return to self», «self, another», «Jalal AL-Ahmad»
-
Pages 57-77
Interpretation means discovering the practical substance and expressing God's intention from the verses of the holy Qur'an, depending on matters that have been determined by the commentators, although in some cases they are in dispute. "Intellect" and "rational perceptions" are among the cases that are considered to be the most important sources of interpretation by some people and by others , do not have the necessary competence to understand the divine meaning. This article is devoted to examining the views of the contemporary Quranic scholar Ayatollah Fazel in this regard. From this perspective, the correct interpretation is based on the three main elements of "appearance of verses", "expression of the infallibles" and " Intellect". Ayatollah Fazel considers "intellect" in the discovery of the divine meaning to be prior to the first two pillars, calling it a definite symmetry of verses, which on the one hand sometimes rules the non-appearance of the word in understanding the divine meaning, and on the other hand, it considers the Intermediary evaluation of narrations and its validation to be on conditional of rational ruling.
Keywords: Principles of interpretation, bases of interpretation, Intellect, Origin of intellect, Ayatollah Fazel -
Pages 79-105The capacity of Allameh Tabatabai's credit idea to produce humanitiesCriticism of the humanities and the validity of its theorems are fundamental issues that Despite its antiquity, it is still a matter of debate.Allameh Tabatabai is one of the thinkers who criticized the infrastructures of these sciences by presenting credits. Allameh by dividing credits into fixed and variable and Pre-community and post-community credits based the structure of knowledge on realism and the consideration of science beyond cultureThis confrontation with his students, such as Shahid Motahari, continued with the discussion of natureIn this article, we intend to explain the etebariuat of Allameh Tabatabai And combining it with the belief in human nature(fetrat) to evaluate the humanities In different forms of Approach Including existentialist and Marxist approaches. Recognition of the realm of real and credit)etebari), Distinguishing the innate approach from the cultural and the requirements Acknowledgment of the nature and existence of the realm of real credit. And before the Community And committed humanities It is one of the topics that It has been investigated in This article
-
Pages 107-137Justice, as one of the highest human and moral goals of human beings, means the realization of the rights of others on the basis of equality. The purpose of this study is to explain the place of justice in Khaghani's poems and the importance of this virtue in depicting the utopia of this poet. Therefore, in this research, the question is answered descriptively-analytically from what dimensions can justice be read in Khaghani's poems? According to the result of this research, justice in Khaghani's poems can be studied from political, divine and religious dimensions. In the political dimension, justice is one of the most important factors in the stability of the monarchy structure, which is compatible with the political thought of urban Iran; According to this theory, one of the most important features of sovereign idealistic in the court and the gift of the Iraqi Khaghani is the protection of justice. In Divine Justice, Khaghani has used the meaning of justice in the world with the concept of balance and equilibrium in the creation of the world. In addition to praising Mamdouh, he also pointed to its theological meaning from the point of view of the Ash'arites. In the religious dimension, he considers justice as the key to the eighth degree of paradise and God's trust. In his view, religion finds meaning with justice, and justice in a society is a sign of the religiosity that governs that society.Keywords: Social Literature, Justice, Khaghani, politics, Religion
-
Pages 139-176The evolution of human knowledge is not only a discussion related to social contexts after the Islamic Revolution, but also in all civilizational interactions between the West and the East and, more importantly, scientific interactions between believers and scientists throughout history. The subject of the present article is that different approaches in the sociology of knowledge and philosophy of science have spoken about the possibility of change in knowledge, the link between faith and knowledge, the position of reason and revelation, ways of acquiring and producing knowledge. , Sought to project knowledge committed to non-Western and Islamic presuppositions and always accused of claiming science management from an unscientific and even political point of view. The purpose of this article is to critically re-examine the issues of the evolution of human knowledge, to examine the possibility of such a change in knowledge. The method used in this article is a theoretical approach and qualitative content analysis with a critical approach. The results indicate that the change in human knowledge has different meanings that have been explored in the critical study of the views of believers and critics and the theoretical and practical possibility of this change to the historical and social contexts of science and religion and the performance of the revolutionary movement in Iran Has been criticized.Keywords: Transformation, humanities, Sociology of knowledge, Science Management, religious science, Indigenous Science
-
Pages 177-217The pursuit and realization of an ideal society and cultivating human wellbeing has been one of the main goals of the leaders and thinkers in human societies from the past to the present day. The history of mankind is the proof that the thought of achieving individual and collective prosperity and the formation of a flawless society have been the major concerns for thinkers and leaders of human societies. The realization of a good society is sometimes called a righteous society, a clean life, a perfect community, utopia, an adorable society, an advanced and pious society, and a creative society, a correlated, coherent and organic system. To accomplish this goal, this paper attempts to answer these questions1. What is a good society in contemporary intellectual systems and how is it defined?2. What is the model and pattern of a good society based on the text of the Quran?The study is conducted within the framework of the qualitative method of meta-synthesis using the seven-step technique of Sandlowski and Barroso. Meta-synthesis is a method in which the qualitative studies are combined together, their similarities and differences are compared, their findings are translated into each other and a new interpretation of their sets is obtained. This interpretation can lead to a more comprehensive explanation of the phenomenon under study, or create new theories in explaining the phenomenon examined.Keywords: Good Society, Meta-synthesis, Quran, Social Ontology Civilization, Utopia
-
Pages 219-244
Globalization is a natural process that has emerged in the direction of all-round scientific, cultural, social, political, economic and industrial development. Globalization as an opportunity can provide the best opportunity to introduce and spread Islamic culture; Of course, subject to benefiting from all its capacities, the most important of which is the growth of people's awareness and the explanation and dissemination of the teachings of Islam by the followers of the original and pure Muhammadan Islam.The purpose of this article is to identify and present the capacities that Islam has in the field of intercultural communication for globalization. Because understanding these components requires a deep understanding of the Islamic worldview, and given the level of effectiveness of the issue that will endanger the world's governments, it is necessary to base these components on the ideas of a ruling Islamic jurist. Let's get it.Imam Khomeini with regard to the establishment of an active Islamic government in the social arena, the best figure to recognize these components.In general, the findings of this article, which deals with this issue through a descriptive-analytical method, emphasize that the globalization of Islam as a comprehensive, rational and natural culture based on rational, Qur'anic and narrative arguments is conclusive and provable.Islam is a comprehensive and universal system that can create the grounds for universal acceptance and guarantee its dynamism based on the original rational and spiritual principles and values.
Keywords: Capacity, Globalization, Culture, Islam, Intercultural Communication
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.