مجله پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی
پیاپی 3 (تابستان 1391)

ادبیات فنی بیانی است که نویسنده می کوشد با استفاده از آنچه در صنعت شعر و نثر معروف و شناخته شده است در عواطف مخاطب اثر بگذارد. یقینا چنین فن بیانی باید دارای عناصری باشد تا ادبیات نامیده شود. عناصر متن ادبی را اندیشه، خیال، عاطفه و اسلوب تشکیل می دهند. عاطفه و خیال، مختص متن ادبی و اندیشه و اسلوب، میان متن ادبی و دیگر متون مشترک است. اگر چه اندیشه و اسلوب متن ادبی نیز با متنی که علم محض است متفاوت است. سخنان اهل بیت علاوه بر علمی بودن، فصیح نیز هستند. امام در توصیه های خود از هر چهار عنصر ادبی به ویژه عاطفه و خیال بهره برده است و همچنین از آنجا که اندیشه امام در توصیه هایش دینی است و در آنها از ادبیات نیز استفاده نموده پس وجود ادبیات دینی در آثار امام یا به عبارتی رابطه دین با ادبیات در توصیه های ایشان اثبات می شود.

ارزشیابی کتاب های درسی یکی از مراحل سه گانه ی تدوین برنامه ی آموزشی است: برنامه ریزی، اجرا و ارزشیابی . یکی از اهداف مرحله ی سوم، ارزشیابی بسته ی آموزشی و مطالب درسی است. مک دونا و شا ارزشیابی را به دو دسته ارزشیابی بیرونی و ارزشیابی درونی بر اساس میزان همخوانی فعالیت های 12 گانه ی کتاب با 7 اصل بنیادین آموزش زبان ارتباطی است: 1. اصل انتقال اطلاعات 2. اصل خلا اطلاعات 3. اصل وابستگی فعالیت ها 4. اصل آموزش کارکردهای زبان 5. اصل استفاده از زبان در سطح گفتمان 6. اصل فعالیت های معطوف به آموزش راهبردهای یادگیری 7. اصل تعامل بین زبان آموزان برای انجام دادن فعالیت ها. چنانچه در تالیف این کتاب اصول اساسی سایر روش ها و پارادایم های آموزش زبان مد نظر بوده است عدم تطابق فعالیت های کتاب با این اصول هفت گانه کاستی محسوب نمی شود و فقط نشانه ی آن است که این اصول سنگ بنای تالیف مجموعه ی صدی الحیاه نبوده است.

یکی از مهمترین مشکلات پیش رو در نقد ترجمه، نبود روش های علمی و منسجم است که باعث شده مقابله با نقد ترجمه اشتباه گرفته شود. این امر به ویژه در ترجمه متون ادبی بین زبانهای عربی و فارسی بیشتر مشهود است بنابراین لزوم علمی شدن فرایند ترجمه و نقد ترجمه های ادبی از عربی به فارسی و بالعکس به شدت احساس می شود. امروزه پژوهشگران و ترجمه پژوهان رویکردهای گوناگونی را در نقد ترجمه های متون مختلف از جمله متون ادبی در پیش می گیرند. برخی از مهمترین دیدگاه فرهنگی، سبک شناختی و... در این مقاله سعی بر این است تا با رویکرد زبان شناختی به نقد و تحلیل ترجمه احمد صافی نجفی از رباعیات خیام بپردازیم.

آدمی همواره در تلاش است تا برای رهایی از وضع نامطلوب کنونی خود جایگزینی پیدا کند او مطلوبش را گاه با جستجوی گذشته و گاه با رویای آینده می یابد. حسرت گذشته و دلتنگی برای آنچه از دست رفته که یکی از حوزه های معنایی پدیده ی نوستالژی است هماره ذهن بشر را درگیر خود کرده است. شاعران در چکامه های خود به نحوی حسرت گذشته و دلتنگی حاصل از آن را با ابزارهای زبانی و تصویرهای شعری گوناگون بیان کرده اند. این موضوع به عنوان یکی از رفتارهای ناخودآگاه فرد در شعر ابراهیم ناجی شاعر رمانتیک معاصر عرب نمود برجسته ای دارد.

تدویر یک پیوند وزنی است که مصداق آن در شعر نو با شعر سنتی متفاوت است. بدین صورت که در شعر قدیم کلمه ناتمام می ماند و بخشی از آن به مصراع بعدی منتقل می شد. اما در شعر نو، کلمات تمام و کمال می آیند و این تفعیله ها هستند که ناقص و ناتمام اند و بخشی در یک سطر شعری و بخش دیگر در سطر بعدی می آیند. این شگرد شاعری چه خودآگاه به کار رفته باشد چه ناخوداگاه بیانگر معنا و مفهومیست که می توان آن را در دو سطح ساختار و معنا تحلیل و بررسی کرد و برای آن انواعی در نظر گرفت.

اسطوره حلقه ی وصل میان انسان معاصر با انسان نخستین است. پیوند میان خواست های درونی و رفع نیازهای ناشناخته ی انسان معاصر و همتای نخستین او، با اسطوره مفهوم پیدا می کند. شناخت اسطوره و دریافت دقیق هویت آن به سادگی امکان پذیر نیست؛ به همین سبب نمی توان تعریف دقیقی از اسطوره ارایه کرد. وجود ده ها تعریف متفاوت از دیدگاه های دین شناختی، روان شناختی، فلسفی و غیره دلیل روشنی بر این مدعا است. نوشته ی حاضر بر آن است تا با بررسی برخی تعاریف اسطوره وارد این عرصه شود و نهایتا به تعریفی نو از اسطوره دست یابد. ورود به اسطوره شناسی خود مقدمه ای است برای ورود به دنیای اسطوره پژوهانی که با بهره گرفتن از این دانش به پژوهش در علوم مختلف از جمله شناخت ادیان می پردازند.

ادبیات زنانه یکی از مهمترین موضوعات مطرح شده در زمینه ی نقد ادبی معاصر است. هر چند که میان پژوهندگان و منتقدان، اختلاف نظرهای بسیاری پیرامون موضوع یاد شده وجود دارد برخی از ایشان بر آنند که ادبیات زنانه به هیچ روی وجود نداشته است و تقسیم ادبیات به مردانه یا زنانه تنها بازی با کلمات و اصطلاحات است در مقابل برخی دیگر بر این عقیده اند که ادبیات زنانه در واقع جزیی حقیقی از ادبیات به شمار می رود. به طور خلاصه به نظر می رسد که دیدگاه اخیر به حقیقت نزدیکتر باشد؛ زیرا دستاوردهای دو علم پزشکی و روان شناختی در این خصوص نظریه ی این گروه را تا حد زیادی تایید می نماید. در این مقاله بر اساس نگارش یاد شده به بررسی و تحلیل تطبیقی دو رمان الارض از عبدالرحمان شرقاوی و سووشون از سیمین دانشور پرداخته شده است.

روایت شناسی دانشی است که به ارزیابی ویژگی روایت مندی و توصیف سازه های روایی می پردازد و از میان انواع روایت، روایت های داستانی دارای توالی زمانی و رخداد را مورد مطالعه قرار می دهد. رمان طفل الممحاه اثر ابراهیم نصرالله رمان نویس معاصر فلسطینی است که نویسنده در آن با استفاده از شیوه ی نوین روایتگری به روایت پیامدهای حمله ی اسراییل به فلسطین و اشغال آن و عواقب این فاجعه ی انسانی یعنی آوارگی و جوانب مختلف آن می پردازد. این رمان به دلیل برخوردار بودن از ساختاری نو و منطبق با اصول روایت شناسی و نیز به دلیل بهره گیری از شیوه ی جدید روایتگری تحت عنوان کودک روایتگر، قابلیت بررسی از منظر روایت شناسی را داراست، رویکردی که به ارایه چهارچوبی به منظور نحوه ی به کارگیری عناصر از جانب نویسنده و الگویی برای تحلیل اثر ادبی از جانب خواننده می پردازد.