فهرست مطالب

نامه الهیات
سال سیزدهم شماره 50 (بهار 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/01/20
  • تعداد عناوین: 6
|
  • فریبا قنبریان زاده مهابادی، سید محمد موسوی بجنوردی* صفحات 17-32

    قاعده الخراج بالضمان یکی از قواعد نبوی است؛ مفهوم این حدیث شریف که از پیامبر اکرم (ص) نقل می شود؛ عبارتست از اینکه: منافع در مقابل ضمان است. هر کس ضامن و عهده دار چیزی شود منافع و سود آن برای او خواهد بود و از آن بهره مند می شود. این قاعده در آثار فقهای عظام محدود به ضمان منافع مستوفات و بخش معاملات می شود. اما طبق دیدگاه متفاوت امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی این قاعده از احکام حکومتی و سلطانیه است و می تواند جزو مبانی اختصاصی مسیولیت مدنی دولت باشد. بدین معنا، مالیاتی که دولت از مردم به صورت خمس و زکات و... می گیرد، در مقابل آن تعهداتی در جهت سروسامان دادن به امورعامه دارد. هدف از این پژوهش این است که ابتدا مفهوم فقهی و حقوقی قاعده الخراج بالضمان ارایه شود و سپس کاربرد این قاعده با توجه به دیدگاه امام خمینی (ره) و سید محمد موسوی بجنوردی در رابطه با مسیولیت مدنی دولت مورد بررسی قرار گیرد.

    کلیدواژگان: خراج بالضمان، مالیات، مسئولیت مدنی، دولت، حکم حکومتی
  • محمد معرفت* صفحات 33-44

    تفکر سیاسی همواره در حوزه فقه حکومتی اسلام مطرح بوده و فقهای اسلام از جمله کاشف الغطا در بخش های مختلف فقه، به آن پرداخته اند. افزون بر جایگاه علمی و موقعیت اجتماعی، عصر کاشف الغطا در شکل گیری و نفوذ اندیشه سیاسی وی موثر بوده است. ازجمله اختیارات و شوون فقیه در عصر غیبت از نگاه کاشف الغطا، تصدی امر جهاد، اقامه و اجرای حدود، مقام افتا، نصب قاضی و شیخ الإسلام و تولیت خمس و زکات می باشد. ایشان بر اساس همین شوون، در عرصه سیاست داخلی به دفع خطر اخباریان، و در عرصه سیاست خارجی حکم جهاد و اذن تشکیل سپاه به فتحعلی شاه قاجار داد و او را نایب خود ساخت. وی بنابر اصل عدم ولایت معتقد است مخلوقات در عبودیت با هم برابرند و کسی جز خداوند دارای سلطه حقیقی نیست؛ پس اوامر و نواهی نیز تنها از جانب خداوند یا کسی که منصوب از ناحیه او است، باید صادر شود. مبانی نظری او در کتاب کشف الغطا و سیره عملی ایشان در اجرای قوانین اجتماعی اسلام، حکایت از پذیرش ولایت عامه فقیه برای نایب عام امام یعنی مجتهد جامع الشرایط دارد. این اثر، علاوه بر بررسی برخی جریان های تاریخی و سیره عملی کاشف الغطا، مبتنی بر توصیف و تحلیل آرای سیاسی ایشان، با استفاده از آثار مکتوب وی است.

    کلیدواژگان: شیخ جعفر کاشف الغطا، اندیشه سیاسی، فتحعلی شاه قاجار، علمای عصر قاجار، حکومت، ولایت فقیه
  • ساره قاسملو، یحیی صباغچی *، طیبه اکبری راد صفحات 40-61

    در میان بحث های اقتصاد اسلامی، ربا اهمیت ویژه ای دارد زیرا از یک طرف یکی از عمده ترین تفاوت های بین اقتصاد اسلامی و سرمایه داری است و از طرفی دیگر وجود و عدم آن می تواند نقش تعیین کننده ای در سیاست های اقتصادی داشته باشد تا جایی که اکثریت اقتصاددانان سرمایه داری از آن به عنوان عامل تخصیص دهنده منابع و تعادل اقتصادی نام می برند. در نوشتار حاضر، احکام ربا در اسلام و یهود به صورت تطبیقی بررسی شده و ضمن معناشناسی ربا به روش تحلیلی مشابهت ها و تفاوت ها بین این دو مکتب در موارد ذیل مورد مطالعه قرار گرفته است: معنا شناسی ربا، مسیله ربا در اسلام و یهود، فلسفه حرمت ربا، برخورد مسلمانان و بهودیان در برابر تحریم ربا، که از آنچه بررسی شد به دست می آید که ربا در هر دوآیین اسلام ویهود حرام شمرده است با این تفصیل که یهودیان زنا گرفتن از هر غیر یهودی ، بدون هیچ قید وشرطی را جایز می دانند اما در دین اسلام ربا گرفتن به  عقیده بیشتر علماء از کافر حربی جایز است.

    کلیدواژگان: احکام ربا، اسلام، یهود
  • معصومه کشاوری، یونس واحد یاریجان، سید حسین سجادی صفحات 45-60

    هدف پژوهش حاضر، تطبیق و مقایسه خصوصیات و ویژگی های معاملات اینترنتی با اقسام معاملات دیگر از جمله بیع معاطاتی است. این تحقیق به روش کتابخانه ای و اسنادی انجام و با مرور پیشینه های مرتبط با حوزه ی تجارت الکترونیک و معاملات اینترنتی از منظر فقهی و حقوقی پردازش شده است. در زمینه مباحث فقهی و حقوقی ماهیت قراردادهای اینترنتی، دیدگاه جدیدتری می طلبد، چرا که یافته های پژوهش حاکی از این است که: از نظر عدم بیان لفظ، معاملات معاطاتی، نقاط مشترکی با معاملات الکترونیکی دارد که در پژوهش های قبلی به این مهم کمتر پرداخته شده است. از آنجا که تجارت الکترونیک روش های سنتی تجارت را تحت الشعاع قرار داده و فقها و حقوقدانان را برآن می دارد تا با نگاهی نو و متفاوت، ارایه دهنده مباحث جدید در این زمینه باشند، در عصر فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی که در هر زمان و مکانی می توان قراردادهای الکترونیکی را منعقد نمود؛ معاملات اینترنتی معتبر تلقی می شود و روش های سنتی تجارت را دچار تغییر وتحول می نماید و سرعت و صرفه جویی در زمان و انرژی را در پی دارد. نتایج پژوهش حاضر، بیانگر این است که درمعاملات اینترنتی نه تنها مانند معاملات معاطاتی به غیر از اینکه  لفظی بین دو طرف معامله، مبادله نمی شود؛ بلکه تفاوت های دیگری نیز با معاملات سنتی دارد؛ از جمله اینکه دو طرف معامله هیچ شناختی از هم نداشته و در یک مکان و زمان مشترکی روبروی هم قرار ندارند.

    کلیدواژگان: تجارت، حقوق تجارت، معاملات اینترنتی، معاملات سنتی، بیع معاطاتی
  • صدیقه میرشمسی* صفحات 61-78

    دعا دری است از رحمت واسعه الهی که خداوند به روی بندگان گشوده. دری که او بگشاید کسی را یارای بستن آن نیست. دعا رابطه عاشقانه با خداست و این رابطه دوجانبه است، به نحوی که خدای تعالی هم آغازگر آن است و هم مشوق و تضمین کننده اجابت آن. او خود به دعا، امر و تشویق کرده و اجابت آن را نیز بدون قید و شرط بر عهده گرفته است. دعا کردن نوعی عبادت، و پرهیز از آن، تکبر و گردن کشی در برابر پروردگار عالم است. روح دعا، عبادت و نیایش، و شرط تحقق آن، اخلاص است. از دیگر شرایط مهم تحقق دعا، احساس نیاز و ذلت در پیشگاه بی نیاز است و از زمینه های مهم استجابت دعا، استغفار، برشمردن نعمت ها، شکرگزاری، توکل و واگذاری نتیجه به خود اوست. از عوامل موثر در اجابت دعا، پافشاری در دعا، انتظار اجابت و دعا کردن در هر حالی، چه در گرفتاری و چه درآسایش، است. دعا، خط اتصال میان خداوند و انسان است. دعا باطن انسان را پالایش می کند. وقتی دعا می کنیم، یعنی انتخاب شده ایم، پس جواب هم دریافت می کنیم؛ ضمن آنکه وقتی انسان به سختی می افتد خدا را می یابد.

    کلیدواژگان: دعا، نیایش، استغفار، اجابت، اخلاص، طلب
  • فهیمه ملک زاده*، مهشید محمدی صفحات 69-91
    تغییر جنسیت از امور نوپای علم پزشکی است که در گذشته سابقه ای شفاف ندارد و از لحاظ مباحث حقوقی نیز حایز اهمیت است. مجامع حقوقی، فقهی باید همزمان با پیشرفت های پزشکی چالش های پیش رو را مرتفع سازند. امروزه در اجتماع شاهد افرادی همچون هرمافرودیت (دوجنسی ها) و ترانس سکشوال ها (افرادی که از نظر روانی به جنس مخالف تعلق دارند) هستیم. علم پزشکی این امکان را فراهم کرده است که افراد مزبور اقدام به تغییر جنسیت کنند. تغییر جنسیت عبارت است از تبدیل ماهوی هر یک از زن و مرد به دیگری، امری که اکثر فقها آن را صرفا در خصوص افراد بیمار تجویز نموده اند. تبیین احکام مترتب بر تغییر جنسیت، عمده ترین هدف این پژوهش است. تغییر جنسیت در مواردی که غالب بودن جنس مخالف محرز باشد و نیز در فرضی که عدم تغییر موجب اضرار بی جهت به فرد شود، با احراز شرایط مجاز خواهد بود.
    کلیدواژگان: تغییر جنسیت، اختلال هویت جنسی، جرایم جنسی، هرمافرودیت، ترانس سکشوال
|
  • Fariba Qanbarian Zadeh Mahabadi, Sayyed Muhammad Musawi Bujnurdi * Pages 17-32

    The rule of expulsion with guarantee is one of the prophetic rules; The meaning of this noble hadith which is narrated from the Holy Prophet (PBUH); It means that: benefits are against guarantee. Whoever becomes the guarantor and responsible for something will benefit from it and benefit from it. In the works of the great jurists, this rule is limited to guaranteeing the interests of the Mostafa and the transaction sector. However, according to the different views of Imam Khomeini and Seyyed Mohammad Mousavi Bojnourd, this rule is one of the rulings of the government and Soltanieh and can be one of the specific principles of government civil liability. In this sense, the tax that the government collects from the people in the form of khums, zakat, etc., in return, has obligations to regulate public affairs. The purpose of this study is to first present the jurisprudential and legal concept of the expulsion rule with guarantee and then to examine the application of this rule according to the views of Imam Khomeini and Seyyed Mohammad Mousavi Bojnourd in relation to government civil liability.

    Keywords: Guarantee tribute, tax, Civil liability, Government, Government decree
  • Muhammad MaRefat * Pages 33-44

    Political thought has always been in the field of Islamic government jurisprudence and Islamic jurists, including Kashif al-Ghatta, have dealt with it in various sections of jurisprudence. In addition to his scientific status and social status, the era of Kashif al-Ghatta has been influential in the formation and influence of his political thought. Among the powers and duties of the jurist in the age of absence from the point of view of Kashif al-Ghatta, is to take charge of jihad, establish and implement limits, the position of fall, the appointment of a judge and Shaykh al-Islam, and the guardianship of khums and zakat. On the basis of these matters, in the field of domestic policy to ward off the danger of the Akhbaris, and in the field of foreign policy, he ordered jihad and the permission to form the IRGC to Fath Ali Shah Qajar and made him his deputy. According to the principle of non-guardianship, he believes that creatures are equal in worship and no one has true dominion except God; Therefore, commands and prohibitions should be issued only by God or someone appointed by Him. His theoretical foundations in the book Kashf al-Ghatta 'and his practical life in the implementation of the social laws of Islam, indicate the acceptance of the general guardianship of the jurisprudent for the general deputy of the Imam, ie the comprehensive Mujtahid. This work, in addition to examining some historical currents and the practical life of Kashif al-Ghatta, is based on the description and analysis of his political views, using his written works.

    Keywords: Sheikh Ja'far Kashif al-Ghatta, Political Thought, Fath Ali Shah Qajar, Scholars of the Qajar Era, Government, Velayat-e-Faqih
  • Sareh Qasemlu, Yahya Sabbaqchi *, Tayyebeh Akbari Rad Pages 40-61

    Among the discussions of Islamic economics, usury is of special importance because on the one hand it is one of the main differences between Islamic economics and capitalism and on the other hand its presence or absence can play a decisive role in economic policies. Where the majority of capitalist economists cite it as a factor in the allocation of resources and economic equilibrium. In the present article, the rules of usury in Islam and Judaism have been studied comparatively and while the semantics of usury have been studied analytically, the similarities and differences between these two schools have been studied in the following cases: Semantics of usury, the issue of usury in Islam and Judaism , The philosophy of the sanctity of usury, the attitude of Muslims and Jews towards the prohibition of usury, which is derived from what has been studied that usury is forbidden in both religions of Islam and Judaism with the detail that Jews commit adultery with any non-Jew, unconditionally They consider it permissible, but in Islam, according to most scholars, it is permissible to take usury from a military infidel.

    Keywords: The rules of usury, Islam, Judaism
  • Masumah Keshwari, Yunes Wahed Yarijan, Sayyed Husayn Sadjadi Pages 45-60
  • Sediqah Mirshamsi * Pages 61-78

    Prayer is a door of God's vast mercy that God has opened to His servants. No one can close the door he opens. Prayer is a loving relationship with God, and it is a reciprocal relationship, in that God Almighty is both the initiator and the one who encourages and guarantees its fulfillment. He himself has commanded and encouraged prayer and has undertaken to answer it unconditionally. Praying is a form of worship, and avoiding it is arrogance and arrogance before the Lord of the universe. The spirit of prayer, worship and devotion, and the condition for its realization, is sincerity. Another important condition for the fulfillment of prayer is the feeling of need and humiliation in the presence of the needless, and one of the important areas for answering prayer is asking for forgiveness, enumerating blessings, giving thanks, trusting and entrusting the result to oneself. One of the effective factors in answering prayers is insisting on praying, waiting for answers and praying in any case, whether in trouble or in comfort. Prayer is the line between God and man. Prayer purifies the inner man. When we pray, that is, we are chosen, then we receive an answer; At the same time, when man is in trouble, he finds God.

    Keywords: : Prayer, supplication, Intercession, Obedience, sincerity, Seeking
  • Fahimeh Malek Zadeh *, Mahshid Muhammadi Pages 69-91