فصلنامه میرداماد
پیاپی 24 (پاییز 1400)

شهر تاریخی بسطام از دیرباز به سبب نقطه اتصال سه شهر مهم فرهنگی سیاسی ایران،یعنی جرجان، ری و نیشابور و عالوه بر آن، وجود آرامگاه ملکوتی و قدسی امام زاده محمد فرزند بالواسطه امام جعفر صادق)ع(و وجود سلطان العارفین بایزید بسطامی در زمان حیاتش، و مرقدش بعد از فوت او از قرن دوم به بعد، به عنوان یک مرکز فرهنگی، خاستگاه خیل عظیمی از محدثان و دانشمندان بوده است. عوامل مزبور باعث مسافرت عارفان مشهوری چون خواجه عبداهلل انصاری، ابوسعیدابوالخیر و غیره، مورد توجه پادشاهانی همچون طغرل سلجوقی، ایلخانان مغول مانند: اولجایتو، غازان خان، تیموریان مانند شاهرخ تیموری و دیگران، همچنین پادشاهان قاجار قرار گرفته و باعث بازپیرایی و تجدید بناهای ماندگار در مجموعه تاریخی بسطام شده اند. اما متاسفانه نام و آثار خیلی از مشاهیر بسطام یا مورد بی مهری تراجم نویسان و تذکره نویسان قرار گرفته یا با گذر زمان، آثار آنان به بوته فراموشی سپرده شده است. با این وجود برخی مشاهیر بسطام از خوش اقبالی از نظر بعضی نویسندگان برجسته دورنمانده اند، از جمله: حمزه سهمی نویسنده »تاریخ جرجان« که به شرح حال چند تن از دانشوران بسطام اشاره کرده است. نویسنده مقاله کوشش کرده، ضمن معرفی چند تن از مشاهیر بسطام که نویسنده تاریخ جرجان در تالیف با ارزش خود به آنان اشاره کرده، شرح حال آنان را تا حد مقدور تبیین کند.