فصلنامه مطالعات میان فرهنگی
پیاپی 44 (پاییز 1399)

با توجه به رشد تحقیقات در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که تسلط بر تمام ابعاد یک مسئله تا حدی امکان پذیر نمی باشد؛ بنابر این به انجام تحقیقات ترکیبی روی آورده اند که عصاره تحقیقات موجود در یک موضوع خاص را به روشی منظم برای آنها فراهم کنند. این مقاله در پی رسیدگی به این مسئله است که چارچوب عملی مقالات فصلنامه "مطالعات میان فرهنگی" را در روش تحقیق، نمونه گیری، روش شناسی و جمع آوری داده ها پیگیری و نتیجه گیری نماید. پژوهش حاضر با هدف ترکیب کمی نتایج پژوهش های انجام شده و سیر مراحل تحقیق و با استفاده از روش فراتحلیل تعداد 43 مقاله را مربوط به دوره ی 10 تا 14 فصلنامه مطالعات میان فرهنگی و با نظر کارشناسان در حوزه فرهنگی مورد بررسی قرار داده است. نتیجه فراتحلیل نشان می دهد که رویکرد مقالات فصلنامه در جهت تامین اهداف و مقاصد فصلنامه بوده و بیش از 80 درصد آنها به ابعاد فرهنگی و میان فرهنگی پرداخته اند. البته برخی کاستی ها نیز در این مسیر وجود دارد که می بایست مرتفع گردد. ازجمله: بکارگیری بیشتر روش های تحقیق ترکیبی، استفاده از روش مصاحبه و روش های مشابه در تحقیقات اجتماعی، تحدید و مشخص کردن روایی و پایایی.

شهرهای ایرانی در دوران معاصر در پی دگرگونی ارزشها و اعوجاج آداب فکری و زیستی و تغییر رابطه انسان با جهان و طبیعت، انسجام دیرینه کالبدی، اجتماعی و فرهنگی خود را در معرض خطر می بینند. در چنین شرایطی خاطرات جمعی رو به فراموشی نهاده و روح و مفهوم شهر بکلی دگرگون می گردد. هدف از نوشتار حاضر، مطالعه دگرگونی، پیوستگی و پایایی مفهوم شهر و خاطره جمعی در مرکز تاریخی تهران است. روش پژوهش کیفی و راهبرد آن پدیدارشناسانه است. در این نوشتار، ضمن مروری بر نوشتگان مرتبط با خاطره جمعی، دگرگونی، پیوستگی و پایایی، یک چارچوب نظری برای انجام مطالعه پدیدارشناسانه تدوین گردیده و بر پایه آن مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته با معماران، هنرمندان و مورخان زاده و زیسته مرکز تاریخی تهران انجام شده است. نتایج این پژوهش، دربرگیرنده گونه-بندی خاطرات جمعی، دسته بندی نشانه ها و علل تغییر محدوده تاریخی تهران است. در این پژوهش به عواملی همچون تداوم حس و حال برخی محلات تاریخی، تداوم حضور پایگاه های مذهبی و تداوم بخشهایی از سنت معماری به عنوان راز پیوستگی مفهوم شهر در طول زمان اشاره گردیده و عناصری همچون سایه مستدام البرز، خیابان ولیعصر، ابنیه تاریخی، پارک شهر، بازار و بازارچه های تاریخی به عنوان ضامن پایایی شهر معرفی می گردند. همچنین می توان آستانه بهینه دگرگونی، پیوستگی و پایایی در مرکز تاریخی شهر را در حدود غلبه مرمت بر تخریب و نوسازی، فرهنگ پیرایش به جای آرایش، حفظ شخصیت مرکز تاریخی، سبک زندگی و سکونت اصیل در جریان تغییرات و عدم غلبه سوداگری بر نیازهای واقعی تعریف کرد.

امروزه مسئله سرمایه فرهنگی از سوی متفکران و نظریه پردازان بسیاری مطرح شده است و شرایط فعلی جهان، گسترش ارتباطات و صنعتی شدن بر اهمیت موضوع افزوده است. از سوی دیگر ضرورت و اهمیت شناخت عقاید قالبی جنسیت و بررسی آنها به دلیل اثرات زیان آور آنها بر کسی پوشیده نیست .از مهم ترین اثرات زیانبار عقاید قالبی جنسیت می توان به این امر اشاره نمود که عقاید قالبی جنسیت موجب تبعیض در میان افراد است.بنابراین در این مقاله تاثیر ابعاد سرمایه های فرهنگی بر عقاید قالبی جنسیت والدین موردبررسی قرارگرفته است. رویکرد پژوهش، توصیفی -علی و به روش پیمایشی و به لحاظ زمانی، به صورت مقطعی انجام یافته است. جامعه آماری والدین 35-70 سال و فرزندان 16- 25 سال شهر کرمانشاه است که بر اساس آن تعداد 385 نفر از والدین و 385 نفر از فرزندان به عنوان حجم نمونه تعیین شدند.یافته های تحقیق نشان داد بین ابعاد سرمایه فرهنگی(تجسد یافته،عینیت یافته ،نهادینه) والدین با عقاید قالبی جنسیت آنان رابطه قابل قبول و معناداری وجود دارد. همچنین بین عقاید قالبی جنسیت والدین و جامعه پذیری جنسیتی فرزندان رابطه معناداری وجود دارد.

باغهای تاریخی به مثابه منظری شفابخش به عنوان بستر تاثیرگذار بر فرهنگ و هم بر جسم و هم روح و روان و ذهن استفاده کنندگان خاصه زنان، باید زمینه ساز آرامش روانی و ذهنی و فرهنگ سازی استفاده کنندگان با محیط پیرامون خود به منظور شفابخشی را فراهم کند.در همین راستا،در این مقاله هدف اصلی ارزیابی تاثیرات مولفه های کالبدی باغ های تاریخی بر کیفیت شفا بخشی منظر بانوان بوده است.این مقاله با توجه به روش، توصیفی-تحلیلی است و بر اساس هدف،کاربردی می باشد.شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت اسنادی و پیمایشی با ابزار پرسشنامه است و تحلیل داده ها به کمک تحلیل عاملی و آزمون رگرسیون چند متغیر در SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری در محیط Amos صورت پذیرفته شده است.جامعه آماری بانوان مراجعه کننده به باغ های تاریخی شیراز بوده است که حجم نمونه 180 نفر در نظر گرفته شده است. یافته های حاصل از بررسی تحلیل عاملی تاییدی به کمک مدل سازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که 73.4 درصد از تغییرات در کیفیت شفا بخشی منظر بانوان تحت تاثیر بارهای عاملی مربوط به مولفه های کالبدی باغ های تاریخی قرار دارد که بر اساس آن در راستای کیفیت شفا بخشی منظر در باغ های تاریخی راهکارهایی هم چون فرهنگ سازی؛ جلوگیری از به وجود آمدن فضاهای رها شده در باغ های مطالعاتی؛ عدم ساخت مسیرهای طولانی به نحوی که در طول آن هیچ مسیر دیگری با آن تداخل نداشته باشد؛ اختصاص فضاهایی خاص به زنان در باغ های مطالعاتی؛ اختصاص فضاهایی فقط به منظور استفاده بانوان و... ارایه شده است.

کشور ایران برای داشتن آینده ای شکوفا و روشن، نیازمند جوانان بانشاط و توانمندی است که در دانشگاه ها و مراکز علمی در حال تحصیل هستند. توجه به نیازها و دغدغه های جوانان در زندگی بخصوص در دوران دانشجویی می تواند در ادامه مسیر به آنها کمک شایانی کند و آنچه مهم و ضروری است نیاز جدی جوانان به آموزش و آشنایی آنان با سبک زندگی ایران و اسلامی است. از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی مولفه های سبک زندگی اسلامی - ایرانی در میان دانشجویان در میان دو گروه از دانشجویان استان تهران و نخبگان حوزه های گوناگون از جمله دینی، اجتماعی، فرهنگی ، اقتصادی، ادبی و... که درنیمسال دوم 95/96 به تحصیل اشتغال داشته اند انجام پذیرفته است. که تعداد آنها 140000نفر می باشد و بر اساس فرمول کوکران برای جامعه محدود 384 نفر به عنوان نمونه آماری تعیین گشت که در نهایت 400 پرسشنامه به صورت تصادفی ساده توزیع گردید. داده های این پژوهش به صورت میدانی و با پرسشنامه جمع آوری شد. نتایج حاصل از تحلیل با نرم افزار اس.پی. اس.اس نشان داد که 11 مولفه به نام های شاخص های اخلاق، خانواده، پایگاه اجتماعی، باور، عبادی، مالی، اوقات فراغت، سلامت، تفکر و تعقل، امنیتی-دفاعی و مناسبت مذهبی وجود دارد که در سبک زندگی اسلامی - ایرانی روزمره ی دانشجویان به کار می رود.

دین یکی از قدیمی ترین و در عین حال پویاترین نهادهای جامعه است. مطالعه کارکرد معنابخشی دین در حیات فردی و تاثیرات اجتماعی آن یکی از موضوعات مهم در جامعه شناسی دین است. اهمیت معنا در زندگی از آنجا ناشی می شود، که با ورود به جهان مدرن، نظام های ارزشی سنتی با چالش مواجه شدند و سیال بودن جهان زندگی مدرن، کثرت معناها و روایت های متعدد از آن، انسان ها را دچار سرگشتگی و اضطراب کرد. هدف از انجام این تحقیق بررسی رابطه میان اخلاق و دینداری و معناداری زندگی در بین دانشجویان می باشد. جامعه آماری پژوهش دانشجویان رشته ی معماری در سال 1397به تعداد 130نفر می باشد. جهت نمونه گیری از فرمول کوکران بهره گرفته شده است که تعداد نمونه را 98 نفر نشان می دهد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS22 استفاده شده است. در این پژوهش جهت سنجش ابعاد دینداری از ابعاد اعتقادی، عاطفی، مناسکی و پایبندی استفاده شده است، همچنین جهت سنجش معناداری زندگی از مولفه های ارزشمندی، امیدواری و هدفمندی بهره گرفته شده است. جهت سنجش روایی از نظر خبرگان و اساتید (روش روایی محتویی) بهره گرفته شده است. همچنین نتایج سنجش پایایی ابزار اندازه گیری به روش آلفای کرونباخ نشان می دهد که ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه در حوزه دینداری860/0 و در حوزه امید به می باشد، که نشان از پایایی پرسشنامه در سطح خوب می باشد. روش پژوهش توصیفی و پیمایشی است. نتایج نشان داد که میان کلیه ابعاد مطرح شده در حوزه دینداری بجز بعد اعتقادی و معناداری زندگی رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.